Burundi

Burundin Tazovaldkund
Republika y'u Burundi (rundikš)
République du Burundi (fr.)
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Giteg
Eläjiden lugu (2018)	11,844,520 ristitud
Pind	27,834 km²
Kel'	rundin, francijan
Valdkundan pämez'	Evarist Ndajišimije; (Évariste Ndayishimiye)
Päministr	hän-žo
Religii	hristanuskond
Valüt	burundin frank (BIF)
Internet-domen	.bi
Telefonkod	+257
Aigvö	UTC+2

Burundi, täuz' oficialine nimi — Burundin Tazovaldkund (rundikš: Republika y'u Burundi, franc.: République du Burundi), om valdkund Päivnouzmafrikas, üks' kaikiš gollembišpäi mail'mas. Sen politine pälidn om Giteg vspäi 2019, ekonomine pälidn da kaikiš suremb lidn — Bužumbur.

Istorii[vajehta | vajehtada tekst]

Vl 1962 heinkun 1. päiväl Burundi tedištoiti ripmatomudes Bel'gijaspäi.

Edeline Konstitucii oli hüvästadud kaiken rahvahan referendumal vn 2005 uhokus^[2]. Jäl'gmäine Konstitucijan reform om tehtud vn 2018 semendkus vn 2017 referenduman satusiden mödhe, linneb päministran radnikuz, prezidentan strok seičeme vot, monarhijan udessündundan voimudenke.

Geografijan andmused[vajehta | vajehtada tekst]

Burundi om mavaldkundröunoiš Kongon Demokratiženke Tazovaldkundanke päivlaskmas (röunoiden piduz — 233 km), Ruandanke (290 km) pohjoižes, Tanzanijanke päivnouzmas da suvipäivnouzmas (451 km). Ühthine röunoiden piduz — 974 km. Burundi om mererandatoi valdkund.

Valdkund sijadase mägiplatol 1500..2000 m ü.m.t. korktusil. Sen kaikiš korktemb čokkoim om Heh-mägi, 2760 m valdmeren pindan päl. Burundin suvipäivlaskmaine röun mäneb Tanganjik-järvedme (kendäk om kaikiš madalamb sija valdkundas — 772 m valdmeren pindan päl), sen 2000 km² oma burundižed.

Klimat om tropine, man enambal palal om 1300..1600 mm sadegid vodes.

Londuseližed pävarad oma metallad (nikelin mail'man varan 3..5%, platin, kuld, vol'fram, vanadii) da fosforitad.

Tobmuz[vajehta | vajehtada tekst]

Ohjandusen form om prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' om prezident (franc.: Président de la République du Burundi), hän-žo om ohjastusen-ki pämez' da armijan päkäsknik. Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks, ühten kahtenden strokun voimuz om olmas.

Parlament om kaks'kodine. Üläkodi om Senat (franc.: Sénat du Burundi) 37..54 ühtnijanke (2015 — 43), valitas heid videks vodeks (34 — agjoiden valičemižlaudkundad valitas hutulašt da tutsilašt üksin, sen ližaks sihe mülüdas kaik enččed prezidentad, om naižiden 30% kvot). Alakodi om Nacionaline Suim (fr. L'Assemblée Nationale 127 ühtnijanke vspäi 2015). Kaik rahvaz valičeb sen 100 ühtnijad videks vodeks, siš om kvotid: 60% — hutulaižed, 40% — tutsilaižed, 30% — naižed, mugažo Nacionaline valičemižlaudkund ezitab kandidatoid rahvahanvähembusišpäi änestamha.

Burundin parlamentan i prezidentan päjärgvaličendad oliba vn 2020 20. päiväl semendkud. Edel sidä valitihe prezidentad järgkerdan vn 2015 21. päiväl heinkud, Pjer Nkurunziza sai 69,41%, se oli hänen koumanz' strok. Nkurunziza koli 8. heinkud südäimen kurospäi edel tobmuden oigendust, Paskal' Njabenda radoi velgusentäutajaks keskustas. Evarist Ndajišimije-jenaral kändihe prezidentaks vn 2020 kezakun 18. päiväspäi, hän oti vägestust vn 2020 prezidentan valičendoiden ezmäižes turas 71,45% satusenke.

Administrativiž-territorialine jagand[vajehta | vajehtada tekst]

Kacu kirjutuz: Burundin administrativiž-territorialine jagand.

Burundiš om 17 agjad (provincijad), ned alajagasoiš 117 kommunaks. Kommunad alajagasoiš 2639 kolin:ha (francijaks znamoičeb «kukkaz»).

Eläjad[vajehta | vajehtada tekst]

Burundiš elädas rundilaižed (heimod: hutulaižed — 81%, tutsilaižed — 16%, lingalaižed — 2%, tvalaižed — 1%), evropalaižed — läz 3000, suviazijalaižed — läz 2000. Om äi emigrantoid susedmaihe (läz 80 tuh. rist. 2000 vodes). Vl 2012 valdkundan ristitišt oli 8 749 000 eläjid^[3]. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Religijan mödhe (2008): Riman katolikad — 62,1%, protestantad — 23,9%, islamanuskojad — 2,5%, toižed uskojad — 3,6%, religijan märhapanendata — 7,9%.

Burundin toižed sured lidnad (enamba 30 tuh. ristituid vn 2010 rahvahanlugemižen mödhe, surembaspäi penembha): Bužumbur, Mujing, Rujigi.

Ižanduz[vajehta | vajehtada tekst]

Burundin päeksport om kofe, kuld, čai; toine eksport — puvill, nahkad.

Homaičendad[vajehta | vajehtada tekst]

Irdkosketused[vajehta | vajehtada tekst]

Burundin Tazovaldkundan oficialine portal (burundi-gov.bi). (fr.)

Burundi Vikiaitas

	Afrikan valdkundad
	Afrikan valdkundad Alžir \| Angol \| Benin \| Botsvan \| Burkina Faso \| Burundi \| Čad \| Džibuti \| Efiopii \| Egipt¹ \| Ekvatorialine Gvinei \| Eritrei \| Esvatini \| Gabon \| Gambii \| Gan \| Gvinei \| Gvinei-Bisau \| Jemen¹ \| Kabo Verde \| Kamerun \| Kenii \| Keskafrikan Tazovaldkund \| Komoran Sared \| Kongon Demokratine Tazovaldkund \| Kongon Tazovaldkund \| Kot d'Ivuar \| Lesoto \| Liberii \| Livii \| Madagaskar \| Malavi \| Mali \| Marok \| Mavrikii \| Mavritanii \| Mozambik \| Namibii \| Niger \| Nigerii \| Ruand \| San Tome da Prinsipi \| Seišelan Sared \| Senegal \| Sjerra Leone \| Somali \| Sudan \| Suviafrikan Tazovaldkund \| Suvisudan \| Zambii \| Zimbabve \| Tanzanii \| Togo \| Tunis \| Ugand
	¹ Om Azijas mugažo.

[1] Burundin ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Burundin Konstitucijan tekst constituteproject.org-saital. (angl.)

[3] World Population Prospects, the 2010 Revision (Andmused mail'man ristitištos, vn 2010 revizii). — Esa.un.org. (angl.)

[1]

[2]

[3]