Brazilii

Vikipedii-späi
Brazilijan Federativine Tazovaldkund
República Federativa do Brasil
 Flag
 Valdkundznam
Pälidn Brazilia
Eläjiden lugu (2018) 208,846,892[1] ristitud
Pind 8,515,770 km²
Brazilijan Federativine Tazovaldkund República Federativa do Brasil
Kel' portugalijan
Valdkundan pämez' Žair Bolsonaru
Päministr Amilton Mouran
Religii hristanuskond
Valüt brazilijan real (R$) (BRL)
Internet-domen .br
Telefonkod +55
Aigvö UTC−5..−2

Brazilii (port.: Brasil), täuz' oficialine nimituz — Brazilijan Federativine Tazovaldkund (port.: República Federativa do Brasil), om valdkund Suviamerikas. Pälidn om Brazilia.

Pindan dai ristitišton mödhe valdkund otab videnden sijan mail'mas.

Istorii[vajehta | vajehtada tekst]

Vn 1822 7. päiväl sügüz'kud Brazilii tedištoiti ripmatomudes Portugalijaspäi i kändihe Brazilijan imperijaks. Vn 1889 15. päiväl kül'mkud vahvištihe tazovaldkundad da sen ohjastust.

Valdkundan Konstitucii[2] om kahesanz' lugul. Se om vahvištadud parlamental i tuli väghe vn 1988 5. päiväl redukud kaiken rahvahan ümbripagižmižen i znamasižiden kohendusiden löudmižen jäl'ghe. Konstitucii om väges äiluguižidenke vajehtusidenke.

Geografii da klimat[vajehta | vajehtada tekst]

Brazilijan topografine kart.

Brazilii om mavaldkundröunoiš Venesuelanke (röunan piduz — 2137 km), Gajananke (1308 km), Surinamanke (515 km) da Francijan Gviananke (649 km) pohjoižes, Urugvainke suves (1050 km), Argentinanke (1263 km) da Paragvainke (1371 km) suvipäivlaskmas, Bolivijanke (3403 km) da Perunke (2659 km) päivlaskmas, Kolumbijanke lodehes (1790 km). Ühthine röunoiden piduz om 16,145 km. Valdkundan pohjoižpäivnouzmaižed, päivnouzmaižed da suvipäivnouzmaižed randad lainištab Atlantine valdmeri. Randanpird om 7491 km.

Tihedašti elänzoittud man pala sijadase Brazilijan mägištol. Kaikiš korktemb čokkoim om Piko Da Neblin-mägenoc 2994 m ü.m.t., seižub läz Venesuelan röunad. Znamasižed joged oma Amazonas ližajogidenke, Paran da sen ližajoged, i San Fransisku mugažo.

Londuseližed pävarad oma metallad (raudkivend, nikel', tin, marganc, kuld, platin, boksitad, uran, harvad londuses metallad), fosfatad, kivivoi, mec, gidroenergii.

Politine sistem[vajehta | vajehtada tekst]

Palacio Alvorada («päidusen pert'kulu») om Brazilijan prezidentan pert' Brazilias.

Ohjandusen form om federativine prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan da sen ohjastusen pämez' om prezident (port.: Presidente da República Federativa do Brasil). Kaik rahvaz valičeb händast nelläks vodeks, kahtenden strokun voimuz om olmas (vspäi 1997). Üks' varaprezident om prezidentale abhu, kaik rahvaz valičeb händast mugažo nelläks vodeks.

Parlament om kaks'kodine Nacionaline Kongress (port.: Congresso Nacional do Brasil). Üläkodi om Federaline Senat 81 ühtnijanke (kahesaks vodeks). Alakodi om Ezitajiden Kodi 513 deputatanke, kaik rahvaz valičeb heid nelläks vodeks.

Brazilijan üläühthižed järgenduseližed valičendad oliba vn 2018 7. päiväl redukud, valitihe parlamentan molembiden kodiden ühtnijoid, i prezidentad varaprezidentanke. Nügüdläine Brazilijan prezident om Žair Bolsonaru vn 2019 vilukun 1. päiväspäi (1. tur — 46,06%, 2. tur — 55,13%); varaprezident om Amilton Mouran siš-žo päiväspäi.

Administrativiž-territorialine jagand[vajehta | vajehtada tekst]

   Kacu kirjutuz: Brazilijan administrativiž-territorialine jagand.

Brazilii jagase 26 štataks (valdkundaks, port.: estado), da 1 pälidnan federaline ümbrik om völ (Brazilia). Ühtetas štatoid vidhe statistižhe regionha (Pohjoine, Pohjoiž-päivnouzmaine, Päivlaskmaiž-keskuzline, Suvipäivnouzmaine da Suvine). Štatad alajagasoiš 5570 municipalitetaks (üks'lugu port. município).

Eläjad[vajehta | vajehtada tekst]

Brazilijas elädas brazilijalaižed. Vn 2014 heinkus valdkundan ristitišt oli 202 656 788 eläjad. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Augotižlibundan mödhe (2010): evropalaižed — 47,7%, mulatad (segoitadud evropalaižed afrikalaižidenke) — 43,2%, afrikalaižed — 7,6%, azijalaižed — 1,1%, indejalaižed — 0,4%.

Uskondan mödhe (2010): riman katolikad — 64,6%, toižed katolikad — 0,4%, protestantad — 22,2%, toižed hristanuskojad — 0,7%, spiritistad — 2,2%, toižed uskojad — 1,4%, religijatomad — 8,0%, märhapanendata — 0,4%.

Valdkundan lidnad-millionerad (enamba 2 mln ristituid vl 2014[3], surembaspäi penembha): San Paulu, Rio-de-Žaneiro, Salvador, Brazilia, Fortalez, Belu Orizonti, Manaus. Lidnalaižiden pala om 87,1% (2020).

Ekonomik[vajehta | vajehtada tekst]

Vl 2012 Brazilijan päeksport oli raudkivend da sen koncentrat (13%), kivivoi (8%), sojanbabud (7%); toine eksport — rogosahar (5%), kodilind (3%), avtod (2%), kuld (1%), fruktsüdäivezi (1%).

Homaičendad[vajehta | vajehtada tekst]

  1. Brazilijan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus. // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
  2. Vn 1988 Brazilijan Konstitucii Vikipurtkiš. (angl.) (port.)
  3. Brazilijan ristitišt vn 2014 1. päiväl heinkud. — Brazilijan Geografijan da statistikan institut (ibge.gov.br). (port.)

Irdkosketused[vajehta | vajehtada tekst]



Suviamerikan valdkundad
Suviamerikan valdkundad
Suviamerikan valdkundad
Argentin | Bolivii | Brazilii | Čili | Ekvador | Gajan | Kolumbii | Paragvai | Peru | Surinam | Urugvai | Venesuel