Brunei

Brunein Darussalaman Valdkund
Negara Brunei Darussalam
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Bandar Seri Begavan
Eläjiden lugu (2018)	450,565 ristitud
Pind	5,765 km²
Kel'	malain
Valdkundan pämez'	Hassanal Bolkiah
Päministr	hän-žo
Religii	islam, buddizm, hristanuskond
Valüt	brunein dollar (B$) (BND)
Internet-domen	.bn
Telefonkod	+673
Aigvö	UTC+8

Brunei (malain virkand: [brunaɪ]), täuz' oficialine form — Brunein Darussalaman Valdkund (mal.: Negara Brunei Darussalam), om valdkund (sultankund), kudamb om olnu 16. voz'sadalpäi Suvipäivlaskmpol'žes Azijas. Sen pälidn da kaikiš järedamb lidn om Bandar Seri Begavan.

Etimologii

14. voz'sadaspäi valdkund nimitadas Barunai:kš. Nece sana om sündnu sanskritan «varuṇ» (वरुण)-sanaspäi. Sil om kaks' znamoičendad: valdmeri vai mifilogine valdmeren rahkoi. «Borneo»-saren nimitusen sündund om mugoi-žo.

Valdkundan nimen täuz' oficialine form, Negara Brunei Darussalam malaikš, «Brunei om kožundan olendsija» znamoičeb.

Istorii

Vn 1984 1. päiväl vilukud Brunei sai ripmatomut Sures Britanijaspäi. Sil-žo päiväl vn 1959 valdkundan Konstitucijan uz' versii^[3] tuli väghe.

Geografijan andmused

Brunei sijadase Borneo-saren lodehes. Se om röunoiš Malaizijanke (röunan piduz — 481 km), Malaizijan Saravak-štatan koumekümnekilometrine taho jagab valdkundan territorijad kahteks poleks. Brunein lodehližed randad lainištab Kitain Suvimeri. Valdmeren randan piduz om 161 km.

Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Bakit Pagon-mägi, 1850 m mail'man meren pindan päl. Pened joged langetas Kitain Suvimerhe.

Klimat om ekvatorialine neps. Kun keskmäine lämuz om +27..+28 C° vodes läbi. Paneb sadegid 3126 mm vodes, enamba redukus-vilukus (314..367 mm kus). Manrehkaidused oleldas.

Londuseližed pävarad oma kivivoi da londuseline gaz Kitain Suvimeren šel'fas; erased toižed resursad: tropižed mecad (kattas man territorijan koume nelländest), londuseline kaučuk.

Tobmuz

Brunei om unitarine islamine absolütine monarhii. Valdkundan pämez' om sultan (mal.: Sultan dan Yang Di-Pertuan). Hän paneb viden nevondkundan ühtnijoid radsijha: Peitnevondkund, Valdištmen Jäl'gusen Nevondkund, Religiinevondkund, Ministrišt da Käskusenandai Nevondkund. Sultan om päministr, kaičendministr da rahaazjišton ministr. Ohjastuz kogoneb sultanan läheližiš heimolaižišpäi päpaloin. Vn 1967 redukun 5. päiväspäi valdkundan sultan om Hassanal Bolkiah.

Parlament, Käskusenandai Nevondkund (mal.: مجليس مشوارت نڬارا بروني vai Majlis Mesyuarat Negara Brunei) om üks'kodine. Vn 2017 vilukun 13. päiväspäi se mülütab 33 deputatad (edel oli 29), sidä kesken koumetoštkümne ministrad. Sultan paneb parlamentan ühtnijoid radsijha, heiden lugu rippub sultanaspäi. Sultan voib vahvištada ičeze käskusid i jätta allekirjuteseta parlamentan käskusid.

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Brunein administrativiž-territorialine jagand.

Administrativiž-territorialižikš Brunei jagase nelläks ümbrikoks (mal.: daera), ned alajagasoiš 38 rajonaks (mal.: mukim).

Brunein ümbrikod
#	Ümbrik	Administrativine keskuz	Pind, km²^[2]	Ristitišt, rist. (2011)^[2]	Rahvahantiheduz, rist./km²
1	Belait	Kuala Belait	2725	60 744	22,29
2	Tutong	Pekan Tutong	1303	43 852	33,65
3	Brunei da Muar	Bandar Seri Begavan	570	279 924	491,09
4	Temburong	Bangar	1166	8 852	7,59
	Kaik		5765	393 372	68,23

Eläjad

Vl 2014 valdkundan eläjiden lugu oli 422,675 ristitud. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt om nügüd'.

Bruneiš elädas brunejalaižed (2016): malajalaižed — 65,7 %, kitajalaižed — 10,3 %, toižed rahvahad — 24,0 %.

Religijan mödhe (2011): islamanuskojad — 78,8 %, hristanuskojad — 8,7 %, buddistad — 7,8 %, toižed uskojad (sidä kesken sijaližed uskondad) — 4,7 %.

Bruneiš eile lidnoid oficialižikš. Brunein järedad eländpunktad (vl 2011^[4], surembaspäi penembha): Bandar Seri Begavan, Kuala Belait, Seria, Džerudong.

Ižanduz

Brunei om elokaz šingotai industrialine ma, rippub energokandajiden eksportaspäi lujas märas. Vl 2024 valdkundan nominaline kogosüdäiprodukt oli 16 mlrd. US$ ekvivalentas (135. sija mail'mas; US$34,872 ühtele hengele, 32. sija) vai 41 mlrd. US$ tazostadud ostmižmahtusen mödhe (137. sija; US$91,046 ühtele hengele, seičemenz' sija). Ohjastuz takaib diversificiruida ižandust, sen tagut avaitas tegimid uziš sarakoiš (himine). Läz ei ole valdkundališt velgad (KSP:n 2,3 % surtte vl 2024). Ižandusen päsarakod oma kivivoin samine da ümbriradmine, londuseližen gazan samine i nozoltand, sauvond, maižanduz (sidä kesken akvakul'tur), transportine sarak. Finansine voz' zavodiše 1. sulakud (vspäi 2009).

Kogosüdäiproduktan palad vl 2017: maižanduz 1,2 %, tegimišt 56,6 %, holitišiden sfer 42,3 %. Radajiden järgenduz sektoroidme (vn 2008 andmused): maižanduz 4,2 %, tegimišt 62,8 %, holitišiden sfer 33,0 %.

Vl 2009 valdkundan päeksport oli nozoltadud londuseline gaz (53 %), kivivoi (44 %); toine eksport — sobad. Brunei importiruib nenid tavaroid: mašinansauvomižen produkcii i mašiništ, himikatad, söndtavarad. Vl 2022 eksport ületi importad läz pol'toštha kerdha. Irdpol'žen torguindan päižed partnörad (2022) oma Malaizii (Brunein eksportan 10 % i importan 22 %), Kitai (Brunein eksportan 16 % i importan 10 %), Singapur (eksportan 14 % i importan 7 %), Avstralii (eksportan 19 %), Japonii (eksportan 17 %), Araban Ühtenzoittud Emiratad (importan 11 %), Katar (importan 6 %).

Galerei

Istana Nurul Iman («Uskon vauktusen pert'kulu») Brunei-jogen randal om Brunein sultanan oficialine rezidencii i valdkundan ohjastusen ištundoiden sijaduz, Bandar Seri Begavanan suvipäivlaskmaine ezilidn, sügüz'ku 2024
Valdkundan Kaičendministruz, Bandar Seri Begavan, semendku 2015
Brunein Ülembaine Käskuzkund (Bandar Seri Begavan, tal'vku 2022)
Brunein Rahaazjoiden da ižandusen ministruz, Bandar Seri Begavan, viluku 2025
Brunein Röunantagaižiden azjoiden ministruz (Bandar Seri Begavan, sulaku 2022)

Homaičendad

Irdkosketused

Brunein Darussalaman ohjastusen oficialine portal (gov.bn). (malain) (angl.)
Brunein Käskusenandajan Nevondkundan oficialine sait (majlis-mesyuarat.gov.bn). (malain)

Brunei Vikiaitas

	Azijan valdkundad
	Azijan valdkundad Afganistan \| Araban Ühtenzoittud Emiratad (AÜE) \| Armenii \| Azerbaidžan¹ \| Bahrein \| Bangladeš \| Brunei \| Butan \| Egipt² \| Filippinad \| Gruzii¹ \| Indii \| Indonezii³ \| Irak \| Iran \| Izrail' \| Japonii \| Jemen² \| Jordanii \| Kambodž \| Kazahstan¹ \| Katar \| Kipr¹ \| Kirgizstan \| Kitai \| Korejan Rahvahaliž-Demokratine Tazovaldkund \| Korejan Tazovaldkund \| Kuveit \| Laos \| Livan \| Malaizii \| Mal'divan Sared \| Mjanmar \| Mongolii \| Nepal \| Oman \| Pakistan \| Päivnouzmaine Timor \| Saudan Arabii \| Singapur \| Sirii \| Šrilank \| Tadžikistan \| Tailand \| Turkanma¹ \| Turkmenistan \| Uzbekistan \| Venäma¹ \| Vjetnam
	¹ Om Evropas mugažo. ² Om Afrikas mugažo. ³ Om Valdmerimaiš mugažo.

[1] Brunein ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[brl2011-2] 1 2 3 Brunein ümbrikod rahvahanlugemižiden aigan (2011). — Statoids.com. (angl.)

[3] Brunein Konstitucii constituteproject.org-saital. (angl.)

[4] Preliminary Report on Population and Housing Census 2011. — Department of Economic Planning and Development (depd.gov.bn, päministran ofis). (angl.)

[1]

[2]

[3]

[4]