Iran: Erod versijoiden keskes

Iranan Islamine Tazovaldkund
جمهوری اسلامی ایران‎
*(Džomhurijo Eslamijo Iran)*
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Tehran
Eläjiden lugu (2018)	83,024,745 ristitud
Pind	1,648,195 km²
Kel'	farsi (persijan)
Valdkundan pämez'	Ali Hamenei
Päministr	eile olmas
Religii	islam
Valüt	iranan rial (IRR)
Internet-domen	.ir, ایران.
Telefonkod	+98
Aigvö	tal'vel UTC+3:30,; kezal UTC+4:30

Sirvi ajalugu interaktiivselt

← Vanhemb vajehtuz Udemb vajehtuz→

Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt

VisuaalneVikitekst

Pandud

Vajehtuz 8. Viluku 2019, kell 01:01

Iran (pers.: ایران Iran), täuz' oficialine nimituz — Iranan Islamine Tazovaldkund (pers.: جمهوری اسلامی ایران‎ Džomhurijo Eslamijo Iran), om valdkund Päivlaskmaižes Azijas. Edel 1935 vot sen toine nimituz oli Persii mugažo. Valdkundan pälidn da kaikiš suremb lidn om Tehran.

Istorii

Vs 1979 sulakun 1. päiväspäi Iran om olmas tazovaldkundaks.

Vn 1979 24. päiväl redukud nügüdläine Konstitucii^[2] (pers.: قانون اساسی Kânun-e asâsi) tuli väghe, se om olmas vn 1989 vajehtusidenke.

Geografijan andmused

Iran om mavaldkundröunoiš Afganistananke (röunan piduz om 921 km) da Pakistananke (959 km) päivnouzmas, Irakanke päivlaskmas (1599 km), Turkanmanke (534 km) da Armenijanke (44 km) dai Azerbaidžananke (689 km) lodehes, Turkmenistananke pohjoižes (1148 km). Ühthine röunoiden piduz — 5894 km. Iranan pohjoižed randad lainištab Kaspijan meri (randanpird om 740 km), suvižed randad — Indižen valdmeren Arabijan meren Persijan da Omanan lahted (1700 km). Ühthine randanpird om 2440 km pitte.

Iran om mägikaz ma, sen tagut klimat om kuiv tobjimalaz. Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om sambnuden Demavend (Damavand)-vulkananpä (5604 m). Kaikiš madalamb om Kaspijan meren pind — −28 metrad (valdmeren pindan alemba).

Kaikiš suremb järv om solav Urmii (5200..6000 km², 16 m süvütte) valdkundan lodehes. Om vähän jogid.

Londuseližed pävarad oma kivivoi, londuseline gaz, kivihil', metallad (raudkivend, vas'k, hahktin, hrom, cink, marganc), rik.

Politine sistem

Ohjandusen form om unitarine teokratine (islamine) prezidentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om Ülembaine ohjandai (Ali Hamenei). Tedajiden Nevondkund (pers.: مجلس خبرگان Madžlis-e hebregan) om eriline islamine organ 88 mudžtahidaspäi, se valičeb Ülembašt ohjandajad, kaik rahvaz valičeb Nevondkundan ühtnijoid kahesaks vodeks. Organ keradase kahteks päiväks vai sen hätkemba kerdan pol'vodes vai sen paksumba.

Prezident (pers.: رییس‌جمهور ایران Rajis Džomhur-e Irān) om kahtendel sijal valdkundas, hän om radonoigendajan tobmuden pä. Kaik rahvaz valičeb prezidentad nelläks vodeks, enamba kaht strokud ei sa. Ezmäine varaprezident, üks'toštkümne muite varaprezidentad da 18 ministrad oma hänele abuhu ohjastuseks. Prezident paneb ministrišton ühtnijoid radnikusile parlamentan hüvästusen sandan jäl'ghe.

Parlament om üks'kodine Islamine Konsul'tativine Suim (pers.: مجلس شورای اسلام Medžlis-e šura-je islami). Kaik rahvaz valičeb sen 290 ühtnijoid nelläks vodeks.

Nügüdläine prezident om Hasan Ruhani vs 2013 elokun 3. päiväspäi, valitihe händast kahten kerdan vn 2017 19. päiväl semendkud, sai 57,13% änid (vl 2013 — 50,71%). Parlamentan 290 ühtnijan järgenduseližed valičendad oliba vn 2016 26. päiväl uhokud (ližavaličendad — 29. päiväl sulakud), valitihe Tedajiden Nevondkundan-ki ühtnijoid sil-žo päiväl.

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Iranan administrativiž-territorialine jagand.

Valdkund jagase 31 agjaha (ostān:ha, pers.: استان). Vl 2012 agjad alajagasoiš 402 ümbrikho (pers.: شهرستان šahrestān), ned — 999 rajonha (pers.: بخش bahš). Edemba, rajonad alajagasoiš municipalitetoihe: 1167 lindankundha (pers.: شهر šahr) da 2512 küläkundha (pers.: دهستان dehestān).

Iranan agjad ühtenzoittas vidhe statistižhe regionha.

Eläjad

Vl 2014 valdkundan eläjiden lugu oli 80 840 713 ristitud.

Iranas elädas iranalaižed.

Toižed seičeme lidnad-millionerad (vn 2011 rahvahanlugemižen mödhe, surembaspäi penembha): Mešhed, Keredž, Isfahan, Tebriz, Širaz, Ahvaz, Kum.

Ižanduz

Vl 2010 Iranan päeksport oli kivivoi (82%), toine eksport — himižed substancijad (3%), londuseline gaz (2%), polietilen (2%), pähkmed (1%), raudkivend, vas'k, kuld, kourad.

Homaičendad

Irdkosketused

Iranan Ülembaižen ohjandajan oficialine sait (khamenei.ir). (14 kelil, sidä kesken (pers.), (ven.), (angl.), (saks.), (turk.), (isp.), (arab.))
Iranan prezidentan da ohjastusen oficialine sait (president.ir). (pers.) (angl.) (fr.) (saks.) (arab.) (Urdu)
Iranan parlamentan oficialine portal (majlis.ir). (pers.) (angl.)
Iranan Islamižen Tazovaldkundan portal (en.iran.ir). (pers.)

Iran Vikiaitas

	Azijan valdkundad
	Azijan valdkundad Afganistan \| Araban Ühtenzoittud Emiratad (AÜE) \| Armenii \| Azerbaidžan¹ \| Bahrein \| Bangladeš \| Brunei \| Butan \| Egipt² \| Filippinad \| Gruzii¹ \| Indii \| Indonezii³ \| Irak \| Iran \| Izrail' \| Japonii \| Jemen² \| Jordanii \| Kambodž \| Kazahstan¹ \| Katar \| Kipr¹ \| Kirgizstan \| Kitai \| Korejan Rahvahaliž-Demokratine Tazovaldkund \| Korejan Tazovaldkund \| Kuveit \| Laos \| Livan \| Malaizii \| Mal'divan Sared \| Mjanmar \| Mongolii \| Nepal \| Oman \| Pakistan \| Päivnouzmaine Timor \| Saudan Arabii \| Singapur \| Sirii \| Šrilank \| Tadžikistan \| Tailand \| Turkanma¹ \| Turkmenistan \| Uzbekistan \| Venäma¹ \| Vjetnam
	¹ Om Evropas mugažo. ² Om Afrikas mugažo. ³ Om Valdmerimaiš mugažo.

[1] Iranan ristitišton lugun endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Iranan Konstitucii Vikipurtkiš. (angl.)

[1]

[2]

@@ Rivi 7: / Rivi 7: @@
 | Valdkundznam text = Iranan valdkundznam
 | Pälidn = Tehran
-| Eläjiden lugu = 80,840,713<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html Iranan ristitišton endustuz vl 2014 heinkus. — Mail'man faktoiden kirj (Cia.gov).] {{ref-en}}</ref>
+| Eläjiden lugu = 83,024,745<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html Iranan ristitišton lugun endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — ''Cia.gov''.] {{ref-en}}</ref>
-| Voz' = 2014
+| Voz' = 2018
 | Pind = 1,648,195
 | Kart = Iran in its region.svg
@@ Rivi 20: / Rivi 20: @@
 | Aigvö = tal'vel [[UTC]]+3:30,<br />kezal [[UTC]]+4:30
 }}
-'''Iran''' ({{lang-fa|ایران}} ''Iran''), täuz' oficialine nimituz — '''Iranan Islamine Tazovaldkund''' ({{lang-fa|جمهوری اسلامی ایران‎}} ''Džomhurijo Eslamijo Iran''), om valdkund [[Azii|Päivlaskmaižes Azijas]]. Edel 1935 vot sen toine nimituz oli '''Persii''' mugažo. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om [[Tehran]].
+'''Iran''' ({{lang-fa|ایران}} ''Iran''), täuz' oficialine nimituz — '''Iranan Islamine Tazovaldkund''' ({{lang-fa|جمهوری اسلامی ایران‎}} ''Džomhurijo Eslamijo Iran''), om valdkund [[Azii|Päivlaskmaižes Azijas]]. Edel 1935 vot sen toine nimituz oli '''Persii''' mugažo. Valdkundan pälidn da kaikiš suremb lidn om [[Tehran]].
 == Istorii ==
 Vs 1979 sulakun 1. päiväspäi Iran om olmas tazovaldkundaks.
-Vl 1979 redukun 24. päiväl nügüdläine Konstitucii tuli väghe (om olmas vn 1989 vajehtusidenke).
+Vn 1979 24. päiväl redukud nügüdläine Konstitucii<ref>[http://en.wikisource.org/wiki/Constitution_of_the_Islamic_Republic_of_Iran Iranan Konstitucii Vikipurtkiš.] {{ref-en}}</ref> ({{lang-fa|قانون اساسی}} ''Kânun-e asâsi'') tuli väghe, se om olmas vn 1989 vajehtusidenke.
 == Geografijan andmused ==
 [[Fail:Iran Topography.png|thumb|left|250px|Iranan topografine kart.]]
-Iran om mavaldkundröunoiš [[Afganistan]]anke (röunan piduz om 921 km) da [[Pakistan]]anke (959 km) päivnouzmas, [[Irak]]anke päivlaskmas (1599 km), [[Turkanma]]nke (534 km) da [[Armenii|Armenijanke]] (44 km) dai [[Azerbaidžan]]anke (689 km) lodehes, [[Turkmenistan]]anke pohjoižes (1148 km). Ühthine röunoiden piduz — 5894 km. Iranan pohjoižed randad lainištab [[Kaspijan meri]] (randanpird om 740 km), suvižed randad — [[Indine valdmeri|Indižen valdmeren]] [[Arabijan meri|Arabijan meren]] [[Persijan laht|Persijan]] da [[Omanan laht|Omanan]] lahted (1700 km). Ühthine randanpird om 2440 km.
+Iran om mavaldkundröunoiš [[Afganistan]]anke (röunan piduz om 921 km) da [[Pakistan]]anke (959 km) päivnouzmas, [[Irak]]anke päivlaskmas (1599 km), [[Turkanma]]nke (534 km) da [[Armenii|Armenijanke]] (44 km) dai [[Azerbaidžan]]anke (689 km) lodehes, [[Turkmenistan]]anke pohjoižes (1148 km). Ühthine röunoiden piduz — 5894 km. Iranan pohjoižed randad lainištab [[Kaspijan meri]] (randanpird om 740 km), suvižed randad — [[Indine valdmeri|Indižen valdmeren]] [[Arabijan meri|Arabijan meren]] [[Persijan laht|Persijan]] da [[Omanan laht|Omanan]] lahted (1700 km). Ühthine randanpird om 2440 km pitte.
-Iran om mägikaz ma. Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om sambnuden [[Demavend]] ([[Damavand]])-vulkananpä (5604 m). Kaikiš madalamb om [[Kaspijan meri|Kaspijan meren]] pind — -28 metrad (valdmeren pindan alemba).
+Iran om mägikaz ma, sen tagut klimat om kuiv tobjimalaz. Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om sambnuden [[Demavend]] ([[Damavand]])-vulkananpä (5604 m). Kaikiš madalamb om [[Kaspijan meri|Kaspijan meren]] pind — −28 metrad (valdmeren pindan alemba).
+Kaikiš suremb järv om solav Urmii (5200..6000 km², 16 m süvütte) valdkundan lodehes. Om vähän jogid.
 Londuseližed pävarad oma [[kivivoi]], [[londuseline gaz]], [[kivihil']], [[metall]]ad ([[raud|raudkivend]], [[vas'k]], [[hahktin]], [[hrom]], [[cink]], [[marganc]]), [[rik]].
 == Politine sistem ==
-Ohjandusen form om unitarine teokratine (islamine) [[prezidentine tazovaldkund|prezidentine]] tazovaldkund. Valdkundan pämez' om Ülembaine ohjandai ([[Ali Hamenei]]).
+Ohjandusen form om unitarine teokratine (islamine) [[prezidentine tazovaldkund|prezidentine]] tazovaldkund. Valdkundan pämez' om Ülembaine ohjandai ([[Ali Hamenei]]). Tedajiden Nevondkund ({{lang-fa|مجلس خبرگان}} ''Madžlis-e hebregan'') om eriline islamine organ 88 mudžtahidaspäi, se valičeb Ülembašt ohjandajad, kaik rahvaz valičeb Nevondkundan ühtnijoid kahesaks vodeks. Organ keradase kahteks päiväks vai sen hätkemba kerdan pol'vodes vai sen paksumba.
-Prezident om kahtendel sijal valdkundas. Kaik rahvaz valičeb händast nelläks vodeks. Kümne varaprezidentad da 21 ministrad oma hänele abuhu.
+Prezident ({{lang-fa|رییس‌جمهور ایران}} ''Rajis Džomhur-e Irān'') om kahtendel sijal valdkundas, hän om radonoigendajan tobmuden pä. Kaik rahvaz valičeb prezidentad nelläks vodeks, enamba kaht strokud ei sa. Ezmäine varaprezident, üks'toštkümne muite varaprezidentad da 18 ministrad oma hänele abuhu ohjastuseks. Prezident paneb ministrišton ühtnijoid radnikusile parlamentan hüvästusen sandan jäl'ghe.
 Parlament om üks'kodine Islamine Konsul'tativine Suim ({{lang-fa|مجلس شورای اسلام}} ''Medžlis-e šura-je islami''). Kaik rahvaz valičeb sen 290 ühtnijoid nelläks vodeks.
+Nügüdläine prezident om [[Ruhani Hasan|Hasan Ruhani]] vs 2013 elokun 3. päiväspäi, valitihe händast kahten kerdan vn 2017 19. päiväl semendkud, sai 57,13% änid (vl 2013 — 50,71%). Parlamentan 290 ühtnijan järgenduseližed valičendad oliba vn 2016 26. päiväl uhokud (ližavaličendad — 29. päiväl sulakud), valitihe Tedajiden Nevondkundan-ki ühtnijoid sil-žo päiväl.
-Nügüdläine prezident om [[Ruhani Hasan|Hasan Ruhani]].
 == Administrativiž-territorialine jagand ==
@@ Rivi 52: / Rivi 54: @@
 == Eläjad ==
+Vl 2014 valdkundan eläjiden lugu oli 80 840 713 ristitud.
 Iranas elädas [[iranalaižed]].
@@ Rivi 57: / Rivi 61: @@
 == Ižanduz ==
-Vl 2010 Iranan päeksport oli [[kivivoi]] (82%); toine eksport — himižed substancijad (3%), [[londuseline gaz]] (2%), [[polietilen]] (2%), [[pähkmed]] (1%), [[raud|raudkivend]], [[vas'k]], [[kuld]], [[kour]]ad.
+Vl 2010 Iranan päeksport oli [[kivivoi]] (82%), toine eksport — himižed substancijad (3%), [[londuseline gaz]] (2%), [[polietilen]] (2%), [[pähkmed]] (1%), [[raud|raudkivend]], [[vas'k]], [[kuld]], [[kour]]ad.
 == Homaičendad ==
@@ Rivi 63: / Rivi 67: @@
 == Irdkosketused ==
-* [http://www.khamenei.ir/ Iranan Ülembaižen ohjandajan oficialine sait.] (14 kelil, sidä kesken {{ref-fa}}, {{ref-ru}}, {{ref-en}}, {{ref-de}}, {{ref-tr}}, {{ref-es}}, {{ref-ar}})
+* [http://www.khamenei.ir/ Iranan Ülembaižen ohjandajan oficialine sait (''khamenei.ir'').] (14 kelil, sidä kesken {{ref-fa}}, {{ref-ru}}, {{ref-en}}, {{ref-de}}, {{ref-tr}}, {{ref-es}}, {{ref-ar}})
-* [http://www.president.ir/ Iranan prezidentan oficialine sait.] {{ref-fa}} {{ref-en}} {{ref-fr}} {{ref-de}} {{ref-ar}} {{ref-ur}}
+* [http://www.president.ir/ Iranan prezidentan da ohjastusen oficialine sait (''president.ir'').] {{ref-fa}} {{ref-en}} {{ref-fr}} {{ref-de}} {{ref-ar}} {{ref-ur}}
-* [http://www.majlis.ir/ Iranan parlamentan oficialine portal.] {{ref-fa}} {{ref-en}}
+* [http://www.majlis.ir/ Iranan parlamentan oficialine portal (''majlis.ir'').] {{ref-fa}} {{ref-en}}
-* [http://en.iran.ir/ Iranan Islamižen Tazovaldkundan portal.] {{ref-fa}}
+* [http://en.iran.ir/ Iranan Islamižen Tazovaldkundan portal (''en.iran.ir'').] {{ref-fa}}
 {{Commons|Iran}}
 {{Azii}}