Paragvai: Erod versijoiden keskes

Vikipedii-späi
Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
Replacing Paraguay_in_its_region..svg with File:Paraguay_in_its_region.svg (by CommonsDelinker because: File renamed: obvious typo).
Koiravva (pagin | tehtud radod)
formitez, aktualizacii, +
Rivi 6: Rivi 6:
| Flag text = Paragvain flag
| Flag text = Paragvain flag
| Pälidn = Asunsjon
| Pälidn = Asunsjon
| Eläjiden lugu = 7,025,763<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pa.html Paragvain ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — ''Cia.gov''.] {{ref-en}}</ref>
| Eläjiden lugu = 6,672,633<ref>[http://www.dgeec.gov.py/sub_index/Pobreza/Paraguay%20Evolucion%20de%20la%20Poblacion%20Total%20Periodo%201950-2002%20Proyeccion%202012.pdf Evolución de la Población Total. Periodo: 1950 - 2002. Proyección 2012. — Dirección General de Estadísticas, Encuestas y Censos (DGEEC)]. — Dgeec.gov.py. {{ref-es}}</ref>
| Voz' = 2012
| Voz' = 2018
| Pind = 406,752
| Pind = 406,752<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pa.html Paragvain pind. Mail'man faktoiden kirj (Cia.gov).] {{ref-en}}</ref>
| Kart = Paraguay in its region.svg
| Kart = Paraguay in its region.svg
| Kel' = [[ispanijan kel'|ispanijan]], [[guaranin kel'|guaranin]]
| Kel' = [[ispanijan kel'|ispanijan]], [[guaranin kel'|guaranin]]
| Valdkundan pämez' = [[Kartes Horasio|Horasio Kartes]]
| Valdkundan pämez' = [[Abdo Benites Mario|Mario Abdo Benites]]
| Päministr = ''hän-žo''
| Päministr = ''hän-žo''
| Religii = [[hristanuskond]]
| Religii = [[hristanuskond]]
Rivi 17: Rivi 17:
| Internet-domen = [[.py]]
| Internet-domen = [[.py]]
| Telefonkod = +595
| Telefonkod = +595
| Aigvö = tal'vel [[UTC]]-4,<br />kezal [[UTC]]-3
| Aigvö = tal'vel [[UTC]]−4,<br />kezal [[UTC]]−3
}}
}}
'''Paragvai''' ([[ispanijan kel'|isp.]]: ''Paraguay'', [[guaranin kel'|guaranikš]]: ''Paraguái''), täuz' oficialine nimi — '''Paragvain Tazovaldkund''' ([[ispanijan kel'|isp.]]: ''República del Paraguay'', [[guaranin kel'|guaranikš]]: ''Tetã Paraguái''), om mererandatoi valdkund [[Suviamerik]]as. Pälidn da kaikiš suremb lidn om [[Asunsjon]].
'''Paragvai''' ({{lang-es|Paraguay}}, [[guaranin kel'|guaranikš]]: ''Paraguái''), täuz' oficialine nimi — '''Paragvain Tazovaldkund''' ({{lang-es|República del Paraguay}} [reˈpuβlika ðel paɾaˈɣwai], {{lang-gn|Tetã Paraguái}}), om mererandatoi valdkund [[Suviamerik]]as. Pälidn da kaikiš suremb lidn om [[Asunsjon]].


== Istorii ==
== Istorii ==
Vl 1811 semendkun 14. päiväl Paragvai tedoti ičeze ripmatomudes [[Ispanii|Ispanijaspäi]], se oli tundištadud toižel päiväl.
Vn 1811 14. päiväl semendkud Paragvai tedištoiti ičeze ripmatomudes [[Ispanii|Ispanijaspäi]], se oli tundištadud toižel päiväl.


Jäl'gmäine Konstitucii<ref>[http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Paraguay/para1992.html Paragvain Konstitucijan tekst (1992) vn 2011 vajehtusidenke. — Pdba.georgetown.edu.] {{ref-es}}</ref> oli vahvištadud vl 1992 da tuli väghe.
Jäl'gmäine Konstitucii<ref>[http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Paraguay/para1992.html Paragvain Konstitucijan tekst (1992) vn 2011 vajehtusidenke ''pdba.georgetown.edu''-saital.] {{ref-es}}</ref> om vahvištadud vl 1992 da om väges.


== Geografižed andmused ==
== Geografižed andmused ==
Rivi 36: Rivi 36:
== Politine sistem ==
== Politine sistem ==
[[Fail:Palacio de los López en Asunción.jpg|thumb|right|250px|''Lopes:an pert'kulu'' om Paragvain prezidentan rezidencii da ohjastusen ištundoiden sija [[Asunsjon]]as.]]
[[Fail:Palacio de los López en Asunción.jpg|thumb|right|250px|''Lopes:an pert'kulu'' om Paragvain prezidentan rezidencii da ohjastusen ištundoiden sija [[Asunsjon]]as.]]
Ohjandusen form om unitarine konstitucine [[prezidentine tazovaldkund|prezidentine]] tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' da azekhiden vägiden päkäsknik om prezident. Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks, toižen strokun voimuseta. Üks' varaprezident om hänele abhu. Prezident paneb ohjastusen ministrid da agjoiden pämehid radnikusile. Enzne prezident tegese Senatan ühtnijaks ičeze elon pitte, no änestada siš hänele ei sa.
Ohjandusen form om unitarine konstitucine [[prezidentine tazovaldkund|prezidentine]] tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' da azekhiden vägiden päkäsknik om prezident ({{lang-es|Excelentisimo Señor Presidente de la República del Paraguay}}). Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks järgeližel enambusel üks'jäižes turas, toižen strokun voimuseta. Üks' varaprezident om hänele abhu. Prezident paneb ohjastusen ministrid da agjoiden pämehid radnikusile. Enzne prezident kändase Senatan ühtnijaks ičeze elon pitte, no änestada siš hänele ei sa.


Parlament om kaks'kodine Nacionaline Kongress ([[ispanijan kel'|isp.]]: ''Congreso Nacional''). Sen ühtnijoile sab ületada prezidentan kel'dod da heitta prezidentad ministridenke radmaspäi. Kaik rahvaz änestab heid videks vodeks. Üläkodi om Senatoriden Kodi ([[ispanijan kel'|isp.]]: ''Cámara de Senadores'') 45 ühtnijanke. Alakodi om Ezitajiden Kodi ([[ispanijan kel'|isp.]]: ''Cámara de Diputados'') 80 deputatanke.
Parlament om kaks'kodine Nacionaline Kongress ({{lang-es|Congreso Nacional}}). Sen ühtnijoile sab ületada prezidentan kel'dod da heitta prezidentad ministridenke radmaspäi. Kaik rahvaz änestab heid videks vodeks. Üläkodi om Senatoriden Kodi (isp. ''Cámara de Senadores'') 45 ühtnijanke. Alakodi om Ezitajiden Kodi (isp. ''Cámara de Diputados'') 80 deputatanke.


Paragvain päjärgvaličendad oliba vl 2013 sulakun 21. päiväl, valitihe prezidentad da parlamentan ühtnijoid. Nügüdläine prezident om [[Kartes Horasio|Horasio Kartes]] (sai 48,48%).
Paragvain päjärgvaličendad oliba vn 2018 sulakun 22. päiväl, valitihe prezidentad da parlamentan ühtnijoid. Nügüdläine prezident om [[Mario Abdo Benites]] (sai 46,44%).


== Administrativiž-territorialine jagand ==
== Administrativiž-territorialine jagand ==
&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Kacu kirjutuz: [[Paragvain administrativiž-territorialine jagand]].''
&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Kacu kirjutuz: [[Paragvain administrativiž-territorialine jagand]].''


Paragvai alajagase 18 regionha: 17 agjad (departamentad) da üks' [[Asunsjon]]-pälidnan ümbrik.
Paragvai jagase 18 regionaks: 17 agjad (departamentad) da üks' [[Asunsjon]]-pälidnan ümbrik.


== Eläjad ==
== Eläjad ==
Paragvaiš elädas [[paragvajalaižed]]. Vl 2012 valdkundan ristitišt oli 6 672 633 eläjad.<ref>[http://www.dgeec.gov.py/sub_index/Pobreza/Paraguay%20Evolucion%20de%20la%20Poblacion%20Total%20Periodo%201950-2002%20Proyeccion%202012.pdf Evolución de la Población Total. Periodo: 1950−2002. Proyección 2012 (Ristitišt vll 1950−2002 i vn 2012 endustuz). — Dirección General de Estadísticas, Encuestas y Censos (DGEEC, ''dgeec.gov.py'').] {{ref-es}}</ref>
Paragvaiš elädas [[paragvajalaižed]].


Augotižlibundan mödhe (2012) Paragvain 95% ristitištos oma [[mestizo]] (ispanijalaiž-indejalaižed), toiženke augotižlibundanke — 5%. Kodikelen mödhe (2012): ispanijan kel' i guaranin kel' — 46,3%, vaiše guaranin kel' — 34,0%, vaiše ispanijan kel' — 15,2%, toižed keled (portugalijan, saksan, indejižed) — 4,1%, kelen ozutandata — 0,4%.
Toižed sured lidnad (enamba 300 tuh. ristitud vl 2014, surembaspäi penembha): [[San Lorenso (lidn, Paragvai)|San Lorenso]], [[Sjudad Del' Este]], [[Luke (lidn, Paragvai)|Luke]], [[Fernando-de-la-Mor]], [[Lambare]], [[Pedro Huan Kabal'jero]]. Vl 2014 kaik oli 15 lidnad enamba 100 tuh. eläjidenke.

Toižed sured lidnad (enamba 300 tuh. ristituid vl 2014, surembaspäi penembha): [[San Lorenso (lidn, Paragvai)|San Lorenso]], [[Sjudad Del' Este]], [[Luke (lidn, Paragvai)|Luke]], [[Fernando-de-la-Mor]], [[Lambare]], [[Pedro Huan Kabal'jero]]. Vl 2014 kaik oli 15 lidnad enamba 100 tuh. eläjidenke.


== Ižanduz ==
== Ižanduz ==
Paragvain päeksport om [[soi|sojanbabud]] (50%, sidä kesken 7% — kabusemned sötamha živatoid, 4% — soivoi), [[lehm|lehmänliha]] (15%), [[elektruz]] (6%), [[kukuruz]] (6%); toine eksport — [[nižu]] (4%), [[nahk (material)|lehmännahk]] (2%), [[ris]] (1%), [[sahar (produkt)|rogosahar]] (1%).
Paragvain päeksport om [[soi|sojanbabud]] (50%, sidä kesken 7% — kabusemned sötamha živatoid, 4% — soivoi), [[lehm|lehmänliha]] (15%), [[elektruz]] (6%), [[kukuruz]] (6%); toine eksport — [[nižu]] (4%), [[nahk (material)|lehmännahk]] (2%), [[ris]] (1%), [[sahar (produkt)|rogosahar]] (1%).


Vl 2013 [[Urugvai]], [[Brazilii]], [[Argentin]] da [[Venäma]] oliba Paragvain 60% eksportan partnörikš.
Vl 2013 [[Urugvai]], [[Brazilii]], [[Argentin]] da [[Venäma]] oliba Paragvain eksportan koumen videndest partnörikš.


Vl 2012 [[Brazilii]], [[Kitai]], [[Argentin]] da [[AÜV]] oliba Paragvain 60% importan partnörikš.
Vl 2012 [[Brazilii]], [[Kitai]], [[Argentin]] da [[Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad|AÜV]] oliba Paragvain importan koumen videndest partnörikš.


== Homaičendad ==
== Homaičendad ==
Rivi 63: Rivi 65:


== Irdkosketused ==
== Irdkosketused ==
* [http://www.presidencia.gov.py/ Paragvain ohjastusen oficialine sait.] {{ref-es}}
* [http://www.presidencia.gov.py/ Paragvain ohjastusen oficialine sait (''presidencia.gov.py'').] {{ref-es}}
* [http://www.dgeec.gov.py/ Paragvain Statistikan, küzundlehtesiden da rahvahanlugemižiden direkcii (''DGEEC'').] {{ref-es}}
* [http://www.dgeec.gov.py/ Paragvain Statistikan, küzundlehtesiden da rahvahanlugemižiden direkcii (''DGEEC, dgeec.gov.py'').] {{ref-es}}

{{Commons|Paraguay}}
{{Commons|Paraguay}}

{{Suviamerik}}
{{Suviamerik}}



Vajehtuz 9. Kül’mku 2019, kell 20:22

Paragvain Tazovaldkund
República del Paraguay (isp.)
Tetã Paraguái (guaranikš)
 Flag
 Valdkundznam
Pälidn Asunsjon
Eläjiden lugu (2018) 7,025,763[1] ristitud
Pind 406,752 km²
Paragvain Tazovaldkund República del Paraguay (isp.) Tetã Paraguái (guaranikš)
Kel' ispanijan, guaranin
Valdkundan pämez' Mario Abdo Benites
Päministr hän-žo
Religii hristanuskond
Valüt paragvain guarani (PYG)
Internet-domen .py
Telefonkod +595
Aigvö tal'vel UTC−4,
kezal UTC−3

Paragvai (isp.: Paraguay, guaranikš: Paraguái), täuz' oficialine nimi — Paragvain Tazovaldkund (isp.: República del Paraguay [reˈpuβlika ðel paɾaˈɣwai], guaran.: Tetã Paraguái), om mererandatoi valdkund Suviamerikas. Pälidn da kaikiš suremb lidn om Asunsjon.

Istorii

Vn 1811 14. päiväl semendkud Paragvai tedištoiti ičeze ripmatomudes Ispanijaspäi, se oli tundištadud toižel päiväl.

Jäl'gmäine Konstitucii[2] om vahvištadud vl 1992 da om väges.

Geografižed andmused

Paragvain reljefan kart.

Paragvai om mavaldkundröunoiš Brazilijanke pohjoižpäivnouzmas da päivnouzmas (röunan piduz — 1371 km), Argentinanke suves da suvipäivlaskmas (2531 km), Bolivijanke lodehes (753 km). Ühthine röunoiden piduz om 4655 km. Valdkundan pind om 406,752 km². Saum vezid — 2,6%. Paragvai om mererandatoi valdkund.

Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Cerro Pero (Cerro Tres Kandu)-kukhaz (842 m). Kaikiš madalamb čokkoim om Paragvai- da Paran-jogiden ühthejoksmusen sija, 46 metrad valdmeren pindan päl.

Londuseližed varad oma raudkivend, marganc, mouckivi, mec, gidroenergii.

Politine sistem

Lopes:an pert'kulu om Paragvain prezidentan rezidencii da ohjastusen ištundoiden sija Asunsjonas.

Ohjandusen form om unitarine konstitucine prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' da azekhiden vägiden päkäsknik om prezident (isp.: Excelentisimo Señor Presidente de la República del Paraguay). Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks järgeližel enambusel üks'jäižes turas, toižen strokun voimuseta. Üks' varaprezident om hänele abhu. Prezident paneb ohjastusen ministrid da agjoiden pämehid radnikusile. Enzne prezident kändase Senatan ühtnijaks ičeze elon pitte, no änestada siš hänele ei sa.

Parlament om kaks'kodine Nacionaline Kongress (isp.: Congreso Nacional). Sen ühtnijoile sab ületada prezidentan kel'dod da heitta prezidentad ministridenke radmaspäi. Kaik rahvaz änestab heid videks vodeks. Üläkodi om Senatoriden Kodi (isp. Cámara de Senadores) 45 ühtnijanke. Alakodi om Ezitajiden Kodi (isp. Cámara de Diputados) 80 deputatanke.

Paragvain päjärgvaličendad oliba vn 2018 sulakun 22. päiväl, valitihe prezidentad da parlamentan ühtnijoid. Nügüdläine prezident om Mario Abdo Benites (sai 46,44%).

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Paragvain administrativiž-territorialine jagand.

Paragvai jagase 18 regionaks: 17 agjad (departamentad) da üks' Asunsjon-pälidnan ümbrik.

Eläjad

Paragvaiš elädas paragvajalaižed. Vl 2012 valdkundan ristitišt oli 6 672 633 eläjad.[3]

Augotižlibundan mödhe (2012) Paragvain 95% ristitištos oma mestizo (ispanijalaiž-indejalaižed), toiženke augotižlibundanke — 5%. Kodikelen mödhe (2012): ispanijan kel' i guaranin kel' — 46,3%, vaiše guaranin kel' — 34,0%, vaiše ispanijan kel' — 15,2%, toižed keled (portugalijan, saksan, indejižed) — 4,1%, kelen ozutandata — 0,4%.

Toižed sured lidnad (enamba 300 tuh. ristituid vl 2014, surembaspäi penembha): San Lorenso, Sjudad Del' Este, Luke, Fernando-de-la-Mor, Lambare, Pedro Huan Kabal'jero. Vl 2014 kaik oli 15 lidnad enamba 100 tuh. eläjidenke.

Ižanduz

Paragvain päeksport om sojanbabud (50%, sidä kesken 7% — kabusemned sötamha živatoid, 4% — soivoi), lehmänliha (15%), elektruz (6%), kukuruz (6%); toine eksport — nižu (4%), lehmännahk (2%), ris (1%), rogosahar (1%).

Vl 2013 Urugvai, Brazilii, Argentin da Venäma oliba Paragvain eksportan koumen videndest partnörikš.

Vl 2012 Brazilii, Kitai, Argentin da AÜV oliba Paragvain importan koumen videndest partnörikš.

Homaičendad

  1. Paragvain ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
  2. Paragvain Konstitucijan tekst (1992) vn 2011 vajehtusidenke pdba.georgetown.edu-saital. (isp.)
  3. Evolución de la Población Total. Periodo: 1950−2002. Proyección 2012 (Ristitišt vll 1950−2002 i vn 2012 endustuz). — Dirección General de Estadísticas, Encuestas y Censos (DGEEC, dgeec.gov.py). (isp.)

Irdkosketused



Suviamerikan valdkundad
Suviamerikan valdkundad
Suviamerikan valdkundad
Argentin | Bolivii | Brazilii | Čili | Ekvador | Gajan | Kolumbii | Paragvai | Peru | Surinam | Urugvai | Venesuel