Malaizii: Erod versijoiden keskes
formitez, + |
|||
Rivi 48: | Rivi 48: | ||
== Administrativiž-territorialine jagand == |
== Administrativiž-territorialine jagand == |
||
''Kacu kirjutuz: [[Malaizijan administrativiž-territorialine jagand]].'' |
|||
Malaizii jagase 16 federacijan subjektha: 13 štatha ({{lang-ms|Negeri}}, niišpäi 7 oma sultankundad, 1 radžankund, 1 monarhan ''Yang Dipertuan Besar''-arvnimenke, 4 gubernatorkundad) da 3 federaližhe territorijha ({{lang-ms|Wilayah Persekutuan}}). |
Malaizii jagase 16 federacijan subjektha: 13 štatha ({{lang-ms|Negeri}}, niišpäi 7 oma sultankundad, 1 radžankund, 1 monarhan ''Yang Dipertuan Besar''-arvnimenke, 4 gubernatorkundad) da 3 federaližhe territorijha ({{lang-ms|Wilayah Persekutuan}}). |
||
Vajehtuz 17. Viluku 2020, kell 04:03
Flag |
Valdkundznam |
Pälidn | Kuala Lumpur |
Eläjiden lugu (2018) | 31,809,660[1] ristitud |
Pind | 329,750 km² |
Kel' | malain |
Valdkundan pämez' | sija om vakantine |
Päministr | Mahathir Mohamad |
Religii | islam |
Valüt | malaizijan ringgit (RM) (MYR) |
Internet-domen | .my |
Telefonkod | +60 |
Aigvö | UTC+8 |
Malaizii (mal.: Malaysia), nece om täuz' oficialine nimi, om kaks'palaine valdkund Azijan suves. Pälidn da kaikiš suremb lidn om Kuala Lumpur. Vspäi 1999 federaline ohjastuz ištub 20 km suvhe sišpäi — Putradžai-lidnas (federaline territorii).
Istorii
Vn 1957 31. päiväl elokud Malaizii tedištoiti ripmatomudes Sures Britanijaspäi. Malaizijan kaik palad saihe ripmatomut da ühtniba federacijha vn 1963 16. päiväl sügüz'kud.
Valdkundan Konstitucii[2] tuli väghe ripmatomuden päiväl (31.08.1957). Se om väges nügüd'-ki, voziden 1963, 1977, 1993 da 2002 znamasižidenke vajehtusidenke. Läz kaikuttušt vot toihe penid vajehtusid, sen satuseks Konstitucii mülütab 60 tuhad vaihid.
Geografijan andmused
Malaizijan kaks' palad oma jagadud Kitain suvimerel: Malakkan pol'saren suvipala da Kalimantan-saren lodehpala.
Malaizii om mavaldkundröunoiš Tailandanke (röunan piduz — 595 km) da Bruneinke (266 km) pohjoižes, Indonezijanke suves (1881 km). Ühthine röunoiden piduz — 2742 km. Sen ližaks, om meriröunoid Singapuranke, Indonezijanke da Filippinoidenke. Ühthine randanpird — 4675 km, sidä kesken pol'sarhine Malaizii om 2068 km, päivnouzmaine (Sabah da Saravak) — 2607 km. Sabahan päivnouzmpol'žed randad lainištab Sulumeri. Valdkundan pind om 329 750 km².
Klimat om tropine mussonine.
Londuseližed pävarad oma tin, kivivoi, londuseline gaz, raudkivend, vas'k, boksitad, toižed varad — mec, kala.
Politine sistem
Ohjandusen form om federativine parlamentine konstitucine monarhii. Vs 2016 tal'vkun 13. päiväspäi valdkundan pämez' (kunigaz) oli Muhammad V Faris Petra-sultan, no hän läksi radnikusespäi ičetahtol vn 2019 6. päiväl vilukud. Kaikuččel videl vodel štatoiden ühesa monarhad valitas kunigast (mal.: Yang di-Pertuan Agong «ülembaižel ižandal pandud») da varakunigast videks vodeks štatoiden järgendusen mödhe. Hö vahvištadas kaikid käskusid. Kunigahan ak om kahtenz' ristit valdkundas, Konstitucii kel'dab händast valdkundan radnikusen otmaspäi. Parlamentan partijan-vägestajan lider kändase päministraks — federaližen ohjastusen pämeheks. Kaik ministrad oma parlamentan ühtnijad.
Parlament om kaks'kodine 292 ezitajanke. Üläkodi om Nacionaline Kodi vai Senat (mal.: Dewan Negara) 70 ühtnijanke (kaksin kaikuččes 13 štataspäi da völ kunigaz paneb radsijha 44). Alakodi om Rahvahaline Kodi (mal.: Dewan Rakyat) 222 ezitajanke, kaik rahvaz valičeb heid videks vodeks. Kunigaz-ki om parlamentan ühtnijaks.
Federaline ohjastuz ohjandab federaližil territorijoil, se-žo paneb rasijha nellän štatan gubernatoroid.
Parlamentan alakodin ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2018 9. päiväl semendkud. Nügüdläine päministr om Mahathir Mohamad vs 2018 semendkun 10. päiväspäi, hän radoi jo Malaizijan päministran vll 1981−2003.
Administrativiž-territorialine jagand
Malaizii jagase 16 federacijan subjektha: 13 štatha (mal.: Negeri, niišpäi 7 oma sultankundad, 1 radžankund, 1 monarhan Yang Dipertuan Besar-arvnimenke, 4 gubernatorkundad) da 3 federaližhe territorijha (mal.: Wilayah Persekutuan).
Eläjad
Vl 2005 eläjiden lugu oli 25 720 000 ristitud. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'. Valdkundan ristitišton nell' videndest elädas Malakkan pol'sarel, toine videndez — Kalimantan-sarel.
Malaizijas elädas malaizijalaižed. Rahvahad (2017): bumiputera (malajalaižed da toižed igähižed rahvahad) — 61,7%, kitajalaižed — 20,8%, indijalaižed — 6,2%, toižed rahvahad — 0,9%, ristitud rahvahanikuseta — 10,4%.
Toižed järedad lidnad (enamba 700 tuh. ristituid vn 2010 rahvahanlugemižen mödhe, surembaspäi penembha): Džordžtaun, Džohor Baru, Klang, Subang Džai.
Rahvahanižanduz
Malaizijan päeksport om radio-, digitaline ladimišt da sen palad (läz 40%), elektromašiništ (6%), nozoltadud londuseline gaz (6%), kivivoi (6%), pal'mvoi (6%); toine eksport — himižed produktad (2%), palad meblän täht (1%).
Homaičendad
- ↑ Malaizijan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
- ↑ Malaizijan Konstitucijan tekst vl 2009. — Jac.gov.my. (angl.)
Irdkosketused
- Malaizijan parlamentan oficialine portal (parlimen.gov.my). (malain) (angl.)
- Malaizijan päministran oficialine sait (pmo.gov.my). (malain) (angl.)
- Malaizijan ohjastusen oficialine sait (malaysia.gov.my). (malain) (angl.)
Malaizii Vikiaitas |
Azijan valdkundad | ||
Afganistan | Araban Ühtenzoittud Emiratad (AÜE) | Armenii | Azerbaidžan1 | Bahrein | Bangladeš | Brunei | Butan | Egipt2 | Filippinad | Gruzii1 | Indii | Indonezii3 | Irak | Iran | Izrail' | Japonii | Jemen2 | Jordanii | Kambodž | Kazahstan1 | Katar | Kipr1 | Kirgizstan | Kitai | Korejan Rahvahaliž-Demokratine Tazovaldkund | Korejan Tazovaldkund | Kuveit | Laos | Livan | Malaizii | Mal'divan Sared | Mjanmar | Mongolii | Nepal | Oman | Pakistan | Päivnouzmaine Timor | Saudan Arabii | Singapur | Sirii | Šrilank | Tadžikistan | Tailand | Turkanma1 | Turkmenistan | Uzbekistan | Venäma1 | Vjetnam | ||
1 Om Evropas mugažo. 2 Om Afrikas mugažo. 3 Om Valdmerimaiš mugažo. |