Uzbekistan: Erod versijoiden keskes

Vikipedii-späi
Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
Motoranger (pagin | tehtud radod)
+
Motoranger (pagin | tehtud radod)
pEi ole vajehtusen ühthevedoid
Rivi 51: Rivi 51:
   ''Kacu kirjutuz: [[Uzbekistanan administrativiž-territorialine jagand]].''
   ''Kacu kirjutuz: [[Uzbekistanan administrativiž-territorialine jagand]].''


Uzbekistan jagase 14 regionaks: 12 agjad ({{lang-uz|viloyat}}), [[Karakalpakijan Tazovaldkund]]-avtonomine agj da [[Taškent]]-pälidn. Päiči pälidnas, regionad alajagasoiš lidn- da külärajonikš ({{lang-uz|tuman}} «rajon»).
Uzbekistan jagase 14 regionaks: 12 agjad ({{lang-uz|viloyat}}), avtonomine [[Karakalpakijan Tazovaldkund]]-agj i [[Taškent]]-pälidn. Päiči pälidnas, regionad alajagasoiš lidn- da külärajonikš ({{lang-uz|tuman}} «rajon»).


== Eläjad ==
== Eläjad ==
Rivi 57: Rivi 57:


Rahvahad (vn 2011 rahvahanlugemižen mödhe): [[uzbekad]] — 82,4%, [[tadžikalaižed]] — 4,8%, [[venänikad]] — 2,9%, [[kazahlaižed]] — 2,9%, [[karakalpakad]] — 2,2%, [[kirgizlaižed]] — 1,9%, [[totarlaižed]] — 0,8%, [[korejalaižed]] — 0,7%, [[turkmenalaižed]] — 0,6%, toižed rahvahad — 0,8%.
Rahvahad (vn 2011 rahvahanlugemižen mödhe): [[uzbekad]] — 82,4%, [[tadžikalaižed]] — 4,8%, [[venänikad]] — 2,9%, [[kazahlaižed]] — 2,9%, [[karakalpakad]] — 2,2%, [[kirgizlaižed]] — 1,9%, [[totarlaižed]] — 0,8%, [[korejalaižed]] — 0,7%, [[turkmenalaižed]] — 0,6%, toižed rahvahad — 0,8%.

Kodikelen mödhe (2020): [[uzbekan kel']] — 74,3%, [[venäkel']] — 14,2%, [[tadžikan kel']] — 4,4%, toižed keled — 7,1%.


Uskondan mödhe (2020): [[islam]]anuskojad — 88% (sunnitad päpaloin), [[ortodoksine hristanuskond|ortodoksižed hristanuskojad]] — 9%, toižed uskojad i religijatomad — 3%.
Uskondan mödhe (2020): [[islam]]anuskojad — 88% (sunnitad päpaloin), [[ortodoksine hristanuskond|ortodoksižed hristanuskojad]] — 9%, toižed uskojad i religijatomad — 3%.

Vajehtuz 3. Sulaku 2020, kell 10:42

Uzbekistanan Tazovaldkund
O‘zbekiston Respublikasi
vai Ўзбекистон Республикаси
 Flag
 Valdkundznam
Pälidn Taškent
Eläjiden lugu (2020) 30,565,411[1] ristitud
Pind 447,400 km²
Uzbekistanan Tazovaldkund O‘zbekiston Respublikasi vai Ўзбекистон Республикаси
Kel' uzbekan
Valdkundan pämez' Šavkat Mirzijoev
Päministr Abdulla Aripov
Religii islam
Valüt uzbekistanan sum (UZS)
Internet-domen .uz
Telefonkod +998
Aigvö UTC+5

Uzbekistan (uzb.: O‘zbekiston / Ўзбекистон), Uzbekistanan Tazovaldkund (uzb.: O‘zbekiston Respublikasi / Ўзбекистон Республикаси vai Oʻzbekiston Jumhuriyati / Ўзбекистон Жумҳурияти), om valdmererandatoi valdkund Keskmäižes Azijas. Pälidn da kaikiš järedamb lidn om Taškent.

Uzbekistan om neitraline valdkund.

Istorii

Vn 1991 31. päiväl elokud Uzbekistan tedištoiti ičeze ripmatomudes NSTÜ:späi. Vn 1991 25. päiväl tal'vkud valdkund erištui täuzin.

Valdkundan üks'jäine Konstitucii[2] (uzb.: Конституцияси / Konstitutsiyasi) om vahvištadud vn 1992 8. päiväl tal'vkud. Se om väges voziden 2003, 2007, 2008, 2011, 2014, 2016 i 2017 vajehtusidenke.

Geografijan andmused

Uzbekistanan topografine kart.

Uzbekistan om mavaldkundröunoiš Turkmenistananke (röunan piduz — 1793 km) suves da suvipäivlaskmas, Kazahstananke (2330 km) lodehes, pohjoižes da pohjoižpäivnouzmas, Kirgizstananke päivnouzmas (1314 km), Tadžikistananke suvipäivnouzmas (1312 km) da Afganistananke suves (144 km). Ühthine maröunoiden piduz om 6893 km. Uzbekistan om valdmererandatoi valdkund.

Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Hazret Sultan-mägenpä Tän'-Šanin Gissaran-mägisel'gal, 4643 m meren pindan päl. Kaikiš alahaižemb čokkoim om Sarikamiš-järven Minbulak-alang (−12,8 metrad) Kizilkum-rahvahatomas mas.

Kaikiš järedambad joged oma Amudarj da Sirdarj. Niiden veziden enambuz ei sabuta Aralmert, sen tagut Aralmeri kuivab voz' voden jäl'ghe. Se azj vedab ekologižid problemoid.

Klimat om terav kontinentaline.

Londuseližed pävarad oma londuseline gaz, turbaz, kivivoi, kivihil' da metallad (kuld, uran, hobed, vas'k, cink, hahktin, vol'fram, molibden).

Politine sistem

Uzbekistanan parlamentan pert' Taškentas.

Ohjandusen form om unitarine prezidentine tazovaldkund. Valdkundan da armijan pämez' om prezident (uzb.: O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti). Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks, kahtenden strokun voimuz om olmas. Prezident paneb ohjastusen päministrad da ministrid radnikusile, mugažo koumen valdkundaližen käskuzkundan sudijoid.

Parlament om kaks'kodine Olii Mažlis (uzb.: Oliy Majlis). Sen üläkodi om Senat (Senati) 100 ühtnijanke. Alakodi om Käskusenandai kodi (uzb.: Қонунчилик палатаси / Qonunchilik palatasi) 150 ühtnijanke, sidä kesken 15 sijad om Uzbekistanan Ekologjan likundan kvot. Kaik rahvaz valičeb niiden ühtnijoid videks vodeks.

Šavkat Mirzijoev radab prezidentan vs 2016 tal'vkun 14. päiväspäi i Abdulla Aripov om päministran siš-žo dataspäi. Edel sidä Mirzijoev radoi Uzbekistanan päministran vn 2003 tal'vkuspäi. Islam Karimov oli valdkundan prezidentan pit'kan aigan (24.03.1990−02.09.2016). Parlamentan alakodin ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2019 22. päiväl tal'vkud, ližaänestuz oli vn 2020 5. vilukud. Üläkodi om valitud järgkerdan vn 2020 16.-17. päivil vilukud.

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Uzbekistanan administrativiž-territorialine jagand.

Uzbekistan jagase 14 regionaks: 12 agjad (uzb.: viloyat), avtonomine Karakalpakijan Tazovaldkund-agj i Taškent-pälidn. Päiči pälidnas, regionad alajagasoiš lidn- da külärajonikš (uzb.: tuman «rajon»).

Eläjad

Vl 2014 valdkundan eläjiden lugu oli 30 488 600 ristitud[3][4]. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd', radmigracii valdkundaspäi om luja.

Rahvahad (vn 2011 rahvahanlugemižen mödhe): uzbekad — 82,4%, tadžikalaižed — 4,8%, venänikad — 2,9%, kazahlaižed — 2,9%, karakalpakad — 2,2%, kirgizlaižed — 1,9%, totarlaižed — 0,8%, korejalaižed — 0,7%, turkmenalaižed — 0,6%, toižed rahvahad — 0,8%.

Kodikelen mödhe (2020): uzbekan kel' — 74,3%, venäkel' — 14,2%, tadžikan kel' — 4,4%, toižed keled — 7,1%.

Uskondan mödhe (2020): islamanuskojad — 88% (sunnitad päpaloin), ortodoksižed hristanuskojad — 9%, toižed uskojad i religijatomad — 3%.

Uzbekistanan toižed järedad lidnad (enamba 200 tuh. ristituid vl 2014, surembaspäi penembha): Samarkand, Namangan, Andižan, Nukus, Buhar, Fergan, Karši, Kokand, Margilan. Vl 2014 kaik oli 120 lidnad valdkundas da 115 lidnanvuittušt žilod[3]. Lidnalaižiden pala om 50,4% (2020).

Ižanduz

Uzbekistanan päeksport om puvill (22%), turbaz (12%), uran (11%), puhtaz vas'k da vas'kvanuim (10%), avtod (8%), fruktad da maplodud (7%), londuseline gaz (6%); toine eksport — sobad (läz 4%), kuld (4%), kivivoi (3%), cink (2%), heretused (1%).

Homaičendad

  1. Uzbekistanan ristitišton endustuz vn 2020 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
  2. Uzbekistanan Konstitucijan tekst constituteproject.org-saital. (angl.)
  3. 3,0 3,1 Demografine situacii (2014-03-19). — Uzbekistanan Tazovaldkundan Statistikan valdkundaline komitet (stat.uz). (ven.)
  4. Muloi Uzbekistanan ristitišt ližazi 495,1 tuhal eläjil. — Uzreport.com. (ven.)

Irdkosketused

Tobmuz
Ühthine informacii valdkundas



Azijan valdkundad
Azijan valdkundad
Azijan valdkundad
Afganistan | Araban Ühtenzoittud Emiratad (AÜE) | Armenii | Azerbaidžan1 | Bahrein | Bangladeš | Brunei | Butan | Egipt2 | Filippinad | Gruzii1 | Indii | Indonezii3 | Irak | Iran | Izrail' | Japonii | Jemen2 | Jordanii | Kambodž | Kazahstan1 | Katar | Kipr1 | Kirgizstan | Kitai | Korejan Rahvahaliž-Demokratine Tazovaldkund | Korejan Tazovaldkund | Kuveit | Laos | Livan | Malaizii | Mal'divan Sared | Mjanmar | Mongolii | Nepal | Oman | Pakistan | Päivnouzmaine Timor | Saudan Arabii | Singapur | Sirii | Šrilank | Tadžikistan | Tailand | Turkanma1 | Turkmenistan | Uzbekistan | Venäma1 | Vjetnam

1 Om Evropas mugažo. 2 Om Afrikas mugažo. 3 Om Valdmerimaiš mugažo.