Malaizii: Erod versijoiden keskes
++ |
+ |
||
Rivi 27: | Rivi 27: | ||
== Geografijan andmused == |
== Geografijan andmused == |
||
[[Fail:Location map Peninsula Malaysia.png|thumb|left|150px| |
[[Fail:Location map Peninsula Malaysia.png|thumb|left|150px|Malakkan pol'saren reljefan kart.]] |
||
[[Fail:Borneo Topography.png|thumb|left|150px|Päivnouzmaižen Malaizijan topografine kart.]] |
[[Fail:Borneo Topography.png|thumb|left|150px|Päivnouzmaižen Malaizijan topografine kart.]] |
||
Malaizijan kaks' palad oma jagadud [[Kitain suvimeri|Kitain suvimerel]]. |
Malaizijan kaks' palad oma jagadud [[Kitain suvimeri|Kitain suvimerel]]: [[Malakkan pol'sar'|Malakkan pol'saren]] suvipala da [[Kalimantan]]-saren lodehpala. |
||
Malaizii om mavaldkundröunoiš [[Tailand]]anke (röunan piduz — 595 km) da [[Brunei]]nke (266 km) pohjoižes |
Malaizii om mavaldkundröunoiš [[Tailand]]anke (röunan piduz — 595 km) da [[Brunei]]nke (266 km) pohjoižes, [[Indonezii|Indonezijanke]] suves (1881 km). Ühthine röunoiden piduz — 2742 km. Sen ližaks, om meriröunoid [[Singapur]]anke, [[Indonezii|Indonezijanke]] da [[Filippinad|Filippinoidenke]]. Ühthine randanpird — 4675 km, sidä kesken pol'sarhine Malaizii om 2068 km, päivnouzmaine (Sabah da Saravak) — 2607 km. Sabahan päivnouzmpol'žed randad lainištab [[Sulumeri]]. Valdkundan pind om 329 750 km². |
||
Klimat om [[tropine vö|tropine]] mussonine. |
Klimat om [[tropine vö|tropine]] mussonine. |
||
Rivi 39: | Rivi 39: | ||
== Politine sistem == |
== Politine sistem == |
||
[[Fail:MalaysianParliament.jpg|thumb|right|250px|Malaizijan parlamentan pertid [[Kuala Lumpur]]as.]] |
[[Fail:MalaysianParliament.jpg|thumb|right|250px|Malaizijan parlamentan pertid [[Kuala Lumpur]]as.]] |
||
Ohjandusen form |
Ohjandusen form om federativine parlamentine konstitucine [[monarhii]]. Vs 2012 sulakun 11. päiväspäi valdkundan pämez' om [[Abdul Halim Muadzam Šah]]-kunigaz. Kaikuččel videl vodel štatoiden ühesa monarhad valitas kunigast ([[malain kel'|mal.]]: ''Yang di-Pertuan Agong'' «ülembaižel ižandal pandud») da varakunigast videks vodeks štatoiden järgendusen mödhe. Hö vahvištadas kaikid käskusid. Parlamentan parijan-vägestajan lider tegese päministraks — federaližen ohjastusen pämeheks. Kaik ministrad oma parlamentan ühtnijad. |
||
Parlament om kaks'kodine. Üläkodi om Senat ([[malain kel'|mal.]]: ''Dewan Negara''). Alakodi om |
Parlament om kaks'kodine. Üläkodi om Nacionaline Kodi vai Senat ([[malain kel'|mal.]]: ''Dewan Negara'') 70 ühtnijanke (kaksin kaikuččes 13 štataspäi da völ kunigaz paneb radsijha 44). Alakodi om Rahvahaline Kodi ([[malain kel'|mal.]]: ''Dewan Rakyat'') 222 ezitajanke, kaik rahvaz valičeb heid videks vodeks. Kunigaz-ki om parlamentan ühtnijaks. |
||
Federaline ohjastuz ohjandab federaližil territorijoil, se-žo paneb rasijha nellän štatan gubernatoroid. |
|||
Järgvaličendad parlamentha oliba vl 2013 semendkun 5. päiväl. Nügüdläine päministr om [[Nadžib Tun Razak]]. |
|||
== Administrativiž-territorialine jagand == |
== Administrativiž-territorialine jagand == |
||
''Kacu kirjutuz: [[Malaizijan administrativiž-territorialine jagand]].'' |
''Kacu kirjutuz: [[Malaizijan administrativiž-territorialine jagand]].'' |
||
Malaizii alajagase 16 federacijan subjektha: 13 štatha ([[malain kel'|mal.]]: ''Negeri'') (niišpäi 7 oma sultankundad, 1 radžankund, 1 monarhan ''Yang Dipertuan Besar''-arvnimenke, 4 gubernatorkundad) da 3 federaližhe territorijha ([[malain kel'|mal.]]: ''Wilayah Persekutuan''). |
|||
== Eläjad == |
== Eläjad == |
||
Malaizijas elädas [[malaizijalaižed]]. |
Malaizijas elädas [[malaizijalaižed]]. Valdkundan ristitišton 4/5 elädas Malakkan pol'sarel, toine 1/5 — [[Kalimantan]]-sarel. |
||
Toižed sured lidnad (enamba 700 tuh. ristitud vn 2010 rahvahanlugemižen mödhe, surembaspäi penembha): [[Džordžtaun (Malaizii)|Džordžtaun]], [[Džohor Baru]], [[Klang]], [[Subang Džai]]. |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
== Rahvahanižanduz == |
== Rahvahanižanduz == |
||
Malaizijan päeksport om [[radioladim|radio-]], [[digitaline ladimišt]] da sen palad (läz 40%), [[elektromašiništ]] (6%), nozoltadud [[londuseline gaz]] (6%), [[kivivoi]] (6%), [[pal'mvoi]] (6%); toine eksport — [[himižed produktad]] (2%), palad [[mebel'|meblän]] täht (1%). |
|||
== Homaičendad == |
== Homaičendad == |
||
Rivi 61: | Rivi 70: | ||
{{Azii}} |
{{Azii}} |
||
{{stub}} |
|||
[[Kategorii:Malaizii| ]] |
[[Kategorii:Malaizii| ]] |
Vajehtuz 13. Kezaku 2015, kell 18:32
Flag |
Valdkundznam |
Pälidn | Kuala Lumpur |
Eläjiden lugu (2014) | 30,073,353[1] ristitud |
Pind | 329,750 km² |
Kel' | malain |
Valdkundan pämez' | Abdul Halim Muadzam Šah |
Päministr | Nadžib Tun Razak |
Religii | islam |
Valüt | malaizijan ringgit (RM) (MYR) |
Internet-domen | .my |
Telefonkod | +60 |
Aigvö | UTC+8 |
Malaizii (mal. Malaysia), nece om täuz' oficialine nimi, om kaks'palaine valdkund Azijan suves. Pälidn da kaikiš suremb lidn om Kuala Lumpur. Vspäi 1999 federaline ohjastuz ištub 20 km suvhe sišpäi — Putradžai-lidnas (federaline territorii).
Istorii
Vl 1957 elokun 31. päiväl Malaizii tedoti ripmatomut Sures Britanijaspäi. Malaizijan kaik palad saihe ripmatomut da ühtniba federacijha vl 1963 sügüz'kun 16. päiväl.
Valdkundan Konstitucii[2] tuli väghe ripmatomuden päiväl (31.08.1957). Se om väges nügüd'-ki, voziden 1963, 1977, 1993 da 2002 znamasižiden vajehtusidenke. Läz kaikuttušt vot toihe penid vajehtusid, sen satuseks Konstitucii mülüb 60 tuhad vaihid.
Geografijan andmused
Malaizijan kaks' palad oma jagadud Kitain suvimerel: Malakkan pol'saren suvipala da Kalimantan-saren lodehpala.
Malaizii om mavaldkundröunoiš Tailandanke (röunan piduz — 595 km) da Bruneinke (266 km) pohjoižes, Indonezijanke suves (1881 km). Ühthine röunoiden piduz — 2742 km. Sen ližaks, om meriröunoid Singapuranke, Indonezijanke da Filippinoidenke. Ühthine randanpird — 4675 km, sidä kesken pol'sarhine Malaizii om 2068 km, päivnouzmaine (Sabah da Saravak) — 2607 km. Sabahan päivnouzmpol'žed randad lainištab Sulumeri. Valdkundan pind om 329 750 km².
Klimat om tropine mussonine.
Londuseližed pävarad oma tin, kivivoi, londuseline gaz, raudkivend, vas'k, boksitad; toižed varad oma mec, kala.
Politine sistem
Ohjandusen form om federativine parlamentine konstitucine monarhii. Vs 2012 sulakun 11. päiväspäi valdkundan pämez' om Abdul Halim Muadzam Šah-kunigaz. Kaikuččel videl vodel štatoiden ühesa monarhad valitas kunigast (mal.: Yang di-Pertuan Agong «ülembaižel ižandal pandud») da varakunigast videks vodeks štatoiden järgendusen mödhe. Hö vahvištadas kaikid käskusid. Parlamentan parijan-vägestajan lider tegese päministraks — federaližen ohjastusen pämeheks. Kaik ministrad oma parlamentan ühtnijad.
Parlament om kaks'kodine. Üläkodi om Nacionaline Kodi vai Senat (mal.: Dewan Negara) 70 ühtnijanke (kaksin kaikuččes 13 štataspäi da völ kunigaz paneb radsijha 44). Alakodi om Rahvahaline Kodi (mal.: Dewan Rakyat) 222 ezitajanke, kaik rahvaz valičeb heid videks vodeks. Kunigaz-ki om parlamentan ühtnijaks.
Federaline ohjastuz ohjandab federaližil territorijoil, se-žo paneb rasijha nellän štatan gubernatoroid.
Järgvaličendad parlamentha oliba vl 2013 semendkun 5. päiväl. Nügüdläine päministr om Nadžib Tun Razak.
Administrativiž-territorialine jagand
Kacu kirjutuz: Malaizijan administrativiž-territorialine jagand.
Malaizii alajagase 16 federacijan subjektha: 13 štatha (mal.: Negeri) (niišpäi 7 oma sultankundad, 1 radžankund, 1 monarhan Yang Dipertuan Besar-arvnimenke, 4 gubernatorkundad) da 3 federaližhe territorijha (mal.: Wilayah Persekutuan).
Eläjad
Malaizijas elädas malaizijalaižed. Valdkundan ristitišton 4/5 elädas Malakkan pol'sarel, toine 1/5 — Kalimantan-sarel.
Toižed sured lidnad (enamba 700 tuh. ristitud vn 2010 rahvahanlugemižen mödhe, surembaspäi penembha): Džordžtaun, Džohor Baru, Klang, Subang Džai.
Vl 2005 eläjiden lugu oli 25 720 000 ristitud.
Rahvahanižanduz
Malaizijan päeksport om radio-, digitaline ladimišt da sen palad (läz 40%), elektromašiništ (6%), nozoltadud londuseline gaz (6%), kivivoi (6%), pal'mvoi (6%); toine eksport — himižed produktad (2%), palad meblän täht (1%).
Homaičendad
- ↑ Malaizijan ristitišton endustuz vl 2014 heinkus. — Mail'man faktoiden kirj (Cia.gov). (angl.)
- ↑ Malaizijan Konstitucijan tekst vl 2009. — Jac.gov.my. (angl.)
Irdkosketused
- Malaizijan parlamentan oficialine portal. (malain) (angl.)
- Malaizijan päministran oficialine sait. (malain) (angl.)
Azijan valdkundad | ||
Afganistan | Araban Ühtenzoittud Emiratad (AÜE) | Armenii | Azerbaidžan1 | Bahrein | Bangladeš | Brunei | Butan | Egipt2 | Filippinad | Gruzii1 | Indii | Indonezii3 | Irak | Iran | Izrail' | Japonii | Jemen2 | Jordanii | Kambodž | Kazahstan1 | Katar | Kipr1 | Kirgizstan | Kitai | Korejan Rahvahaliž-Demokratine Tazovaldkund | Korejan Tazovaldkund | Kuveit | Laos | Livan | Malaizii | Mal'divan Sared | Mjanmar | Mongolii | Nepal | Oman | Pakistan | Päivnouzmaine Timor | Saudan Arabii | Singapur | Sirii | Šrilank | Tadžikistan | Tailand | Turkanma1 | Turkmenistan | Uzbekistan | Venäma1 | Vjetnam | ||
1 Om Evropas mugažo. 2 Om Afrikas mugažo. 3 Om Valdmerimaiš mugažo. |