Litii

3	0 0 0 0 0 1 2
Li 6,941
Litii

Litijan palaižed karasinas

40-sekundine animacine video ozutab elektrobatarejan radod. Sen katod kogoneb hil'nikaspäi i rikišpäi, tehtas anodad litijasižeks. Radon aigan litijan ionad lähttas katodannoks i reagiruidas rikinke.

Litii (Li — lithium latinan kelel) om koumanz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om ühtendes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — ühtenden gruppan päalagruppas, IA), tabluden kahtendes periodas.

Ühthižed andmused

Litii om harv Man kores — 21 grammad tonnas, südäiolend merivedes 17 mg/L. Ročilaine Johann Arfvedson-himik avaiži litijan vl 1817. Nimitihe mineraližen löudandan mödhe (amuižgrek.: λίθος litos «kivi»). Britanine Gemfri Devi-himik sai litijad metallan nägus ezmäižen kerdan vl 1818.

Metalline litii kucub hibjan poltatesid vedenke reagiruiden.

Fizižed ičendad

Litii om hobedaižvauktan polhe pehmed muglmetall. Voib vanuda da pressuida sidä.

Atommass — 6,941. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 0,534 g/sm³, se om kaikiš penemb metallioden keskes. Suladandlämuz — 453,65 K (180,5 C°). Kehundlämuz — 1603 K (1330 C°).

Londuseline litii kogoneb kahtes stabiližes izotopaspäi: ⁶Li (7,5 %) i ⁷Li (92,5 %). Niiden ližaks tetas seičeme ratud radioaktivišt izotopad 4..5, 8..12 atommassanke. Kaks' izomärad om ¹⁰Li-izotopal.

Himižed ičendad

Palab hapanikas lämbitusel 300 C° da sen enamba. Muigotandmär om +1. Om reakcijoid azotanke, ammiakanke, galogenidenke, hil'nikanke i olanke.

Kävutand

Ottas kävutamižhe stöklan toižendoiden, voižimiden («Litol») tehmižes i akkumulätoriš enamba kaiked. Kävutadas atomreaktoriš lämudenkandajaks.

Ottas LiBr- i LiCl-solid kuivadamha il'mad da toižid gazoid. LiOH-gidrohapanduz i Li₂O₂ regeneriruidas il'man hapanikad sauptud apparatoiš.

Om järedoid löudmižsijid neniš valdkundoiš: Bolivii, Čili, AÜV, Argentin, Kongon Demokratine Tazovaldkund, Kitai, Brazilii, Serbii, Avstralii, Venäma (Kolan pol'sar'). Vl 2015 saihe 32,5 tuhad tonnoid mail'mas, znamasine samine om Avstralijas, Čiliš i Argentinas.

Irdkosketused

• Litii webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz litijas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (ven.)