Kacu tekst Cürih

{{10000}}{{A10000}}
{{Eländpunkt
 | Nimi = Cürih<br />Züri / Zürich <small>(saks.)</small><br />Zurich <small>(fr.)</small><br />Zurigo <small>(ital.)</small><br />Turitg <small>(romanš.)</small>
 | Lidnanznam = Wappen Stadt Zürich.svg
 | Flag = Flag of Canton of Zürich.svg
 | Lidnanznam text = Cürihan lidnanznam
 | Flag text = Cürihan flag
 | Valdkund = Šveicarii
 | Eläjiden lugu = 434,335
 | Voz' = 2020
 | Pind = 91.88
 | Fail = ZurichMontage.jpg
 | Pämez' = Korine Mauh<br/>(semendku 2009—,<br/>''Corine Mauch'')
 | Telefonkod = +41-43. +41-44
 | Aigvö = tal'vel [[UTC]]+1,<br />kezal [[UTC]]+2
}}
[[Fail:Karte Stadtkreise Zürich.png|thumb|left|250px|Cürihan 12 lidnrajonad]]
'''Cürih''' ({{lang-de|Zürich}} [ˈtsyːrɪç], [[šveicarijan dialekt|šveic]]. ''Züri'' [ˈt͡sʏrɪ], {{lang-fr|Zurich}} [zyʁik], {{lang-it|Zurigo}} [dzuˈriːɡo], {{lang-rm|Turitg}} [tuˈritɕ]) om [[Šveicarii|Šveicarijan]] kaikiš suremb lidn da transporttesol'm, saksankel'žen [[Cürihan kanton]]an pälidn.

== Istorii ==
Kel'tiž-saksalaine ''Turikum''-eländpunkt oli olmas 1. voz'sadaspäi EME. Cürih mainitase lidnaks ezmäižen kerdan vl 929. Cürihan kanton kändihe Šveicarijan videndeks palaks vl 1351.

Vl 1847 ezmäine Šveicarijan raudte ühtenzoiti Cürihad [[Bazel'|Bazelinke]]. Lidn om finansižeks keskuseks 19. voz'sadan kahtendes polespäi. [[Toine mail'man soda|Toižen mail'man sodan]] aigan vn 1945 4. päiväl keväz'kud eli bombardiruindas läbi petuseks [[Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad|AÜV:oiden]] armijaspäi, oli heittud 24 tonnad aviabomboid, niiden pol' oli viritajad bombad.

Lidn om Šveicarijan ižandusen keskuz da finansine päsija. Finansižiden [[UBS]]-holdingan i [[Credit Suisse]]-konglomeratan päfaterad sijadasoiš Cürihas.

== Geografijan andmused ==
Lidn sijadase valdkundan pohjoižes, [[Cürihan järv]]en lodehližen lahten randoil i Limmat-jogen lähtendan sijas ([[Rein]]an hurapol'ne bassein), 392..871 m ü.m.t. korktusil, keskmäine — 408 metrad. [[Al'pad]] seištas 30 km suvhe.

Klimat om [[ven vö|ven]] valdmeren. Voden keskmäine lämuz om +9,8 C°, kezakun-elokun +17..+19 C°, tal'vkun-uhokun +1..+2 C°. Ekstremumad oma −24 C° i +37 C°. Paneb sadegid 1108 mm vodes, enamba semendkus-elokus (119..128 mm kus), vähemba vilukus-uhokus (60..63 mm kus). Oleskeleb lunt 85 sm ühtes tal'ves.

Cürih jagase 12 lidnrajonaks.

== Eläjad ==
Vl 2012 eläjiden lugu oli 393 595 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 440 180 eläjad vl 1962. Läz 1,2 mln ristituid elädas lidnaglomeracijas vn 2011 rahvahanlugemižen mödhe. Kaik 1,8 mln eläjid om Cürihan metropolitanižes evroregionas (2011), valdkundan ristitišton videndez.

Kodikeled (enamba 2 % vl 2011): saksan kel' — 69,3 % (kantonan oficialine), anglijan kel' — 8,8 %, italijan kel' — 7,1 %, francijan kel' — 4,5 %, serban i horvatan keled — 4,1 %, ispanijan kel' — 3,9 %, portugalijan kel' — 3,1 %, albanijan kel' — 2,3 %.

== Transport ==
Kundaline transport om populärine lujas, kaikiden ajandoiden pol' tegese sen äjil toižendoil: avtobusad, lidnelektrojonused, trolleibusad, tramvaid, motorvenehed, funikulörad. Cürihan päraudtestancii vasttab 2,9 tuh. jonusid päiveses.

Rahvahidenkeskeine civiline Cürih-lendimport<ref>[http://flughafen-zuerich.ch/ Cürih-lendimportan sait (''flughafen-zuerich.ch'').] {{ref-en}} {{ref-de}}</ref> (''ZRH / LSZH'', 31,1 mln passažiroid vl 2018) sijadase 10 km pohjoižpäivnouzmha lidnaspäi [[Kloten]]-ezilidnas, om ühtenzoittud Cürihanke raudtel. Tehtas reisid Evropan äjihe lidnoihe, Keskmeren tahoiže, mail'man pälidnoihe i järedoihe lidnoihe.

== Galerei ==
<gallery mode="packed" heights="125px">
Rathaus Westseite2.jpg|Lidnankundan Nevondkundan sauvuz (2006)
Zuerich Fraumuenster St Peter.jpg|Fraumünster-päjumalanpert' Cürihas, vn 2006 nägu
Zuerich Boerse.jpg|Šveicarijan fondbirž (''SIX'') vl 2006 (indeks — ''SMI'')
UZZ-01.JPG|Cürihan universitetan päsauvuz (2006)
Zürich Hauptbahnhof HB.jpg|Cürihan päraudtestancii vl 2019
</gallery>

== Homaičendad ==
<references />

== Irdkosketused ==
* [http://www.stadt-zuerich.ch/ Lidnan tobmuden aluzkundoiden oficialine portal (''stadt-zuerich.ch'').] {{ref-de}} {{ref-en}}
{{Commons|Zürich}}

[[Kategorii:Cürih| ]]
[[Kategorii:Šveicarijan lidnad]]
[[Kategorii:Eländpunktad kirjamišton mödhe]]
[[Kategorii:Cürihan kanton|*]]