Biškek

Biškek
Бишкек (kirg. i ven.)

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Kirgizstan
Eläjiden lugu (2023)	1,145,044 ristitud
Pind	169,6 km²
Pämez'	Aibek Džunušaliev (eloku 2021 — uhoku 2022, kül'mku 2023—)
Telefonkod	+996-(0)312
Aigvö	UTC+6

Lidnan kart (2021)

Biškek (kirg.: Бишкек [biʃˈkek], ven.: Бишке́к) om Kirgizstanan pälidn da kaikiš suremb lidn. Se om lidn tazovaldkundan alištusenke. Om Čuin agjan administrativižeks keskuseks mugažo, ei mülü sihe.

Istorii

Nügüdläižen eländpunktan aluz om pandud vl 1878 kuti Pišpek (ven.: Пишпе́к) lidnan statusanke Venäman imperijan kozakištol pandud mantazole Kokandan hanan lidnusen sijas. Vll 1926−1991 nimitihe lidnan Frunze:ks (ven.: Фру́нзе), ripmatomas Kirgizstanas — nügüdläižikš.

Biškek šingotaškanzihe tegimištol'žeks keskuseks Suren sodan aigan edheotandoiden evakuacijan sihe taguiči. Lidn om tegimišton äisarakoine keskuz, päsarakod oma sömtegimišt, energetik, mašiništonsauvomine i metallan ümbriradmine.

Geografijan andmused

Lidn sijadase valdkundan pohjoižes, Čui-jogen (kirg.: Чүй) alangištos i Tän'-Šanin ezimägištol, 700..900 m korktusil, 800 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Matkad Kazahstanan röunhasai om 25 km pohjoižhe orhal.

Klimat om terav kontinentaline kuivahk päivoikaz. Voden keskmäine lämuz om +12,2 C°, kezakun-elokun +23,3..+25,3 C°, tal'vkun-uhokun −1,5..+0,4 C°. Ekstremumad oma −34 C° (uhoku) i +42,1 C° (heinku). Kezaaigan minimum om +3,9 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +25,4 C° (uhoku). Ei voi panda halad kezakus-elokus. Paneb sadegid 451 mm vodes, enamba keväz'kus-semendkus (51..72 mm kus), vähemba elokus-sügüz'kus (14..18 mm kus). Paneb lunt 13 sm tal'ves. Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 45..50 % röunoiš kezakus-sügüz'kus, om 75 % tal'vkus-uhokus.

Tobmuz

Lidnan rajonad (2023)

Biškek jagase nelläks territorialižeks rajonaks: Pervomain, Sverdlovan, Oktäbrin i Leninan rajonad. Severz'-se žiloid alištudas rajoniden tobmudele lidnan territorijal.

Edeližed lidnan pämehed (merad, üks'lugu kirg.: Бишкек мэри) oma Emilbek Abdikadirov (Эмилбек Абдыкадыров, uhoku 2022 — reduku 2023), Aziz Surakmatov (eloku 2018 — reduku 2020).

Eläjad

Vl 2009 lidnan eläjiden lugu oli 835 743 ristitud. Vn 2019 augotišes lidnan ristitišt oli 1 027 200 eläjad 127 km² pindal i ületi millionad. Vn 2021 rahvahanlugemižen mödhe kaik 1 074 075 ristitud elihe lidnas. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'. Läz pol'tošt millionad ristituid om ezilidnoidenke.

Rahvahad (2010-nded voded): kirgizalaižed — 75 %, evropižed rahvahad — 15 %, toižed rahvahad — 10 %.

Islaman seičeme pühäpertid oma avaitud lidnas. Ortodoksižen hristanuskondan seičeme pühäpertid oma saudud: Hristan Eläbzdusen päjumalanpert' (letihe vll 1944−1947) i kuz' jumalanpertid.

Biškek om valdkundan professionaližen üläopendusen keskuseks, kaik 22 üläopendusen aluzkundad sijadasoiš lidnas. Amuine da järed om Kirgizan nacionaline universitet Žusup Balasaginan nimed (kirg.: Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук Университети, 22 tuh. üläopenikoid), sen aluz om pandud vl 1925, edel 1951. vot oli pedinstitutaks. Kaik 24 fakul'tetad, kaks' institutad, kuz' kolledžad i nell' keskust mülüdas sen universitetan strukturha.

Transport

Avtobusad, trolleibusad, maršruttaksid da taksid oma kundaližeks transportaks lidnas.

Rahvahidenkeskeine soda- da civiline Manas-lendimport (FRU / UCFM, 3,5 mln passažiroid vl 2017) sijadase 23 km lodeheze lidnan keskusespäi. Tehtas reisid Kazahstanan, Venäman, Turkanman järedoihe lidnoihe, jügureisid Kitaihe.

Irdkosketused

• Biškek-lidnan tobmuden sait (bishkek.gov.kg). (kirg.) (ven.) (angl.)