Kacu tekst Arhangel'sk

{{Eländpunkt
 | Nimi = Arhangel'sk<br />Архангельск
 | Lidnanznam = Coat of Arms of Arkhangelsk.svg
 | Flag =
 | Lidnanznam text = Arhangel'skan znam
 | Flag text = Arhangel'skan flag
 | Valdkund = Venäma
 | Eläjiden lugu = 346,979
 | Voz' = 2020
 | Pind = 294.42
 | Fail = Вид на высотку - panoramio.jpg
 | Pämez' = Dmitrii Morev<br/>(kül'mku 2020—)
 | Telefonkod = +7-8182-xxx-xxx
 | Avtokod = 29
 | Aigvö = [[UTC]]+3 ([[MSK]]+0)
}}
'''Arhangel'sk''' ({{lang-ru|Арха́нгельск}}) om lidn, lidnümbrik da meriport [[Venäma]]n lodehes. Se om [[Arhangel'skan agj]]an administrativine keskuz da kaikiš suremb lidn, «sodahoštusen lidn»-arvonke (vspäi 2009). Om agjan [[Mererandaline rajon (Arhangel'skan agj)|Mererandaližen rajonan]] administrativižeks keskuseks mugažo.
[[Fail:Arkhangelsk view from Vysotka.jpg|thumb|left|250px|Arhangel'skan keskusen aerofoto öl (Lomonosovan ümbrik)]]
[[Fail:Dvina quay.jpg|thumb|left|250px|[[Pohjoine Dvin|Pohjoižen Dvinan]] randird, Purnavolok-nem', lidnan alusenpanendan sija]]

== Istorii ==
Eländpunktan aluz om pandud vl 1584 lidnan statusanke Mihail Arhangelan jumalankodiš ümbri kuti ''Novoholmogori''-lidnuz kaičemha jumalankodid da torguindkosketusid vihanikoid vaste. Panihe merivaldmoid-ki jogen vastrandal. Vspäi 1596 mainitase kuti ''Arhangel'skii''-lidn, vl 1613 om nimitadud muga oficialižikš jumalankodin mödhe.

Arhangel'skan ižandusen päsarakod oma sauvondmaterialiden tehmine (mecan pilind pumaterialha — severz'-se järedoid tegimid), sömtegimišt (kalan ümbriradmine, šoll'kombinat mecpilindan jändusil, leibänkombinat, maidtegim), mašiništonsauvomine mecan täht (Solombalan tegim<ref>[http://smz.ru/ Solombalan mašinansauvomižen tegimen sait (''smz.ru'').] {{ref-ru}}</ref> — gidromanipulätorad, mecavtod) i laivoiden kohenduz, mugažo tekstil'tegesiden omblend<ref>[http://arhpk.ru/ Tekstil'tegesiden «Arhpromkombinat»-kompanijan sait (''arhpk.ru'').] {{ref-ru}}</ref> (magaduzsobad da katused, pölused, eriližsobad, pühkmed, uudimed).

== Geografijan andmused ==
Lidn seižub [[Pohjoine Dvin|Pohjoižen Dvinan]] jogensun hijamiden randoil, seičeme metrad ü.m.t. keskmäižel korktusel. Istorine keskuz sijadase 30..35 kilometras [[Vauged meri|Vauktan meren]] [[Dvinan laht]]en randaspäi, lidnan röun — 15 kilometras merespäi. Lähembaižed lidnad oma [[Novodvinsk]] ühtes kilometras suvipäivnouzmha kaikil teil i [[Severodvinsk]] 35 km päivlaskmha avtotedme.

Klimat om [[ven vö|ven]] meren. Voden keskmäine lämuz om +1,9 C°, kezakun-elokun +13..+17 C°, tal'vkun-uhokun −8..−12 C°. Ekstremumad oma −45,2 C° i +34,4 C°. Paneb sadegid 636 mm vodes, enamba kezakus-redukus (62..82 mm kus), vähemba uhokus-sulakus (31..32 mm kus).

Arhangel'sk jagase ühesaks territorialižeks ümbrikoks. Viž žilod mülüdas lidnümbrikho Arhangel'skan ližaks, niiden keskes Talagin avialidnut ({{lang-ru|Талажский авиагородок}}, 3298 rist. vl 2010) i Mecjogi ({{lang-ru|Лесная речка}}, 2709 rist. vl 2010). Lidnümbrikon pind — 294,42 km².

== Eläjad ==
Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 348 783 ristitud, lidnümbrikon — 355 781 ristitud<ref>[http://www.arhangelskstat.ru/surveys/vpn2010/DocLib1/Информационные%20материалы%20о%20предварительных%20итогах%20Всероссийской%20переписи%20населения%202010%20года/численность.htm Arhangel'skan agjan eländpunktoiden ristitišton lugu], 2010-nden voden rahvahanlugemižen satused. — ''Arhangelskstat.ru''. {{ref-ru}}</ref>. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 420 tuhad eläjid vl 1991, poleni sodalidnuziden i [[Novodvinsk]]an erištundan tagut. Vl 2017 kaik 351 488 ristitud elihe lidnas i 358 594 ristitud kaikes lidnümbrikos.

Rahvahad (enamba 0,4 % vl 2010): [[venälaižed]] — 94,2 %, [[ukrainalaižed]] — 1,25 %, [[vaugedvenälaižed]] — 0,45 %, toižed rahvahad — 1,5 %, rahvahuden ozutandata — 2,6%.

[[Ortodoksine hristanuskond|Ortodoksižen hristanuskondan]] koumekümne pühäpertid<ref>[http://sobory.ru/geo/locat/5116 Arhangel'skan pühäpertid ''sobory.ru''-saital.] {{ref-ru}}</ref> oma kaičenus i saudud lidnas: ph. Mikoi-arhangelan kafedraline päjumalanpert' (letihe vll 2008−2022), Spasan Toižetamižen päjumalanpert' (2018), Illä-endustajan Bujanal päjumalanpert' (saudihe vll 1807−1809, om avaitud), kahesatoštkümne jumalanpertid, nell' kodijumalanpertid, viž časounäd. [[Protestantizm]]an koume pühäpertid oma avaitud: baptizman, seičemenden päivän adventistoiden, udenapostoloiden jumalankodikundan. Lüteranine pühäpert' kävutase toižin. [[Islam]]an pühäpert' om restavracijas.

Sijaližed üläopendusen aluzkundad oma Pohjoine (Arktine) federaline universitet Mihail Lomonosovan nimed<ref>[http://narfu.ru/ Pohjoižen (Arktižen) federaližen universitetan sait (''narfu.ru'').] {{ref-ru}} {{ref-fr}} {{ref-zh}} {{ref-en}}</ref> (om sätud kahten universitetan ühtištusel vl 2010, sid' mülütihe severt-se kolledžoid, 26,7 tuh. üläopenikoid vl 2011, kahesa üläškolad i kaks' institutad) i Pohjoine valdkundaline medicinine universitet<ref>[http://nsmu.ru/ Pohjoižen valdkundaližen medicinižen universitetan sait (''nsmu.ru'').] {{ref-ru}} {{ref-en}} {{ref-es}}</ref> (alusenpanend 1932 kut medinstitut, 3,8 tuh. üläopenikoid vl 2015), mugažo [[Piter]]in aluzkundoiden kaks' filialad: Arktine meriinstitut (Valdkundaližen meriakademijan Makarovan nimed filial) i Piterin valdkundaližen kul'turan institutan filial.

Lidnümbrikon edeline pämez' om Igor' Godziš (tal'vku 2015 — kül'mku 2020).

== Transport ==
Avtobusad, maršruttaksid da taksid oma kundaližeks transportaks lidnas, mugažo lämuzlaivad ühtenzoittas jogensaridenke kezal. Jogiport i meriport ratas lidnas.

Kaks' soda- da civilišt lendimportad ratas lidnas: rahvahidenkeskeine Arhangel'sk (Talagi) Fedor Abramovan nimed<ref>[http://arhaero.ru/ Arhangel'sk-lendimportan sait (''arhaero.ru'').] {{ref-ru}}</ref> (''ARH / ULAA / АХГ'', üks' million passažiroid vl 2021) kudes kilometras pohjoižpäivnouzmha lidnaspäi i pen' Vas'kovo (''ULAH / ВСЬ'') 19 km suvipäivlaskmha lidnan keskusespäi avtotedme sijaližiden reisiden täht. Talagišpäi tehtas reisid Lodehližen federaližen ümbrikon järedoihe lidnoihe i Moskvha, sezonreisid lidnoihe Mustmerenno, čarterreisid Turkanman lebutahoiže.

== Galerei ==
<gallery mode="packed" heights="125px">
Arkhangelsk.Administration.JPG|Lidnan ohjastusen sauvuz (2009) — Deputatoiden nevondkund i Administracii
Archangelskaja Kircha.jpg|Pomorjen valdkundaline filarmonii (2009, ende lüteranine kirh)
Arkhangelsk MichaelArchangelCathedral 009 0547.jpg|Ph. Mikoi-arhangelan kafedraline päjumalanpert', vn 2019 nägu
Городской пляж - panoramio (1).jpg|Emäganpäivän jumalanpert' i kül'bendrand, vn 2010 nägu
Kraftwerk Archangelsk.jpg|Arhangel'skan lämuzelektrokeskuz vl 2009
Гостиница Пур-Наволок - panoramio.jpg|Pur-Navolok-adivpert' vl 2013
Arkhangelsk drama theatre 2011.jpg|Arhangel'skan dramteatr Lomonosovan nimed (2011)
C(A)FU.JPG|Pohjoine (Arktine) federaline universitet, päsauvuz (2011)
Кузнечевский мост - panoramio.jpg|[[Kuznečihan sild|Kuznečihan avtotesild]] vl 2011
Arkhangelsk.City.Station.1.JPG|''Arhangel'sk-Lidn''-päraudtestancijan sauvuz vl 2009
</gallery>

== Rahvahidenkeskeižed kosketused ==
=== Sebruzlidnad ===
<div style="-moz-column-count:2; column-count:2; -webkit-column-count:2;">
* {{USA|#}} [[Portlend (Men)|Portlend]], [[Men]], [[Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad|AÜV]], vn 1988 kül'mkun 18. päivälpäi<ref>[http://www.arhcity.ru/?page=232/2 Arhangel'skan sebruzlidnad lidnan administracijan ''arhcity.ru''-saital.] {{ref-ru}}</ref>
* {{NOR|#}} [[Vardö]], [[Norvegii]], vn 1989 uhokun 23. päivälpäi
* {{POL|#}} [[Slupsk]], [[Pol'šanma]], vn 1989 kezakun 26. päivälpäi
* {{DEU|#}} [[Emden]], [[Alasaksonii]], [[Germanii]], vn 1989 kül'mkun 22. päivälpäi
* {{FRA|#}} [[Müluz]], [[Francii]], vn 1992 keväz'kun 13. päivälpäi
* {{FIN|#}} [[Oulu]], [[Suomenma]], vn 1993 kezakun 3. päivälpäi
* {{GRC|#}} [[Pirei]], [[Grekanma]], vn 1995 uhokun 28. päivälpäi
* {{SWE|#}} [[Kirun]], [[Ročinma]], vn 1999 elokun 9. päivälpäi
* {{SWE|#}} [[Jusdal']], [[Ročinma]], vn 2004 redukun 27. päivälpäi
* {{ABH|#}} [[Suhum]], [[Abhazii]], vn 2011 kezakun 6. päivälpäi<ref>[http://apsnypress.info/news/3422.html Сухум и Архангельск стали городами-побратимами (Kätihe sebruzlidnoikš Suhumad i Arhangel'skad) // Abhazijan informacijan agentusen uzištused. 6. kezaku 2011. — ''Apsnypress.info''.] {{ref-ru}}</ref>
* {{NOR|#}} [[Tromsö]], [[Norvegii]], vn 2011 heinkun 7. päivälpäi<ref>[http://arhcity.ru/?page=0/19416 Дружба, замешанная на треске и хлебе, — дружба на века (Segoitadud sebruz tröskal da leibäl om sebruz igäks) // Uzištused. 7. heinku 2011. — Arhangel'sk-lidnan administracijan oficialine sait (''arhcity.ru'').] {{ref-ru}}</ref>
* {{ISR|#}} [[Ašdod]], [[Izrail']], vn 2012 kezakun 25. päivälpäi<ref>[http://news.nordportal.ru/tv/detail.php?ID=295335 Мэры Архангельска и израильского Ашдода подписали договор о сотрудничестве (Arhengel'skan i Ašdodan pämehed allekirjutiba kožundkirjutesid ühthižtöiš) // Uzištused. 25. kezaku 2012. — ''News.nordportal.ru''.] {{ref-ru}}</ref>
</div>

=== Sur'oigenduzkundad da konsulused ===
* {{NOR|#}} [[Norvegii|Norvegijan]] üläkonsuluz, Pomorskajan-ird, 16

== Homaičendad ==
<references/>

== Irdkosketused ==
* [http://arhcity.ru/ Lidnümbrikon tobmuden aluzkundoiden oficialine sait (''arhcity.ru'').] {{ref-ru}}
{{Commons|Arkhangelsk}}

{{Arhangel'skan agjan lidnad}}
{{Venälaižen Federacijan subjektoiden pälidnad}}

[[Kategorii:Arhangel'sk| ]]
[[Kategorii:Venäman lidnad]]
[[Kategorii:Eländpunktad kirjamišton mödhe]]
[[Kategorii:Mererandaline rajon (Arhangel'skan agj)|*)]]
[[Kategorii:Arhangel'skan agj|*]]
[[Kategorii:Arhangel'skan agjan lidnümbrikod]]