Kacu tekst Hil'nik

{{1000}}{{A10000}}
{{Himine element|6|Hil'nik|C|12,011|Metallatoi substancii|2|4|0|0|0|0|0|}}
[[Fail:Uhlík.PNG|thumb|left|250px|Hil'nik nogen nägul]]
[[Fail:Diamond and graphite without structures.jpg|thumb|left|250px|Diamant da grafit oma hilen allotropad.]]
[[Fail:Carbon spectrum visible.png|thumb|right|250px|Hil'nikan spektran nägui pala]]
'''Hil'nik''' (''C'' — ''carbonium'' latinan kelel) om kudenz' himine element [[himižiden elementoiden periodine tablut|himižiden elementoiden periodižes tabludes]]. Sen sijaduz om nelländestoštkümnendes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — nelländen gruppan päalagruppas, IVA), tabluden kahtendes periodas.

== Ühthižed andmused ==
Hil'nikal om erazvuiččid allotropižid modifikacijoid: [[hil']], [[nogi]], [[diamant]], [[grafit]], [[karbin]], [[hil'nikan nanotorvuded]] i m.e., kaik tetas 22 allotropišt modifikacijad. Ezmäižed nell' oma tetabad ristitkundale amussai.

Francine [[Antuan Lavuazje]]-himik el'genzi substancijad elementaks da nimiti sidä hil'nikaks ({{lang-fr|carbone}}) ičeze kirjas «puhthan hilen» sijas (fr. ''charbone pur'') vl 1787. Britanine Smitson Tennant-himik sai joudjad hil'nikad ezmäižen kerdan vl 1791 pästten fosforan puruid kal'düd melan päl, sen reakcijan rezul'tat om kal'cijan fosfat i hil'nik. 18. voz'sadan lopus francine Lui Bernar Giton de Morvo-himik kändi diamantad grafitaks hillän lämbitusen tel, i sid' [[hil'muiktuz|hil'muiktuseks]]<ref>[https://www.chem.msu.su/rus/history/element/C.html Hil'nik-elementan avaidusen istorii Moskvan valdkundaližen universitetan, sen himižen fakul'tetan ''chem.msu.su''-saital.] {{ref-ru}}</ref>.

== Fizižed ičendad ==
Allotropižiden formiden äjüz om olmas hil'nikan ičendan tagut säta erazvuiččid sidoid atomoiden keskneze. Hil'nik voib säta polimerižid čepiižid, sišpäi ühtnendoiden sur'kulu lugumär mülütab hil'nikad ([[hil'vezinikad]], [[vauktušed]], [[razvad]], [[hil'vezikod]]), i [[organine himii]] tedoidab niid.

Atommass — 12,011 (izotopoiden londuseline segoituz). Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 2,25 g/sm³ (grafit). Sublimacijan lämuz — 3915 K (3642 C°), se om kaikiš korktemb tetabiden substancijoiden keskes.

Londuseližed izotopad: <sup>12</sup>C (98,93 %, stabiline), <sup>13</sup>C (1,07 %, stabiline), <sup>14</sup>C (10<sup>−12</sup>, om levitadud Man atmosferas, radioaktivine, 5730 vot pol'čihodamižen pordonke). Sen ližaks 12 ratud izotopad oma 8..11, 15..22 atommassanke, severz'-se sekundad vai sen lühüdamb pol'čihodamižen pordonke. Ei ole izomärid.

== Himižed ičendad ==
Hilen süttundan lämuz om 300..500 C° (andab tuhkad), grafitan 600..800 C° i diamantan 800..1000 C° (andab grafitad). Nened muigotandmärad oleldas: +4..−4.

Inertine substancii sädab reakcijoid lujas huldutamižes. Hil'nik endištab metalloid niiden hapandusišpäi [[metallurgii|metallurgijas]]. Reagiruib vedenke märitud arvoimižiš monohapandusen i vezinikan sandanke.

== Kävutand ==
Hil'nik om terasen (2,14 % i sen vähemba) i kaugedraudan (enamba 2,14 %) znamasižeks palaks. Ristitun hibjan videndez kogoneb hil'nikaspäi, ristit sab hil'nikan 300 grammad päiväs sömižen kal't.

== Homaičendad ==
<references />

== Irdkosketused ==
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/C/key.html Hil'nik ''webelements.com''-saital.] {{ref-en}}
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb006.htm Kirjutuz hil'nikas Himižiden elementoiden populärižes ''n-t.ru''-kirjištos.] {{ref-ru}}
{{Commons|Carbon}}

{{Periodine tablut}}

[[Kategorii:Hil'nik| ]]
[[Kategorii:Himižed elementad kirjamišton mödhe]]