Kacu tekst Luand

{{10000}}{{A10000}}
{{Eländpunkt
 | Nimi = Luand<br />Luanda
 | Lidnanznam = 
 | Flag = 
 | Lidnanznam text = 
 | Flag text = 
 | Valdkund = Angol
 | Eläjiden lugu = 2,831,280
 | Voz' = 2022
 | Pind = 116
 | Fail = Luanda Skyline - Angola 2015 (cropped).jpg
 | Pämez' = Manuel' Homem<br/>(sügüz'ku 2022—,<br/>''Manuel Gomes da Conceição Homem'')
 | Telefonkod = +244-2
 | Aigvö = [[UTC]]+1
}}
[[Fail:Luanda, Angola.jpg|thumb|left|200px|Lidnan nägu [[Rahvahidenkeskeine kosmosstancii|RKS:aspäi]] vn 2007 uhokus]]
'''Luand''' ({{lang-pt|Luanda}} [luˈɐ̃dɐ]) om [[Angol]]an pälidn da kaikiš suremb lidn, valdkundan ižandusen keskuz. Vozil 2008 i 2017 om kaikiš kal'hedamb lidn mail'mas elämižen täht. Lidn om [[Luandan agj]]an administrativižeks keskuseks mugažo i om sen municipalitetaks (''município'') seičemen kesken.

== Istorii ==
Eländpunktan aluz om pandud portugalijalaižil ''San-Paulu-di-Luanda''-nimitusenke vn 1576 25. päiväl vilukud. Šingotihe portugaližen administracijan keskuseks. Sai lidnan statusad vl 1605. Lidn oli orjudentorguindan keskuseks, kaik läz koumed millionad ristituid vedihe ujuden Luandaspäi verhiže maihe 17.-19. voz'sadoil. Udesnimitihe (lühetihe nimed) nügüdläižikš vl 1975, «luanda» om tahondan amuine nimituz.

Luand šingotase järedal eksportan meriportal (kivivoi, kofe, puvill, sahar, diamantad, raud, keitandsol), sauvondal i sauvondmaterialiden pästandal (cement, metalližkonstrukcijad), kivivoin ümbriradmižel (substancijad, plastiktegesed), sömtegimištol (sömäd, jomad, tabaktegesed), tekstil'tegimištol, sobiden da kengiden tehmižel.

== Geografijan andmused ==
Lidn otab ližakast sijad [[Atlantine valdmeri|Atlantižen valdmeren]] randištol, seižub londuseližen merikaran randal kuz' metrad ü.m.t. keskmäižel korktusel. [[Kvanz]]-jogi lankteb valdmerhe lidnanno.

Klimat om [[tropikad|tropine]] kuiv. Voden keskmäine lämuz om +25,8 C°, kül'mkun-semendkun +26,7..+28,6 C°, heinkun-elokun +22,1 C°. Heinkus il'man lämuz voib poleta +11 Cel'sijan gradushasai vilun [[Bengelan joksmuz|Bengelan joksmusen]] tagut. Absolütine maksimum oli +37,2 C° keväz'kus. Paneb 250..500 mm sadegid vodes, 405 mm vodes keskmäras, vähemba kezakus-redukus (10 mm pordos). Vihmoiden tobj pala oleskeleb keväz'kus (114 mm) i sulakus (136 mm), kaikiš räkemban aigan. Toižil kuil oleleb 16..36 mm kus. Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 78..85 % röunoiš voden aigan.

== Tobmuz ==
[[Fail:Luanda in Angola.svg|thumb|left|250px|Luandan agjan sijaduz Angolas]]
Luand-agjan pämez' om gubernator {{lang-pt|Governador Provincial de Luanda}}).

Enččed Luand-agjan pämehed:
* Franciska du Espiritu Santu (''Francisca do Espírito Santo'', 2009−2010);
* [[Santuš Hose Marija duš|Hose Marija duš Santuš]] (''Jose Maria dos Santos'', 2011−2013);
* Grasiano Fransisko Domingos (''Graciano Francisco Domingos'', 2014−2016);
* Francisko Idžino Lopes Karneiro-jenaral (''Francisco Higino Lopes Carneiro'', kül'mku 2016 — 2017);
* Adriano Mendes de Karvaljo (''Adriano Mendes de Carvalho'', 2017−2019);
* Seržio Lüter Reskova Joakim (''Sérgio Luther Rescova Joaquim'', 2019−2020);
* Žoana Lina Ramos Baptista Kandido (''Joana Lina Ramos Baptista Cândido'', 2020−2022).

== Eläjad ==
Vn 2014 rahvahanlugemižen mödhe Luand-lidnan eläjiden lugu om 2 165 867 ristitud 113 nellikkilometrad pindal. Luand-agj om lidnan aglomeracijaks, sen ristitišt om 9 079 811 eläjad (2022, vl 2014 oli 6 945 386 eläjad 2417 km² pindal), valdkundan koumandez. Vspäi 2011 administrativiž-territorialine reorganizacii mäni, ližatihe agjan pindad, i nügüd'aigan Luand-lidnan pind om 116 km², Luand-agjan pind om 18 835 km². Kaikiš suremb lidnan i agjan ristišton lugud oma nügüd'.

Znamasine üläopendusen aluzkund om Universitet Agostinjo Neton nimed<ref>[http://uan.ao/ Universitetan Agostinjo Neton nimed sait (''uan.ao'').] {{ref-pt}}</ref> ({{lang-pt|Universidade Agostinho Neto}}). Sen aluz om pandud vl 1962, 29,8 tuh. üläopenikoid vl 2011. Kaik ühesa fakul'tetad i koume üläinstitutad mülüdas universitetha, niišpäi koume fakul'tetad sijadasoiš Luandas, toižed ezilidnoiš (Talatonas päpaloin — päkorpusan sijaduz).

== Homaičendad ==
<references/>

== Irdkosketused ==
* [http://www.luanda.gov.ao/ Luand-agjan da lidnan portal (''luanda.gov.ao'').] {{ref-pt}}
{{Commons|Luanda}}

{{Afrikan pälidnad}}

{{stub}}
[[Kategorii:Luand| ]]
[[Kategorii:Angolan lidnad]]
[[Kategorii:Eländpunktad kirjamišton mödhe]]
[[Kategorii:Angol|*]]
[[Kategorii:Pälidnad]]
[[Kategorii:Luandan agj|*]]