Kacu tekst Mozambik

{{10000}}{{A10000}}
{{Valdkund
| Nimi = Mozambikan Tazovaldkund<br />República de Moçambique
| Valdkundznam = Emblem of Mozambique.svg
| Flag = Flag of Mozambique.svg
| Valdkundznam text = Mozambikan emblem
| Flag text = Mozambikan flag
| Pälidn = Maputu
| Eläjiden lugu = 27,233,789<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mz.html Mozambikan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — ''Cia.gov''.] {{ref-en}}</ref>
| Voz' = 2018
| Pind = 801,590
| Kart = LocationMozambique.svg
| Kel' = [[portugalijan kel'|portugalijan]]
| Valdkundan pämez' = [[Njusi Filipe|Filipe Njusi]]
| Päministr = [[Rosariu Karluš Agostinjo du|Karluš Agostinjo du Rosariu]]
| Religii = [[hristanuskond]]
| Valüt = [[mozambikan metikal]] (MZN)
| Internet-domen = [[.mz]]
| Telefonkod = +258
| Aigvö = [[UTC]]+2
}}
'''Mozambik''' ({{lang-pt|Moçambique}}), oficialižikš — '''Mozambikan Tazovaldkund''' ({{lang-pt|República de Moçambique}} [ʁɛˈpublikɐ di musɐ̃ˈbiki]), om valdkund [[Päivnouzmpol'ne Afrik|Päivnouzmpol'žes Afrikas]]. Pälidn da kaikiš suremb lidn om [[Maputu]].

== Istorii ==
Vl 1975 kezakun 25. päiväl Mozambik sai ripmatomut [[Portugalii|Portugalijaspäi]].

Valdkundan ezmäižed Konstitucijad ({{lang-pt|Constituição}}) oliba olmas vozišpäi 1975 i 1990. Jäl'gmäine koumanz' lugul Konstitucii<ref>[http://www.constituteproject.org/ontology/Mozambique?lang=en Vn 2004 Mozambikan Tazovaldkundan konstitucii (vn 2007 revizii) ''constituteproject.org''-saital.] {{ref-en}}</ref> om vahvištadud vn 2004 21. päiväl tal'vkud, se om väges vn 2007 i 2018 vajehtusidenke.

== Geografijan andmused ==
[[Fail:Mozambique Topography.png|thumb|left|250px|Mozambikan topografine kart.]]
Mozambik om mavaldkundröunoiš [[Zimbabve]]nke päivlaskmas (röunan piduz — 1402 km), [[Zambii|Zambijanke]] (439 km) i [[Malavi]]nke (1498 km) lodehes, [[Tanzanii|Tanzanijanke]] pohjoižes (840 km), [[Esvatini]]nke (108 km) i [[Suviafrikan Tazovaldkund]]anke (496 km) suves. Ühthine röunoiden piduz om 4783 km. Valdkundan päivnouzmaižed randad lainištab [[Indine valdmeri]]. Randanpird om 2470 kilometrad. [[Madagaskar]] sijadase [[Mozambikan sal'm|Mozambikan kanalan]] toižel randal.

Mozambikan pohjoižes om madalid mägid da mägitazangištod, i sodunu tazangišt levineb man suves. Kaikiš korktemb čokkoim om [[Bing]]-mägi, 2436 m meren pindan päl. Znamasižed joged oma [[Zambezi]]- da [[Limpopo]]-jogiden alajoksmused, ned langetas [[Indine valdmeri|Indižhe valdmerhe]] Mozambikan territorijas.

Londuseližed pävarad oma [[kivihil']], [[titan (himine element)|titan]], [[tantal]], [[alüminii|boksitad]], [[raud|raudkivend]], [[londuseline gaz]] da [[gidroenergii]].

== Tobmuz ==
[[Fail:Ministry of Foreign Affairs Maputo (12946023655).jpg|thumb|right|250px|Röunantagaižiden azjoiden ministrusen sauvuz, [[Maputu]]]]
Ohjandusen form om unitarine [[prezidentine tazovaldkund|prezidentine]] tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident ({{lang-pt|Presidente da República de Moçambique}}). Kaik rahvaz valičeb händast. Prezidentan valdatusiden strok om viž vot, om oiktusenke valičemhas tošti. Prezident paneb päministrad (port. ''Primeiro-ministro'') radnikusele.

Üks'kodine parlament om Tazovaldkundan Suim ({{lang-pt|Assembleia da República}}). Se mülütab 250 deputatad-ühtnijad. Kaik rahvaz valičeb heid videks vodeks.

Mozambikan järgenduseližed pävaličendad oliba vn 2019 redukun 15. päiväl, valitihe prezidentad i parlamentoiden ühtnijoid. [[Njusi Filipe|Filipe Njusi]] sai vägestust (73,46%; vl 2014 — 57,03%) da radab prezidentan kahtenden strokun vs 2015 vilukun 15. päiväspäi. [[Karluš Agostinjo du Rosariu]] om päministran radnikusel vs 2015 vilukun 17. päiväspäi.

== Administrativiž-territorialine jagand ==
&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Kacu kirjutuz: [[Mozambikan administrativiž-territorialine jagand]].''

Administrativiž-territorialižikš Mozambik jagase 11 agjaks (provincijaks), alajagadas niid 128 ümbrikoks ({{lang-pt|distrito}}). Ümbrikod alajagasoiš ''postoikš'', niid om 405 kaiked valdkundadme.

== Eläjad ==
Mozambikas elädas [[mozambikalaižed]], heišpäi 99,66% oma afrikaiženke augotižlibundanke. Vn 2014 heinkus valdkundan ristitišt oli 24 692 144 eläjad. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Rahvahad: [[makua]] — 50%, [[tsonga]] — 25%, [[malavi (rahvaz)|malavi]] — 13%, [[šona]] — 6%, [[jao (Afrikan rahvaz)|jao]] — 3%, toižed rahvahad — 3%.

Kodikel' (2017): [[makuan kel']] — 26,1%, [[portugalijan kel']] — 16,6%, [[tsongan kel']] — 8,6%, [[njandža (kel')|njandža]] — 8,1%, [[sena (kel')|sena]] — 7,1%, [[lomve (kel')|lomve]] — 7,1%, [[čuvabu (kel')|čuvabu]] — 4,7%, [[šonan kel'|šonan kelen]] ndau-pagin — 3,8%, [[tsva (kel')|tsva]] — 3,8%, toižed Mozambikan keled — 11,8%, toižed keled — 0,5%, märhapanendata — 1,8%. Valdkundan ristitišton pol' mahtab pagišta portugalijan kelel.

Uskondan mödhe (2017): [[protestantizm|protestantad]] — 32,6%, riman [[katoline jumalankodikund|katolikad]] — 27,2%, [[islam]]anuskojad — 18,9%, toižed uskojad — 4,8%, religijatomad — 13,9%, märhapanendata — 2,6%.

Toižed järedad lidnad (enamba 200 tuh. ristituid vl 2012<ref>[http://www.webcitation.org/61776nRsu Mozambik: kaikiš surembad lidnad da statistik niiden ristitišton polhe. (2011-05-05). — ''World-gazetteer.com''.] {{ref-en}}</ref>, surembaspäi penembha): [[Matol]], [[Nampul (lidn)|Nampul]], [[Beir (Mozambik)|Beir]], [[Šimojo]], [[Nakal]], [[Kelimane]]. Lidnalaižiden pala om 37,1% (2020).

== Rahvahanižanduz ==
Mozambikan päeksport om [[alüminii]] da sen ühthesuladused (30%), [[maižanduz|maižandusen]] produktad (12%: [[tabak]], [[sahar (produkt)|sahar]], [[pähkim|pähkmed]], [[puvill]], [[fruktad]]), [[elektruz]] (9%); toine eksport — [[merenproduktad]] (2%), toižed [[metall]]ad (2%), mašinad avtoteiden sauvondan täht.

== Homaičendad ==
<references />

== Irdkosketused ==
;Tobmuz
* [http://www.portaldogoverno.gov.mz/ Mozambikan Tazovaldkundan ohjastusen oficialine portal (''portaldogoverno.gov.mz'').] {{ref-pt}}
* [http://www.parlamento.mz/ Mozambikan Tazovaldkundan parlamentan sait (''parlamento.mz'').] {{ref-pt}}

;Ühthine informacii valdkundas
* [http://www.ine.gov.mz/ Mozambikan nacionaližen statistikan institut (''ine.gov.mz'').] {{ref-pt}}
* [http://www.mozambik.mid.ru/ Mozambikan sur'oigenduzkund Venämas (''mozambik.mid.ru'').] {{ref-ru}} {{ref-pt}}
{{Commons|Mozambique}}

{{Afrik}}

[[Kategorii:Mozambik| ]]