Kacu tekst Osmii

{{10000}}{{A10000}}
[[Fail:Osmium-crystals 2.jpg|thumb|left|200px|Osmijan kristallad]]
{{Himine element|76|Osmii|Os|190,23|Metall|2|8|18|32|14|2|0|}}
'''Osmii''' (''Os'' — ''osmium'' latinan kelel) om 76nz' himine element [[himižiden elementoiden periodine tablut|himižiden elementoiden periodižes tabludes]]. Sen sijaduz om kahesandes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — kahesanden gruppan laptalagruppas, VIIIB), tabluden kudendes periodas.

== Ühthine ümbrikirjutand ==
Element om harv londuses, pala Mankores — viž grammad tonnas. Ei voi löuta sidä joudjas olendas, no putub londuseližes ühthesuladuses [[iridii|iridijanke]] nevjanskit- i sisertskit-mineraloiš (kaimdas ičesündijad platinad päpaloin), se ühthesuladuz mülütab osmijan 10..50 %. Anglijalaine Smitson Tennant-himik avaiži osmijan vl 1804. Nimi libub {{lang-grc|ὀσμή}}-sanaspäi ''osme'' «haju», sikš ku osmijan-iridijan muglühthesuladusen segoitand vedes vai muiktuses veb haižujan osmijan tetrahapandusen sädamižhe.

Osmijal ei ole ičenašt biologišt rolid. Osmijan ülembaine hapanduz (OsO<sub>4</sub>) om toksine lujas.

== Fizižed ičendad ==
Osmii om hudr hoštai hobedaižtaivazma [[metall|päličmänendmetall]]. Metalline osmii andase mehanižele ümbriradmižele hondoin lujas. Om paramagnetikaks.

Atommass — 190,23. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 22,587 g/sm³ (kaikiš korktemb elementarižiden substancijoiden keskes). Suladandlämuz — 3306 K (3033 C°). Kehundlämuz — 5285 K (5012 C°).

Londuseline osmii mülütab seičemed [[izotop]]ad, niišpäi viž stabilišt i kaks' vähäradioaktivišt: <sup>184</sup>Os (0,02 %, T<sub>½</sub>=3 × 10<sup>13</sup> vot, kändase [[vol'fram]]aks-180 α-čihodamižen kal't), <sup>186</sup>Os (1,59 %, pol'čihodamižen pord — 2 × 10<sup>15</sup> vot, kändase [[vol'fram]]aks-182 α-čihodamižen kal't), <sup>187</sup>Os (1,96 %), <sup>188</sup>Os (13,24 %), <sup>189</sup>Os (16,15 %), <sup>190</sup>Os (26,26 %), <sup>192</sup>Os (40,78 %). Tetas 30 ratud radioaktivišt izotopad 161..183, 185, 191, 193..197 atommassanke, i ühesa izomärad. Niiden keskes kaikiš hätkembad oma <sup>194</sup>Os-izotop kuz' vot pol'čihodamižen pordonke, <sup>185</sup>Os (T<sub>½</sub>=93,6 päivest) i osmii-191 (15,4 päivest). Kaikiš hätkembad eläjad izomärad oma <sup>191m</sup>Os (T<sub>½</sub>=13,1 časud), <sup>183m</sup>Os (10 časud) i <sup>189m</sup>Os (5,81 časud). Izotopad čihotas α- (izotopad 161, 162, 184, 186), α- i β-čihodamižen (izotopad 163..174) vai muite β-čihodamižen kal't (kaik toižed), kebnembad kändasoiš [[renii|renijaks]], jüžmakombad [[iridii|iridijaks]], izotopad 163..174 — renijaks i [[vol'fram]]aks, izotopad 161, 162, 184 i 186 — vol'framaks.

== Himižed ičendad ==
Muigotandmärad: −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6, +7, +8. Kaikiš enamba levitadud oma +2, +3, +4 i +8.

Osmijan tuhk lämbitamižes reagiruib nenidenke substancijoidenke: hapanik, galogenad, rikin purud, selen, tellur, fosfor, azot- i rikmuiktused. Kompaktižel osmijal ei ole reakcijoid ni muglidenke, ni muiktusidenke, no sulatud muglidenke sädab segoitajid vedes osmatoid.

== Kävutand ==
Ottas kävutamižhe osmijad metallurgijas, elektrotehnikas da elektronikas. Tegihe osram-ühthesuladust (osmii vol'framanke) lampoiden kalindnitiden täht. Osmii om hüvä katalizator mugažo.

Kaikiš järedamb löudmižsija om [[Suviafrikan Tazovaldkund]]as (Bušvel'd), znamasižed löudmižsijad sijadasoiš [[Venäma]]s, [[Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad|AÜV:oiš]], [[Kanad]]as i [[Kolumbii|Kolumbijas]]. Osmijan puhthiden londuseližiden izotopoiden samine om jüged azj. Oz., [[Kazahstan]] eksportiruib puhtast osmijad-187.

== Irdkosketused ==
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Os/key.html Osmii ''webelements.com''-saital.] {{ref-en}}
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb076.htm Kirjutuz osmijas Himižiden elementoiden populärižes ''n-t.ru''-kirjištos.] {{ref-ru}}
{{Commons|Osmium}}

{{Periodine tablut}}

[[Kategorii:Himižed elementad kirjamišton mödhe]]