Vägev vastamižpaineg

Vägevan vastamižpainegen fundamentaližed sidod, Feinmanan diagrammad huralpäi oiktale: a) glüonsädegoičend, b) glüončihodamine, c) i d) glüonoiden ičesido

Vägev südäitukuine vastamižpaineg (mujuvastamižpaineg, vai muite südäitukuine vastamižpaineg) om üks' nelläs fundamentaližes vastamižpainegespäi fizikas. Kvarkad, glüonad i mülüjad niid adronad-heneged (barionad i mezonad) ühtnedas vägevha vastamižpaineghe.

Se vastamižpaineg painab pidusil läz atoman südäitukun surut da sen lühüdamba, pidab vastust sidoiš kvarkoiden keskes adronoiš i vedandvägiš nuklonoiden (barionoiden toižendad — protonad da neitronad) keskes atomsüdäitukuiš. Vägevan vastamižpainegen tagut südäitukuižed väged sädasoiš, niiden abul nuklonad voidas säta stabiližid sistemid — atomsüdäitukuid.

1930-nzil vozil tegihe sel'ged, miše ni gravitacižen, ni elektromagnitižen vastamižpainegen nägused ei voigoi vastata küzundoihe, mi sidob atomsüdäitukuiden nuklonoid, i toihe vägeviden vastamižpainegiden tärtust. Vl 1935 japonine Hideki Jukava-fizikantedomez' sädi ezmäšt kvantitativišt teorijad nuklonoiden vastamižpaineges, kudamb tegihe uziden henegiden vajehtusel, ned oma tetabad nügüd' kut pi-mezonad (vai pionad). Ned heneged oma avaitud kodviš vl 1947. Kvarkoiden vägevan vastamižpainegen mikroskopine teorii om sätud 1970-nzil vozil, nimitihe sidä kvanthromodinamikaks (KHD).

Vägev vastamižpaineg om kaikiš vägevamb nelläs fundamentaližes vägespäi. Keskustoil läz 10⁻¹⁵ m sen vägi om sada kerdad enamba mi elektromagnitine vastamižpaineg, million kerdad enamba mi ven vastamižpaineg, i läz 10³⁸ kerdad enamba mi gravitacii.

Homaičendad

Nece kirjutuz om vaiše ezitegez. Tö voit abutada meile, ku kohendat sidä da ližadat sihe.