Šotlandii

Vikipedii-späi
Šotlandijan sijaduz Sures Britanijas

Šotlandii (angl. i šotl.-saks.: Scotland, šotl.-kel't.: Alba) om üks' Suren Britanijan administrativiž-territorialižiš paloišpäi, sen pohjoine. Röunatab Anglijanke suves kuivmadme.

Istorii[vajehta | vajehtada tekst]

Tedomehed lugetas, miše ezmäižed ristitud tuliba Šotlandijan territorijha 13 tuhad vozid tagaz jäl'gmäižen jäpordon lopindan jäl'ghe. Ezmäižed sauvused oliba ühesa polenke tuhad vozid tagaz, eländpunktad — kuz' tuhad vozid (oz., neolitine Skara-Brei Orknein saril). Kirjutadud istorii zavodiše Šotlandijan suven anastandaspäi Rimalaižel imperijal. Vll 122−128 rimalaižed sauvoiba Adrianan seinäd kaičemhas pohjoižiden heimoiden londoišpäi, vll 142−154 Antoninan sein oli saudud pohjoižembas Keskšotlandijan alangištos. Rimalaižed jätiba sidä muite 3. voz'sadal. Edesižes ripmatomad kunigahused oliba Šotlandijas.

Vozil 854−1707 ripmatoi Šotlandijan kunigahuz oli olmas. Se vedi sodoid lähižidenke valdkundoidenke periodižikš (Anglii, Norvegii). Vspäi 1999 ičeze parlament om olmas, udessündutihe sidä ripmatomuden pordon jäl'ghe. Ičeze oiktuzsistem i administrativine jagand oma kaičenus avtonomijan territorijal.

Geografijan andmused[vajehta | vajehtada tekst]

Šotlandijan pälidn om Edinburg. Kaikiš suremb lidn om Glazgo. Atlantižen valdmeren Pohjoine meri lainištab avtonomijan päivnouzmaižid randoid, Irlandijan meri — päivlaskmaižid. Kaikiš suremb meriport i kivivoin samižen keskuz om koumanz' surtte Aberdin-lidn. Kaledonijan kanal ühtenzoitab Šotlandijan mererandoid kaidos sijas, Loh Ness-järv om sen palaks.

Pind — 78 722 km². Klimat om ven valdmeren, suvipäivlaskmaižed tulleid puhudas päpaloin. Šotlandijan mered oma elokahad biologižikš, enamba mi 40 tuhad erikoid elädas niiš. Om äi rahvahatomid tahondoid korktoiden mägiden pautkil.

Eläjad[vajehta | vajehtada tekst]

Vn 2011 rahvahanlugemižen mödhe Šotlandijan ristitišt oli 5 295 400 eläjad. Vl 2021 ristitišt oli 5 479 900 eläjad. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'. Vl 1707 eläjiden lugu oli üks' million ristitud.

Rahvahad (2011, ičeze identifikacijan mödhe): šotlandijalaižed vaiše — 62 %, šotlandijalaižed i britanijalaižed — 18 %, britanijalaižed vaiše — 8 %, šotlandijalaižed toiženke (britanijatomanke) identižusenke — 2 %, toižed rahvahad (ei sidodud britanijalaižihe vai šotlandijalaižihe) — 10 %.

Irdkosketused[vajehta | vajehtada tekst]