Kvantmehanik

Tonnel'effekt — kvantmehanik ozutab, miše elektronad voidas ülitada potenciališt zaborkad, i se todištase kodviden satusil. Klassine mehanik endustab, vastkarin, sen effektan voimatomut.

Kvantmehanik (lüh. kvantmeh), vai lainižmehanik, om fundamentaline fizine teorii, ümbrikirjutab londust atomoiden i subatomižiden henegiden masštabas. Se teorii om kaiken kvantfizikan aluseks, sen paloin kvanthimijan, kendan kvantteorijan, kvanttehnologijan, kvantinformatikan.

Kvantmehanine teorii laskeb lugeta fizižiden sistemiden ičendoid i ičtazvedandad. Kvantteorijan fundamentaline eriližuz om siš, miše se ei voi endustada fizižiden suruziden (dinamižiden vajehtujiden) znamoičendoid tobjimalaz, vaiše andab niiden märičendan naceinuzid.

Klassine fizik om ümbrikirjutajiden londusen aspektoid järgeližes masštabas teorijoiden ühtmuz, läz kaik ned teorijad oliba edel kvantmehanikan sündundad. Om vähähk sen fizikan tedoid ümbrikirjutamha londust peniš märičendoiš (atoman surtte da sen penemba). Voib vedada klassižen fizikan teorijoiden enambust kvantmehanikaspäi kut oiktoid surembiš masštaboiš approksimacijoid. Klassižen fizikan erineden, kvantmehanikas sisteman sidodud olendan suruded (energii, impul's, saumkuro da tž.) ei voigoi olda miččenke täht znamoičendanke, ned oma röunatud diskretižil znamoičendoil (kvantuind), objektad oma kut henegiden, muga lainhiden-ki pirdoidenke (korpuskulärižlainhine dualizm), i om röunoid meiden voimusiden täht endustada tarkoikti fizižen suruden znamoičendad edel sen märicemišt anttud augarvoimižiš (märhapanmatomuden princip).

Kvantmehanik libui kaiken 20. voz'sadan aigan erazvuiččiš sijaližiš teorijoišpäi, ned sel'gitiba kaclendoid, kudambid ei sättund klassižen fizikan tärtusidenke. Mugomiden teorijoiden keskes oliba absolutižikš mustan hibjan sädegoičendan probleman pätand Maks Plankal vl 1900, vauktusen kvantan energijan i paksuden sättund vn 1905 Al'bert Einšteinan kirjutuses fotoeffektas. Mikromirun nägusiden el'gendusen aigaližed naprindad oma tetabad nügüd' kut «vanh kvantteorii», ned vediba kvantmehanikad teravale šingotesele 1920-nzil vozil mugomiden Evropan tedomehiden töiš kut Nil's Bor, Ervin Šrödinger, Verner Geizenberg, Maks Born. Nügüd'aigaine kvantteorii formuliruiše erazvuiččiden sätud specialižikš matematižiden formalizmoiden kävutandanke.

Homaičendad

Nece kirjutuz om vaiše ezitegez. Tö voit abutada meile, ku kohendat sidä da ližadat sihe.