Skul'ptur

Vas'kne raccastai-muštnik Piterin keskuzpalas, om sätud vozil 1768−1770

Skul'ptur (latin.: sculptura, sculpo-sanaspäi «leiktan», «čapan») om kuvadamižčomamahton toižend, sen sädused oma mülüformanke i tehtas koviš materialoišpäi leiktandan mahtusel, liigan čuradusel kivižes vai toižes eziblokaspäi (forman polendusen mahtuz). Vastal'ne forman ližadusen mahtuz pehmdoiš materialoišpäi kävutase mugažo, se om plastik (grek.: πλαστική plastiki), i pirdajad ühtenzoittas niid mahtusid paksus.

Avaros znamoičendas skul'ptur om londusen objektoiden (oz., ristit, živatad) mülükuvan sädamižen čomamaht neniš materialoišpäi päpaloin: kivi (rapakivi, mramor), metall, beton, stökol, pumaterial, lu, savi, vaha, gips. Joga erine sätud skul'ptural objekt nimitase skul'pturaks mugažo. Skul'ptor sädab skul'pturid. Tedoidab niid skul'pturan čomamaht i plastikan čomamaht.

Toižendad

Kaik om kaks' skul'pturan pätoižendad:

• kehker skul'ptur (kuvapatsaz, skul'pturine grupp, kuvapatshaine, büst), se om ümbärtud joudjal avarudel i voib ümbrikacta sidä erazvuiččiš polišpäi;
• reljef, sen figur om süvätud lapakho tagamaha täuzin (koilonaglif / ankrö) vai paloin i iškeb sišpäi (goreljef, bareljef) vai pöngelaz (kontrreljef), voib olda tagaman pindata täuzin i paloin (läbireljef).

Tarbhaižusen mödhe:

• monumentaline skul'ptur (muštnikad, monumentad). Se om järed i arhitekturižhe ümbrištho sidodud, pandud sihe ühthižed meletused oma znamasižed;
• monumentaliž-dekorativine skul'ptur mülütab arhitekturižiden sauvusiden da kompleksiden kaikid čomitesid (atlantad, kariatidad, frizad, frontonad, fontanad, saduiden da puištoiden arhitektur);
• stankskul'ptur ei rippu ümbrištospäi, sen suruded oma lähižed naturannoks vai penembad, südäiolend om konkretine süvä. Mugoman skul'pturan vasthaotmine tegese lähižes keskustaspäi.

Skul'pturan päižed žanrad: portretine, istorine, mifologine, elämižžanr, simvoline, allegorine, animalistine.

Radon mahtuz

Skul'pturan sädand läbitab nenid pordhid:

• modelin (pirdatesen, etüdan) sädand plastikal;
• mülüforman sädand naturaližel surudel;
• siluetan (konturan) sädand;
• fakturan sädand, erasti mujutandan mugažo.