Bakterijad

Bakterijiden erazvuiččend

Ülävaldkund:	Bakterijad
Valdkund:	*

Latinankel'ne nimi

Bacteria Woese et al., 1990

Sistematik
Vikierikoiš

Kuvad
Vikiaitas

ITIS 50

NCBI 2

Bakterijad (latin.: Bacteria, üks'lugu bacterium, amuižgrek.: βακτήριον-sanaspäi bakterion «kaluine») om üks'stajižiden mikroorganizmiden ülävaldkund.

Vodele 2018 tedomehed ümbrikirjutiba severz'-se tuhad bakterijoiden erikoid. Lugetas, miše niiden erikoiden ühthine lugu om 10⁷..10⁹ vai sen enamba.

Bakteriologii tedoidab bakterijid, se om mikrobiologijan palaks. Tedomehed-bakteriologad voidas kazvatada laboratorijas ezitajid vaiše poles bakterijiden palakundoišpäi.

Ezmäižed bakterijad erigoičiba arhejoišpäi 3...2,5 mlrd vozid tagaz. Man biosferas om 5 ⋅ 10³⁰ bakterijid, niiden biomass ülitab živatoiden i kazmusiden ühthišt biomassad.

Ümbrikirjutand

Bakterijad sadas severzid-se mikrometrid pitte, niiden metabolizm erineb lujas palakundoidme. Stajad oleldas erazvuiččed formal, šurunvuiččes i kaluiženvuiččespäi spiralihesai. Bakterijad om üks' kaikiš amuižembiš elon formišpäi Mas, voib vastata niid ümbrišton kaikiš sijiš. Ned elänzoittas mahust, resken i solavan veden vezištoid, muiktoid hulid purtkid, radioaktivižid jändusid, man koren süvižid šoiduid. Bakterijad oma kazmusiden i živatoiden simbiontad vai parazitad.

Tedoidusen istorii

Alamaine Antoni van Levenguk-londusentedoidai nägi bakterijoid ezmäižen vl 1676 ičeze tehtud mikroskopan abul. Tedomez' ümbrikirjuti kaclendoid oigetud Londonan kunigazližhe sebrha kirjeižiden serijas, sen paloin nimitadud hänel animalkuli:kš protistoid. Bakterijiden suruded oliba Levengukan mikroskopiden tarkoiktusen röunal, hänen linzad oliba üks'jäižed koveritomad, i sen jäl'ghe niken ei nägend bakterijid läz sadad vot. Mel'hetartuz Levengukan kaclendoihe sündui stajan teorijan šingotesen tagut.

Saksalaine Hristian Gotfrid Erenberg-tedomez' tariči bakterijad-terminad vl 1828.

Palakundad

Acidobacteria
Actinobacteria
Aquificae
Armatimonadetes
Bacteroidetes
Balneolaeota
Caldiserica
Calditrichaeota
Chlorobi
Chloroflexi
Chrysiogenetes
Cianobakterijad (Cyanobacteria)
Deferribacteres
Deinococcus-Thermus
Dictyoglomi
Elusimicrobia
Fibrobacteres
Firmicutes
Fusobacteria
Gemmatimonadetes
Kiritimatiellaeota
Lentisphaerae
Nitrospirae
Planctomycetes
Proteobacteria
Rhodothermaeota
Spirochaetae
Synergistetes
Tenericutes
Thermodesulfobacteria
Thermotogae
Verrucomicrobia

Homaičendad

Bakterijad Vikiaitas

Nece kirjutuz om vaiše ezitegez. Tö voit abutada meile, ku kohendat sidä da ližadat sihe.