Bakterijad
Bakterijad | |||||
---|---|---|---|---|---|
Tedoklassifikacii | |||||
|
|||||
Latinankel'ne nimi | |||||
Bacteria Woese et al., 1990 | |||||
|
Bakterijad (latin.: Bacteria, üks'lugu bacterium, amuižgrek.: βακτήριον-sanaspäi bakterion «kaluine») om üks'stajižiden mikroorganizmiden ülävaldkund.
Vodele 2018 tedomehed ümbrikirjutiba severz'-se tuhad bakterijoiden erikoid. Lugetas, miše niiden erikoiden ühthine lugu om 107..109 vai sen enamba.
Bakteriologii tedoidab bakterijid, se om mikrobiologijan palaks. Tedomehed-bakteriologad voidas kazvatada laboratorijas ezitajid vaiše poles bakterijiden palakundoišpäi.
Ezmäižed bakterijad erigoičiba arhejoišpäi 3...2,5 mlrd vozid tagaz. Man biosferas om 5 ⋅ 1030 bakterijid, niiden biomass ülitab živatoiden i kazmusiden ühthišt biomassad.
Ümbrikirjutand
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Bakterijad sadas severzid-se mikrometrid pitte, niiden metabolizm erineb lujas palakundoidme. Stajad oleldas erazvuiččed formal, šurunvuiččes i kaluiženvuiččespäi spiralihesai. Bakterijad om üks' kaikiš amuižembiš elon formišpäi Mas, voib vastata niid ümbrišton kaikiš sijiš. Ned elänzoittas mahust, resken i solavan veden vezištoid, muiktoid hulid purtkid, radioaktivižid jändusid, man koren süvižid šoiduid. Bakterijad oma kazmusiden i živatoiden simbiontad vai parazitad.
Tedoidusen istorii
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Alamaine Antoni van Levenguk-londusentedoidai nägi bakterijoid ezmäižen vl 1676 ičeze tehtud mikroskopan abul. Tedomez' ümbrikirjuti kaclendoid oigetud Londonan kunigazližhe sebrha kirjeižiden serijas, sen paloin nimitadud hänel animalkuli:kš protistoid. Bakterijiden suruded oliba Levengukan mikroskopiden tarkoiktusen röunal, hänen linzad oliba üks'jäižed koveritomad, i sen jäl'ghe niken ei nägend bakterijid läz sadad vot. Mel'hetartuz Levengukan kaclendoihe sündui stajan teorijan šingotesen tagut.
Saksalaine Hristian Gotfrid Erenberg-tedomez' tariči bakterijad-terminad vl 1828.
Palakundad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- Acidobacteria
- Actinobacteria
- Aquificae
- Armatimonadetes
- Bacteroidetes
- Balneolaeota
- Caldiserica
- Calditrichaeota
- Chlorobi
- Chloroflexi
- Chrysiogenetes
- Cianobakterijad (Cyanobacteria)
- Deferribacteres
- Deinococcus-Thermus
- Dictyoglomi
- Elusimicrobia
- Fibrobacteres
- Firmicutes
- Fusobacteria
- Gemmatimonadetes
- Kiritimatiellaeota
- Lentisphaerae
- Nitrospirae
- Planctomycetes
- Proteobacteria
- Rhodothermaeota
- Spirochaetae
- Synergistetes
- Tenericutes
- Thermodesulfobacteria
- Thermotogae
- Verrucomicrobia
Homaičendad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
Bakterijad Vikiaitas |
Nece kirjutuz om vaiše ezitegez. Tö voit abutada meile, ku kohendat sidä da ližadat sihe. |