Haidarabad

Haidarabad
हैदराबाद (hindi)
Hyderabad (angl.)
హైదరాబాదు (telug.)
حیدر آباد (urdu)
Valdkund	Indii
Eläjiden lugu (2018)	9,482,000 ristitud
Pind	650 km²
Pämez'	Gadval Vidžajalakšmi; (uhoku 2021—,; Gadwal Vijayalakshmi)
Telefonkod	+91−40
Aigvö	UTC+5:30

Haidarabad (hindi: हैदराबाद Haidarābād, angl.: Hyderabad [ˈhaɪdərəbɑːd], telug.: హైదరాబాదు [ˈɦaɪ̯dəɾaːbaːd] Haidarābād, urdu: حیدر آباد [ˈɦːædəɾɐːbaːd] Haidr ậbạd) om lidn Indijan suvipalas. Se om valdkundan nellänz' surtte lidn, om Telangan-štatan administrativižeks keskuseks vspäi 2014. Vhesai 2024 oli Andhra Pradeš-štatan pordaigaližeks keskuseks mugažo.

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud 16. i 17. voz'sadoiden röunal kuti Golkondan pälidn. Alusenpanii om islamine Muhammed Kuli-sultan Kutb-šahoiden dinastijaspäi. Lidn om nimitadud pühän Ali ibn Abu Talib-halifan «Haidar»-närituznimenke (lev) oiktastuseks. Amuine pertišt om letud mogoližiden ohjastajiden aigan, heišpäi om kaičenus äi čomid pert'kuluid, mečetid, kaumusid, eländpertid. Vll 1724−1956 lidn oli Haidarabadan ruhtinazkundan pälidnaks i nizamoiden rezidencijaks. Vl 1870 raudte tuli Haidarabadha. Lidn oli Haidarabad-štatan administrativižeks keskuseks sen olendan aigan vll 1949−1956. Oli Andhra Pradeš-štatan administrativižeks keskuseks vspäi 1956.

Haidarabad šingotase kaikenvuiččel tegimištol, om üläopendusen i tedon keskuseks. Vozne produkt om 74 mlrd US$ ekvivalentas.

Geografijan andmused

Lidn sijadase štatan keskuzpalan suvipäivlaskmas, Dekan-mägiplatol, 536 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Kaikiš madalamb čokkoim om lidnan istorižes keskuses (456 m), kaikiš korktemb om Bandžaran kukhil (672 m). Musi-jogen keskjoksmuz (telug.: మూసీ నది Mūsī nadi, hindi: मूसी नदी Mūsī nadī, angl.: Musi River 240 km pitte, Krišnanjogen hura ližajogi) erigoičeb vanhad lidnad udespäi, om saudud äi sildoid siš päliči lidnan röunoiš. Himajat- i Osman-padoseinäd oma saudud Musi-jogel, se varatoitab lidnad vedel, no i alištub sur'vezile. Lidnan territorii om kattud järvil, kaik niid om 140, i 834 uitod (vl 1996). Matkad Delihesai om 1250 km pohjoižhe orhal vai 1600 km avtoteidme.

Klimat om tropižen savannan kuivanke sezonanke, päivoikaz päiči vihmsezonas. Voden keskmäine lämuz om +27,0 C°, kül'mkun-vilukun +22,2..+24,1 C°, räkembad oma keväz'ku-kezaku (+28,8..+33,2 C°). Il'man lämuden absolütine minimum oleli +6,1 C° (viluku), maksimum +45,5 C° (kezaku). Lämuz voib ülitada +33 C° miččel taht kul, ei voi olda madalamb mi +16 C° sulakus-sügüz'kus. Paneb sadegid 860 mm vodes, vihmsezon oleskeleb kezakus-redukus (114..204 mm kus), kuiv sezon tuleb kül'mkus-keväz'kus (5..19 mm kus). Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 59..70 % röunoiš heinkus-redukus, 29..33 % uhokus-semendkus.

Tobmuz

Lidnan municipaližen korporacijan territorii jagase kudeks nimitadud zonaks, ned alajagasoiš 30 nimitadud i nomeruidud ümbrikoks (üks'lugu angl.: circle). Se-žo territorii jagase 150 nimitadud valičendümbrikoks (üks'lugu ward).

Lidnan tobmuden pämez' om mer (angl.: Mayor of Hyderabad), hän om Municipaližen Sur' Haidarabad-korporacijan pämez' (Greater Hyderabad Municipal Corporation, GHMC). Meran valdatusiden strok om viž vot, voib valitas tošti. Lidnan 150 valičendümbrikon pämehed valitas merad. Edeline lidnan pämez' om Bonthu Rammohan (uhoku 2016 — uhoku 2021), vll 2014−2016 ei olend valičendoid i merad.

Eläjad

Vl 2011 lidnan eläjiden lugu oli 6 809 970 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'. Läz 9,5 mln ristituid elädas lidnaglomeracijas (2018, municipaline korporacii) 7,257 km² pindal, se om kudenz' surtte valdkundas.

Kaik 11 universitetad i 26 järedad institutad ratas lidnas.

Transport

Avtobusad, minibusad, metro, ezilidnelektrojonused, taksid i avtorikšad oma kundaližeks transportaks lidnas. Vn 2017 kül'mkuspäi metropoliten radab, koume jonod om siš 57 stancijanke, 69,1 km raudted, nellänz' jono om sauvomižes.

Rahvahidenkeskeine civiline lendimport Radživ Gandi-päministran nimed^[1] (HYD / VOHS, 25 mln passažiroid i 150 tuh. tonnoid jüguid finansižel vodel 2023/24) sijadase kaks'kümnes kilometras suvhe Haidarabadaspäi Šamšabad-ezilidnas, vajehti vanhad lendimportad vl 2008. Sišpäi tehtas reisid Arabijan pol'sar'he, Suvižen i Suvipäivnouzmaižen Azijan maihe, Indijan äjihe järedoihe lidnoihe.

Homaičendad

↑ Rahvahidenkeskeižen lendimportan Radživ Gandin nimed sait (hyderabad.aero). (angl.) (telug.) (Hindi)

Irdkosketused

Haidarabad Vikiaitas

[1] Rahvahidenkeskeižen lendimportan Radživ Gandin nimed sait (hyderabad.aero). (angl.) (telug.) (Hindi)

[1]