Jalutorovsk

Jalutorovsk
Ялуторовск
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2020)	40,273 ristitud
Pind	51,91 km²
Pämez'	Väčeslav Smelik; (sulaku 2014—)
Telefonkod	+7−34 535-xx-xxx
Avtokod	72
Aigvö	UTC+5 (MSK+2)

Jalutorovsk (ven.: Ялу́торовск) om Venäman lidn da lidnümbrik Tümenin agjan suvipäivlaskmas. Se om federacijan subjektan nellänz' lidn eläjiden lugun mödhe, Jalutorovskan rajonan administrativižeks keskuseks mugažo, ei mülü sihe.

Istorii[vajehta | vajehtada tekst]

Nügüdläižen eländpunktan aluz om pandud vl 1659 kuti Jalutorovskii-lidnuz da Jalutorovskai-slabad totarlaižiden Javlu-tur-lidneihuden sijas (kändase «sodavägiden lidn» totaran kelespäi), se oli tetab 14. voz'sadaspäi. Vl 1782 sai makundan lidnan statusad Jalutorovsk-nimitusenke. Oli kükstud dekabristoiden eländsijaks.

Sibirin trakt läbiti lidnad 19. voz'sadan ezmäižel polel, i se kändihe tegimišton keskuseks 19. voz'sadan lopus. Vn 1912 semendkus ezmäine jonuz tuli lidnha Tümenišpäi, sil-žo aigal raudtesild Tobolas päliči oli vaumitud läz lidnad.

Jalutorovsk šingotase sömtegimištol (Danone-firman maidkombinat, lihakombinat, leibänproduktoiden kombinat), sauvondmaterialiden edheotandoil (metalližtorviden tegim, betonan pästand), valamižtegimel i mebel'fabrikal. Om maižandusen rajonan keskuseks.

Geografijan andmused[vajehta | vajehtada tekst]

Lidn sijadase Tobol-jogen hural randpolel (Irtišan hura ližajogi), 65 metrad ü.m.t. keskmäižel korktusel. Matkad Tümenihesai om 73 km lodeheze orhal, 85 km avtotedme vai Transsib-raudtedme. Lähembaine lidn om Zavodoukovsk 21 km suvipäivnouzmha orhal, 26 km avtotedme vai raudtedme. «Tümen' — Omsk»-trass (R-402) om lidnan suviröunaks.

Klimat om ven kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om +0,8 C°, kezakun-elokun +15..+19 C°, tal'vkun-uhokun −15..−18 C°. Paneb sadegid 449 mm vodes, enamba kezakus-elokus (58..81 mm kus), vähemba tal'vkus-sulakus (15..25 mm kus).

Jalutorovsk om lidnümbrikon üks'jäine eländpunkt.

Eläjad[vajehta | vajehtada tekst]

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 36 493 ristitud. Vl 2017 lidnan ristitišt oli 39 837 eläjad. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'.

Rahvahad (2010): venälaižed — 88,7%, totarlaižed — 6,5%, ukrainalaižed — 1,0%, toižed rahvahad — 3,8%.

Ortodoksižen hristanuskondan seičeme pühäpertid^[1] oma avaitud lidnas: Jumalan Sreten'jan päjumalanpert' (udessündutihe vll 2006−2010), Emäganpäivän «Spravitai»-jumalaižen jumalanpert' läžundkodinno, ph. Mikulai-čudonsädajan jumalanpert' i nell' časounäd.

Jalutorovskan agrotehnologine kolledž^[2] om lidnan professionaližen opendusen aluzkundaks.

Lidnümbrikon pämez' om sen Administracijan pämez'. Lidnan Duman ezimez' om Vladimir Agapov vn 2016 sulakuspäi.

Galerei[vajehta | vajehtada tekst]

«Jalutorovskan lidnuz»-muzei (2012)
Jumalan Sreten'jan päjumalanpert', vn 2012 nägu
«Jalutorovskii»-maidkombinatan kontor vl 2017 («Danon Rossija»-kompanijan filial)
Lidnan kul'turkeskuz (2021)
Jalutorovsk-päraudtestancijan sauvuz vl 2016