Lämoimägi

Sent Helens-vulkanan lavanheitand vl 1980, Vašington-štat, AÜV

Aktivižiden lämoimägiden kart (2011)

Lämoimägi vai Vulkan (latin.: Vulcanus-sanaspäi) om effuzivine geologine säduz lähtendreigunke (lämoimägensu, krater, kal'der) vai haugelmasidenke, kudambišpäi palab lav i vulkanižed gazad tuliba vai tuldas pindale planetan südäimespäi. Se om saudud effuzivižil mägikivisuguil ülüz.

Lavanheitand om ekstraordinarine geologine situacii, vedab onetomuzidennoks paksus londuses i ristitkundas. Vulkanologii tedoidab lämoimägid. Vulkanoiden tedoidai om vulkanolog.

Etimologii

«Vulkan»-sana augotižlibui Amuižen Riman lämoin Vulkan-jumalaspäi (latin.: Vulcanus vai Volcanus). Hänen radhonuz sijazihe Vul'kano-sarel, 25 km pohjoižhe Italijan suvižel Sicilii-sarelpäi.

Lugumär

Lugetas läz 900 lämoimäged Man kuivmal. Niiden lugu meriden i valdmeriden pohjal tedoidase.

Jagadas kaikid vulkanoid aktivižikš i sampnuzikš (sambunuzikš). Lugetas aktivižikš, ku lavanheitand oli möhemba mi 10 tuhad vozid tagaz. Ku aktivižen lämoimägen jäl'gmäine lavanheitand oli amu, ka nimitadas sidä magadajaks, sen lavanheitand linneb völ nacein.

Augotižlibund

Vulkanad libudas Man korel i toižil planetoil magman tulendanke pindale. Lavanheitandan aigan vulkanizman erazvuiččed produktad eritasoiš, ned sätas kukhid i mägid.

Lavanheitandan pord voib jätktas severziš-se päivišpäi millionoihesai vozid. Vulkanad valatoitiba Man atmosferan i gidrosferan sädandad, heitiba äi hil'muiktuzgazad i vezipurud. Lämoimägiden znamasine aktivižuz kaclese meiden-ki päivil, tetabad aktivižed zonad oma Lämoirengaz Tünen valdmeren kaikidme randoidme, Keskmeren randad i Islandii.