Ankoridž

Ankoridž
Anchorage
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad
Eläjiden lugu (2024)	289,600 ristitud
Pind	5,041,89 km²
Pämez'	Sjuzn Lafrans; (heinku 2024—,; Suzanne LaFrance)
Telefonkod	+1−907
Aigvö	tal'vel UTC−9,; kezal UTC−8

Ankoridž (angl.: Anchorage ['æŋk(ə)rɪʤ]) om Amerikan Ühtenzoittud Valdkundoiden kaikiš pohjoižemb järed lidn. Se om štatan üks' boroišpäi (borough). Sijadase Aläskan-štatan suvipalan keskuses, kogoneb štatan ristitišton kaht videndest.

Lidn om edahaižeks eländpunktaks industrialižes civilizacijaspäi.

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud vl 1914 kuti Šip Krik-žilo (angl.: Ship Creek) sauvomha Aläskan raudted. Oficialine lidnan status om anttud vl 1920 nügüdläiženke nimenke. Vl 1968 kivivoi om löutud Aläskan pohjoižes, sil aigalpäi lidn šingotaškanzihe lujas.

Ankoridžan ižandusen päsarakod oma transport, valdkundan sodakaičend, valdkundaližed holitišed, londuseližiden varoiden samine, turizm. AÜV:oiden korporacijoiden regionaližed ezitaikundad ratas lidnas.

Geografijan andmused

Lidn sijadase Tünen valdmeren randpolel, 31 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Ühthine pind om 5041,89 km², sidä kesken kuivma 4420,81 km², vezi otab 621,08 nellikkilometrad. Jädumatoi meriport radab.

Läm' Aläskan joksmuz kändab klimatad, se om ven. Čugač-mägisel'g telustab tulda Arktikan il'mmassoile. Keza om päivoikaz, tal'vaig om pil'vekaz lujas. Voden keskmäine lämuz om +3,1 C°, kezakun-elokun +13,3..+15,3 C°, tal'vkun-uhokun −5,9..−8,4 C°. Ekstremumad oma −37 C° (viluku) i +32 C° (heinku). Kezaaigan minimum om −1 C° (eloku), tal'vaigan maksimum om +11 C° (tal'vku). Ei voi panda halad kezakus-heinkus (kezakun minimum om +1 C°). Paneb sadegid 417 mm vodes, enamba elokus-sügüz'kus (74..79 mm kus), vähemba vilukus-semendkus (11..22 mm kus). Paneb lunt 198 sm tal'ven 47 päiväs. Keskmäine relätivine nepsuz vajehtase kuidme 62..77 % röunoiš voden aigan. Meriveden lämuz om +2,1..+11,7 C° kuidme.

Tobmuz

Ankoridžan boro om sätud vn 1964 vilukus. Lidnan i boron tobmuz om ühthine vn 1975 sügüz'kun 15. päiväspäi i nimitase Ankoridžan municipalitetaks (Municipality of Anchorage).

Lidnan-boron tobmuden pämez' om mer (angl.: mayor of Anchorage). Valitas händast koumeks vodeks, ühten toižen strokun voimuz om olmas. Edeližed merad oma Deiv Bronson (Dave Bronson, heinku 2021 — kezaku 2024), Etan Berkovic (Ethan Berkowitz, heinku 2015 — reduku 2020).

Eläjad

Vn 2010 AÜV:oiden rahvahanlugemižen mödhe lidnan-boron eläjiden lugu oli 291 826 ristitud, vn 2020 — 291 247 ristitud. Kaik 298 192 eläjad oli lidnas vl 2016, se ristitišt oli kaikiš suremb. Läz 400 tuhad eläjid om ezilidnoidenke (Matanuskan da Susitnan boroidenke, 2020). Lidnan pertišton pind om 204 nellikkilometrad.

Augotižlibundan mödhe (2010): evropalaižed — 66,0 % (ispanijalaižed — 3,4 %), azijalaižed — 8,1 %, indejalaižed — 7,9 %, afroamerikalaižed — 5,6 %, latinoamerikalaižed (ispanijalaižita) — 4,2 %, valdmerimalaižed — 2,0 %, segoitadud augotižlibundanke — 8,1 %. Evropižen augotižlibundan keskes saksalaižed otiba 17,3 % (kogonaižele ristitištole), irlandijalaižed — 10,8 %, anglijalaižed — 9,1 %, skandinavijan augotižlibundan 6,9 % (norvegijalaižed — 3,6 %, ročilaižed — 2,2 %, danijalaižed — 0,6 %), francijalaižed (sidä kesken kanadižed) — 5,6 %.

Transport

Lidnan ümbrišt (2007), Ankoridž-boro i suremb Matanuska-Susitn-boro oma erigoittud

Avtobusad (15 maršrutad) oma kundaližeks transportaks lidnas.

Rahvahidenkeskeine civiline Ankoridž-lendimport Ted Stivens-senatoran nimed^[1] (ANC / PANC, 5,2 mln passažiroid vl 2024) sijadase kahesas kilometras suvipäivlaskmha lidnan keskuzpalaspäi, kävutase varalendimportaks transpolärižiden reisiden täht. Tehtas reisid Ankoridžaspäi Vankuverha, Frankfurtha, Taibeihe, mugažo Aläskadme da AÜV:oiden toižiden štatoiden lidnoihe, čarterreisid Azijan maihe. AÜV:oiden il'mvägiden El'mendorf-sodabaz om saudud 1940-nzil vozil.

Galerei

Lidnan tobmuden sauvuz keskuzpalas (2013, Anchorage City Hall)
Pühän Kanzan päjumalanpert', vn 1972 nägu (riman katoline, om saudud vll 1946−1948)
Lidnan azjaline keskuz vn 2013 semendkus
Ankoridžan muzei (kül'mku 2010)
Keskuz edestuzčomamahtoiden täht (vn 2013 tal'vku)
Aläskan port (Port of Alaska) Ankoridžas vl 1999
Leik Hud-gidrolendimport (ezimal) i rahvahidenkeskeine Ankoridž-lendimport Ted Stivensan nimed (tagamal) vl 2009
Ankoridž-päraudtestancii (ezimal) i Aläskan raudten vedimdepo vl 2009