Venecii

Venecii
Venezia
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Italii
Eläjiden lugu (2020)	258,685 ristitud
Pind	415,9 km²
Pämez'	Luidži Bruniaro; (kezaku 2015—,; Luigi Brugnaro)
Telefonkod	+39−41
Aigvö	tal'vel UTC+1,; kezal UTC+2

Venecii (ital.: Venezia [veˈnɛʦʦja], venet.: Venesia [veˈnɛːsja], angl.: Venice, latin.: Venetiae) om Italijan lidn (vspäi 1866). Se om Venecijan provincijan i Venecijan agjan administrativine keskuz da meriport.

Istorii

Lidnan aluz om pandud 6. voz'sadal meiden erad.

Seičemendes voz'sadaspäi vodhesai 1797 Venecii oli Venecijan Tazovaldkundan pälidnaks. Voz'sadoil 15.-16. Albanii, Ionižed sared, Krit da Kipr oliba tazovaldkundan paloikš. Osmanan imperijan šingotez vedi Venecijad lanktusennoks. Vll 1798−1866 lidn oli Francijan i Avstrijan tobmuden al, sen jäl'ghe kändihe Italijan palaks. Vl 1926 mülütihe Mestre-lidnad Venecijha, muga se sai sijadust kontinental.

Lidn om turizman sur' keskuz (20 mln turistad vl 2013), Venecijan karnavalan da Venecijan kinofestivalin vedandan sija. Lidnan da sen lahten arhitekturine nägu mülüb UNESCO:n kul'turjäl'gusiden nimikirjuteshe.

Geografijan andmused

Lidn sijadase Italijan pohjoižpäivnouzmas. Se vedase pidust' Venecijan lahten Adriatižen meren randištod, seižub 2,54 metrad ü.m.t. keskmäižel korktusel. Kaik 118 sart om lidnas. Saum vezid otab lidnan pindan 61 % (275,53 km²).

Klimat om subtropine. Keza om päivoikaz, tal'vaig om pil'vekaz. Voden keskmäine lämuz om +13,8 C°, kezakun-elokun +21,7..+23,8 C°, tal'vkun-uhokun +3,8..+5,0 C°. Ekstremumad oma −13,5 C° (viluku) i +36,6 C° (heinku, eloku). Kezaaigan minimum om +7,0 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +22,0 C° (uhoku). Ei voi panda halad semendkus-sügüz'kus. Paneb sadegid 762 mm vodes, läz tazomäras kuidme, enamba sulakus-semendkus (70..80 mm kus) i sügüz'kus-kül'mkus (72..73 mm kus), vähemba vilukus (40 mm). Erasel tal'vel lidnan lagun voib jäduda. Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 71..75 % röunoiš keväz'kus-sügüz'kus, 77..81 % redukus-uhokus. Meriveden lämuded vajehtudas +8,8 Cel'sijan gradusaspäi uhokus +25,4 Cel'sijan gradushasai heinkus-elokus, ülitadas +18 C° semendkus-redukus.

Tobmuz

Venecii-kommun jagase kudeks rajonaks ičeohjastusenke.

Valitas lidnan pämest (ital.: Sindaco di Venezia) kaikel rahvahal videks vodeks. Edeline lidnan pämez' om Džordžo Orsoni (Giorgio Orsoni, sulaku 2010 — kezaku 2014). Vittorio Zappalorto tegi pämehen velgusidme aigkeskustas (kezaku 2014 — kezaku 2015), sikš miše panihe merad kodiarestan alle edel strokun lopud.

Eläjad

Vn 2011 rahvahanlugemižen mödhe lidnan ristitišt oli 261 362 eläjad, vn 2021 — 254 850 eläjad. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 354 475 eläjad vl 1971. Läz 2,6 mln ristitud elädas lidnan aglomeracijas (2014), järedad Padui- da Trevizo-lidnad mülüdas sihe mugažo.

1970-nziš vozišpäi Venecijan ristitišt poleneb kaikenaigašti sügüz'ližiden sur'veziden tagut, sen paloin sar'hižes palas — lujemba kaiked. Vl 2021 kaik 50 434 eläjad oli istorižes sar'hižes palas, 177 621 eläjad Terrafermas (kontinental) i 26 795 eläjad lagunan toižil saril.

Transport

Avtobusad, tramvaid, vezitaksid da pened jogilaivad (üks'lugu ital.: vaporetto) oma kundaližeks transportaks lidnan südäimes. Venehed (gondol:ad) ujudas turistoiden täht. Kebn metro (ital.: Minimetrò) radab lidnas vspäi 2010 (857 m pitte, koume stancijad üks'jäižel jonol).

Voib sadas kiruhjonusil nenihe lidnoihesai: Florencii (1 čas 53 minutad), Milan (2 časud 13 min), Turin (3 č 10 min), Rim (3 č 33 min) i Napol' (4 časud 50 minutad). Om rahvahidenkeskeižid jonusid Francijha, Šveicarijha, Avstrijha, Münhenha.

Lidnan meriport om kahesanz' surtte valdkundas. Vl 2006 se ümbriradoi 31 mln tonnoid jüguid i vastsi läz pol'tošt millionad passažiroid.

Venecijan rahvahidenkeskeine civiline lendimport Marko Polon nimed^[1] (ital.: Aeroporto di Venezia-Marco Polo VCE / LIPZ, 11,1 mln passažiroid vl 2018, nellänz' surtte valdkundas) sijadase koumetoštkümnes kilometras pohjoižhe lidnan sar'hižes keskuzpalaspäi i seičemes kilometras päivnouzmha lidnan kontinentaližes päpalaspäi. Sišpäi tehtas reisid Evropan äjihe maihe, AÜV:oihe, Kanadha da Italijadme.