Nencalaižed

Nencalaižed (nenc.: ненэй ненэч «todesine ristit») om Pohjoižen igähine vähäluguine rahvaz, eläb Venäman lodehes. Se om kaikiš äiluguižemb pen' Venäman rahvaz, lugumär — 45 tuhad ristituid (2010, rahvahanlugemine).

Hö pagištas venän i nencan kelil, jäl'gmäine mülüb samodižihe kelihe. Vaiše rahvahan pol' mahtab pagišta ičeze kelel.

Tämbäine lugu da jagaduz

Nencalaižed jagasoiš evropižikš da azijalaižikš.

Evropižed nencalaižed elädas Nencan avtonomižes ümbrikos tobjimalaz (7504 rist. vl 2010, 17,8% ristitištos), azijalaižed — Jamalan Nenciden avtonomižes ümbrikos päpaloin (29772 rist. vl 2010, 5,7% ristitištos). Vähäižed gruppad elädas Hantin da Mansin avtonomižes ümbrikos, Murmanskan i Arhangel'skan agjoiš, mugažo Komin Tazovaldkundas.

Nencalaižil om kaks' päšt gruppad kelen mödhe: tundrižed (enambuses) da mecaižed (tämbäine lugu om läz 1500 ristitud). Kahten gruppan keled erinedas, niiden keliden pagižijad ei toimetagoi toine tošt. Molembil kelil om paginoid.

Elo

Söm

Nencalaižiden päine radmine da sömän purde om pedroiden kazvatuz, hö sadas lihad da razvad sen kal't. Ližatas väged solad pedranlihaze kaičemha sidä pit'kaks aigaks, södas mugošt lihad torheks paksus. Nencalaižed södas pedran hibjan kaikid paloid: vert, südäimid da toižid.

Rahvahan ezitajad södas toižiden-ki živatoiden lihad, mugažo kalad, keittas sidä.

Nencalaižiden päjomad oma čai da mors. Tehtas morsad tundran marjoišpäi.

Otmine

Nencalaižiden päradmine om pedroidenkazvatuz, kalanpüdand da mectuz, no pedroiden kazvatuz om kaikiš tarbhaižemb.

Nencalaižed kuctas ičtaze «pedroiden lapsikš» eskai, muga heiden elo om pedroihe sidodud. Kävutadas pedroid ei vaiše samha lihad, no mugažo vall'astadas regiš. Jogahižel pedrjoukul päine pedr om, se om kaikiš järedamb i ei oleskele val'hiš. Tal'vel vall'astadas regiš koume..nell' pedrad, kezal — viž..kuz' živatad. Pedrjouk oleleb sureks lujas, sikš nencalaižed kävutadas koirid abutamha paimeta.

Sobad

Lujas vilu sä jäb järgeližikš nencalaižiden elämižen tahoiš, ka varmdad sobad oma tarbhaižed rahvahan täht. Pohjoižen eläjad tehtas sobad živatoiden nahkoišpäi.

Eländsija

Veroline nencine pert' nimitase čum:aks. Se om kanzan elon keskuz. Elokahil perehil om tobjid čumid, gollil čum om pen'. Ottas kävutamižhe seibhid da pedroiden nahkoid čuman sauvondan täht, vedadas niid materialid ičezenke sirdandan aigan.

Nügüd'aigan erased nencalaižed elädas čumiš völ.