Vepsläižed
(Oigetud lehtpolelpäi Vepsläižed (rahvaz))
Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.
Vepsläižed (venäkelel: вепсы, чудь) — vähäluguine suomalaiž-ugrilaine rahvaz. Vepsläižed elädas tobjan palan Karjalas, Leningradan da Vologdan agjoiš Venäman lodehes. 2006-nden voden sulakuspäi vepsän rahvaz om mülütadud Venäläižen Federacijan igähižiden vähäluguižiden rahvahiden nimikirjuteshe.
Vepsän rahvahas om koume etnografišt palad:
- Pohjoižed (Änižröunan) vepsläižed — hö elädas Änižen päivlaskmrandal, Karjalan Tazovaldkundan suves (enččes Vepsän rahvahaližes volostiš, kudamban pälžilon oli Šoutjärv' vai Šoutarv').
- Keskmäižed vepsläižed (keskvepsläižed) — elädas Ojatin keskmäižel da ülähäižel joksmusel, Paksjogen (Pašjogen) da Kapšjogen purtkiden rajonas (Leningradan agjan päivnouzmpol'), Vologdan agjan päivlaskmpoles.
- Suvivepsläižed — hö elädas Vepsän ülüden suvižil pautkil (Leningradan agjan päivnouzmpol').
Kel'
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Vepsläižed pagištas vepsän kelel. Tämbei kaik vepsläižed oma jo kaks'kel'žed i pagištas völ venän kelel-ki.
Genezis da istorii
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Kirjutadud purtked tetas lujas vähän vepsän rahvahan amuižes istorijas.
Lugumär
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Venäman imperijan eläjiden lugemižen mödhe kaik oli 25 820 vepsläšt valdkundas.
| Tazovaldkundad i oblastid | 1926 | 1937 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 | 2010 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| NSTÜ | 32 785 | 29 842 | 31 679 | 16 374 | 8281 | 8094 | 12 501 | ... | ... |
| VNFST / Venälaine Federacii | 32 783 | 29 585 | 31 442 | 16 170 | 8057 | 7550 | 12 142 | 8240 | 5936 |
| Karjalan Tazovaldkund | 8587 | 9007 | 9388 | 7179 | 6323 | 5864 | 5954 | 4870 | 3423 |
| Leningradan agj | 17 290 | 15 146 | 15 343 | 8026 | 650 | 774 | 4273 | 2019 | 1380 |
| Vologdan agj | 6888 | 5432 | 4976 | 117 | 282 | 65 | 728 | 426 | 412 |
| Piter | 5 | 0 | 198 | 848 | 154 | 208 | 368 | 318 | 721 |
| Toižed regionad | 13 | 0 | 1316 | 648 | 639 | 819 | 607 | ||
| Toižed ühtnendan tazovaldkundad | 2 | 257 | 237 | 204 | 224 | 544 | 359 | ... | ... |
Tetabad vepsläižed
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- Süvären Aleksandr — venälaine ortodoksine pühämez', igumen.
- Jašdären Iona — venälaine ortodoksine pühämez'.
- Zinaida Strogalščikova — politikanmez'.
- Anna Lisicina — Karjalaiž-Suomalaižen Nevondkundaližen Socialistižen Tazovaldkundan kommunistižen partijan keskuzkomitetan sidonik, partizan, Nevondkundaližen Ühtištusen vägimez'.
- Nikolai Abramov — vepsän runokirjutai, lehtezmez' da akt'or.
- Rürik Lonin — Šoutjärven Vepsän etnografižen muzejan alusenpanii, runokirjutai.
- Anatolii Petuhov — vologdalaine kirjutai.
- Mark Gorbačov — nevondkundaline valdkundmez'.
- Ivan Man'kin — nevondkundaline valdkundmez'.
- Andrei Matvejev — deputat.
- Ivan Golunov — lehtezmez'-riškotai.
Homaičendad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
Irdkosketused
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- Karjalan televizijan «Aigoiden sidoi — Vepsläižiden mail'mannägend»-oigenduz youtube.com-saital. (veps.) (+ venäkel'žed subtitrad)
- Vepsläižed // Fil'mad rahvahiden mödhe. — Finnougrovizii: Venälaižen Federacijan Suomalaiž-ugrilaižen kul'turkeskusen televiziiportal (fusee.tv). (ven.) (+ menü avtomatiženke kändusenke anglijan, francijan i saksan kelihe)
Edesine lugemine
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- Strogal'ščikova Zinaida. Vepsläižed. Petroskoi, 2008 (vepsänkel'ne i venäkel'ne variantad).