Antarktid

Antarktid (grek.: ἀνταρκτικός antarktikos — «Arktikan vastolend») om kaikiš suvemb kontinent, Man kuiv pala lähižidenke saridenke.

Ühthižed andmused

Pind — 14,1 millionad km², sidä kesken šel'fjäžomad — 0,93 mln km², sared — 75,5 tuh. km². Om olmas kaikenaigaižeta ristitištota. Ei ole valdkundoid kontinentas, om vaiše polärižid tedoiduzstancijoid (läz 45), nell'hä tuhazesai ristitud elädas niiš lämäl voz'aigal. Kaikiš suremb stancii om Mak-Merdo (AÜV, 1,3 tuhazesai tedoidajid) Rossan meren Rossan sarel Erebus-vulkananke.

Kontinentan da sariden olend reguliruiše Kožundaktal Antarktikas, se om väges vs 1961 kezakun 23. päiväspäi. Kožundaktan mödhe, Antarktid da sared suvižen kuz'kümnenden parallelin südäimes oma territorii atomtehnologijan kävutandata. Antarktidan domen om .aq, telefonkod +672. Kaik aigvöd oma olmas kontinental. Voib oigeta vaiše tedoiduzradoid.

Geografijan andmused

Antarktidan 99,7% om kattud jäl. Kontinentan realine pind läksi manaluižhe läz pol'kilometrad jän vedusen tagut, leved šel'f tegihe. Jän korktuz sab 4 km kontinentan keskuses, kudamb om läz Suvinabad. Transantarktižed mäged jagadas kontinentad päivnouzmaižhe da päivlaskmaižhe paloihe. Istorižikš kontinent jagase maikš da randoikš, oz., Adelin Ma. Sarištod: Suvižed Orkneisared da Suvižed Šetlandsared.

Antarktidan randad lainištadas (päiväižen mödhe) Atlantine, Tün' da Indine valdmered. Dreikan sal'm om kontinentan da Suviamerikan keskes. Kaikiš pidemb jogi om Oniks läz Rossan mert, 32 km pitte. Om severz'-se sadoid manalaižid järvid, Vostok-järv om kaikiš znamasižemb niiden keskes (pind 15 790 km², pindan süvüz 3 769 m, mülü 6 343 km³, järven süvüz 1 200 m).

Kaikiš korktemb čokkoim om Vinsonan mägenpä (4892 m) Päivlaskmaižes Antarktidas. Kaikiš alahamb čokkoim om täuttud jäl Bentli-alangon süvüz (−2555 m) Päivlaskmaižes Antarktidas mugažo. Ühthemänho 35 vulkanad om tetab Antarktidal da sen saril, niišpäi 8 oma aktivižed.