Vil'nüs

Vikipedii-späi
Vil'nüs
Vilnius
 Lidnanznam
 Flag
Valdkund Litvanma
Eläjiden lugu (2020) 580,020 ristitud
Pind 401 km²
Vil'nüs Vilnius
Pämez' Remigijus Šimašüs
(sulaku 2015—)
Telefonkod +370−5
Aigvö tal'vel UTC+2,
kezal UTC+3


Vil'nüsan rajoniden kart

Vil'nüs (litv.: Vilnius [ˈvʲɪɫnʲɪʊs], pol'š.: Wilno, vaug.: Вільнюс / Вільня, ven.: Вильнюс) om Litvanman pälidn da kaikiš suremb lidn. Mugažo se om Vil'nüsan statistižen agjan keskuz.

Istorii[vajehta | vajehtada tekst]

Eländpunkt mainitase ezmäižen kerdan vl 1323 kuti Litvanman Suren Gediminan-ruhtinasen pälidn. Voz'sadoiden joksten Vil'nüs oli Litvan Suren Ruhtinazkundan pälidnaks, vspäi 1569 (Lüblinan unii) — Pol'šan valdkundan-ki. Vozil 1795−1918 oli Venäman lidnan Vil'n-nimenke (ven.: Ви́льна). Vozil 1920−1939 oli Pol'šanman lidnan, i sen aigan oficialine nimituz oli Vil'no. Vspäi 1939 Vil'nüs tegihe Litvanman Tazovaldkundan pälidnaks (Kaunasan jäl'ghe), sidä kesken vozil 1940−1991 NSTÜ:n mülündas.

Vil'nüsan ižandusen päsarakod oma elektrotehnine (likutimed, mašiništ), kebn tegimišt (tekstil', nahk, sobad, kengäd), sömtegimišt, biohimine (enzimad), farmaceftine, sauvondmaterialiden pästand, meblin tehmine, turizm (1..1,5 mln matknikoid vodes), torguind. Valdkundan bankkeskuz. Vil'nüsan fondbirž (VSE) radab vspäi 1993. Nevondkundaližen aigan tömašinoiden, ladimiden, pörkiden i poltuzapparaturan tegimed radoiba mugažo.

Geografijan andmused[vajehta | vajehtada tekst]

Lidn sijadase valdkundan suvipäivnouzmas, Näris (Vilii)-jogen randoil (Nämunasan oiged ližajogi). Pen' Vil'nii-jogi (litv.: Vilnia) lankteb Närisha huralpäi lidnan territorijal. Puištod ottas 69 % lidnan territorijaspäi. Uded lidnanlaptad oma erigoittud toine toižespäi mecan tarhoil. Matkad Vaugedvenäman röunhasai om 18 km päivnouzmha lidnan röunaspäi.

Klimat om ven kontinentaline Baltijan meren valatoitandanke. Voden keskmäine lämuz om +7,2 C°, kezakun-elokun +16..+18 C°, tal'vkun-uhokun −2..−4 C°. Ekstremumad oma −37,2 C° i +35,4 C°. Paneb sadegid 673 mm vodes, enamba heinkus (91 mm), vähemba uhokus-sulakus (41..44 mm kus). Voden keskmäine il'man nepsuz om 80 %.

Vil'nüs jagase 21 lidnrajonaks (litv.: seniūnija).

Eläjad[vajehta | vajehtada tekst]

Vn 2011 Litvanman rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 543 071 ristitud, se oli valdkundan ristitišton videndez. Läz 800 tuhad elädas ezilidnoidenke. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 644 600 eläjad vl 1992.

Rahvahad (vn 2011 rahvahanlugemine, enamba 0,5 %): litvalaižed — 62 %, pol'šanmalaižed — 17 %, venänikad — 12 %, vaugedvenälaižed — 3,5 %, ukrainalaižed — 1,0 %, evrejalaižed — 0,5 %, toižed rahvahad — 1,5 %; rahvahuden ozutandata — 2,5 %.

Transport[vajehta | vajehtada tekst]

Avtobusad, kiruhavtobusad, trolleibusad, funikulöran jono, taksid i velosipedad oma kundaližeks transportaks lidnas. Vil'nüs-päraudtestancii radab vspäi 1860, se om raudteiden sol'meks. Avtostancii sijadase läz sidä, om jogapäiväližid avtobusreisid Vaugedvenäman lähižihe lidnoihe.

Rahvahidenkeskeine Vil'nüs-lendimport[1] (VNO / EYVI, 5 mln passažiroid vl 2019) sijadase seičemes kilometras suvhe lidnan keskusespäi. Tehtas reisid Evropan äjihe surihe lidnoihe, om sezonižid čarterreisid Keskmeren i Rusttan meren lebutahoiže.

Sport[vajehta | vajehtada tekst]

Lidnan futbolklubad oma «Žal'giris» i «Riteräi». Kaikiš suremb om Litvanman futbolfederacijan stadion (5067 kacujan täht), se om molembiden futbolkluboiden kodiarenaks.

Homaičendad[vajehta | vajehtada tekst]

  1. Rahvahidenkeskeižen Vil'nüs-lendimportan sait (vno.lt). (litv.) (angl.) (ven.)

Irdkosketused[vajehta | vajehtada tekst]



Litvanman statistikan agjad da niiden enččed administrativižed keskused
Alitusan agj (Alitus) | Kaunasan agj (Kaunas) | Klaipedan agj (Klaiped) | Marijampolen agj (Marijampole) | Panevežisan agj (Panevežis) | Šäuläin agj (Šäuläi) | Tauragen agj (Taurage) | Tel'šäin agj (Tel'šäi) | Utenan agj (Uten) | Vil'nüsan agj (Vil'nüs)


Evropan pälidnad
Afinad | Amsterdam | Andorr la Vel'j | Baku | Belgrad | Berlin | Bern | Bratislav | Brüssel' | Budapešt | Buharest | Dublin | Hel'sinki | Jerevan | Kijev | Kišinöv | Kopenhagen | Lissabon | London | Lüblän | Lüksemburg-lidn | Madrid | Minsk | Monako-lidn | Moskv | Nikosii | Oslo | Pariž | Podgoric | Prag | Reikjavik | Rig | Rim | San Marino-lidn | Sarajevo | Skopje | Sofii | Stokhol'm | Zagreb | Tallidn | Tbilis | Tiran-lidn | Vaduc | Vallett | Varšav | Vatikan | Ven | Vil'nüs