Pevek

Pevek
Певек (ven.)
Пээкин (čuk.)
	Lidnanznam;
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2023)	4,230 ristitud
Pind	60,32 km²
Pämez'	Ivan Lejuškin; (reduku 2021—)
Telefonkod	+7−42 737-xx-xxx
Avtokod	87
Aigvö	UTC+12 (MSK+9)

Pevek (čukč.: Пээкин / Пээк, ven.: Певе́к) om Venäman lidn da lidnümbrik Čukotkan avtonomižen ümbrikon pohjoižes.

Istorii[redaktiruida | redaktiruida purde]

Eländpunktan aluz om pandud vl 1933 kuti port Pohjoižel meritel da žilo samha tinad. Möhemba löuzihe tinan toižid sijid i kuldan sijid. Kätihe žilod lidnanvuiččeks peitkäskusen mödhe vl 1951. Lidnanvuitte žilo sai lidnan statusad vn 1967 6. päiväl sulakud.

Vspäi 2016 (1. viluku) enččen Čaunan rajonan kundad da kundoidenkeskeine territorii mülüdas Pevekan lidnümbrikho.

Lihamaidkombinat radab Pevekas, geotedištelendan edheotand, kuldan samižen koume edheotandad, avtotesauvondan kompanii, meteostancii i «Vrangelän sar'»-kel'dtahon administracii. Čaunan LEK lämbitab lidnad da varatoitab sidä elektroenergijal, planiruidas udištada sidä täuzin vspäi 2026. Ujui atomine lämuzelektrostancii radab lidnanno vspäi 2020, se vajehtaškandeb Bilibinon AES:ad aigan mändes.

Geografijan andmused[redaktiruida | redaktiruida purde]

Lidn sijadase lidnümbrikon pohjoižes, ühtennimižen sal'men päivnouzmaižel randal, Jävaldmeren Päivnouzmaižen Sibirin meren suvirandal. Sal'm ühtenzoitab merod sen Čaunan lahtenke. Matkad Anadirihesai om 640 km suvipäivnouzmha.

Klimat om meren subarktine. Voden keskmäine lämuz om −9,5 C°, kezakun-elokun +6..+9 C°, tal'vkun-keväz'kun −22..−27 C°. Ekstremumad oma −50 C° i +29,2 C°. Kova suvitullei mägipautkilpäi («fön») voib puhuškata äkkid, se lujeneb 40 metrad sekundpigudehesai ühtes časus i voib puhuda severz'-se päivesid. Paneb sadegid 221 mm vodes, enamba heinkus-redukus (24..36 mm kus), vähemba keväz'kus-semendkus (8..10 mm kus). Il'man keskmäine relätivine nepsuz om 73..81 % kuidme. Polärine ö oleleb kül'mkun 27. paiväspäi vilukun 16. päivhäsai, polärižen päivän hätkeližuz om enamba kaht kud (18. semendku — 27. heinku).

Kaik nell' elanzoittud žilod (1 053 rist. vl 2015) da seičeme tactud eländpunktad mülüdas lidnümbrikho Pevekan ližaks. Lidnümbrikon pind om 58 100 km², ristitišt — 5 551 eläjad (vl 2017).

Eläjad da ekologii[redaktiruida | redaktiruida purde]

Vn 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 4 162 ristitud. Kaik 4 547 eläjad oli lidnas vl 2017. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 12 815 eläjad vl 1989. Ristitišt poleni tinkaivuziden sauptamižen jäl'ghe.

Ortodoksižen hristanuskondan Pühän Jumalanmaman Emäganpäivän pühäpert'^[1] om avaitud lidnas vspäi 1994.

Vozil 1949−1957 türmatud ristituiden kolonii sijazihe lidnas. Uranfabrik oli lidnas, 1950-nzil vozil sauptihe sidä. Sen jändusiden varažom om avoin taivhale, sijadase 18 km päivnouzmha lidnaspäi.

Lähembaine professionaližen opendusen aluzkund radab Bilibinos.

Pevekan lidnümbrikon pämez' om sen Administracijan pämez'. Edeline lidnümbrikon pämez' om Nikolai Levanov (heinku 2016 — reduku 2021)^[2].

Transport[redaktiruida | redaktiruida purde]

Civiline «Pevek»-lendimport (ПЕВ / PWE) sijadase Apapel'gino-žilos (čukč.: Апывэлгын) kaikenaigaižeta ristitištota, 15 kilometras pohjoižpäivnouzmha lidnaspäi. Sišpäi tehtas reisid Moskvha, Magadanha da Čukotkadme. Sen ližaks, se om varalendimport rahvahidenkeskeižiden reisiden täht Pohjoižes Amerikaspäi Azijan maihe.

Meriport^[3] sijadase lidnan randištol, se om federaliženke znamoičendanke, kävutase kezal kut sodamerivägiden štab Päivnouzmaižes Arktikas i kivihilen tomižen täht Jakutijaspäi Kitaihe. Sen valdmad oma vanhtunuded.