Buenos Aires

Buenos Aires

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Argentin
Eläjiden lugu (2022)	3,121,707 ristitud
Pind	205,9 km²
Pämez'	Horhe Makri (tal'vku 2023—, Jorge Macri)
Telefonkod	+54−011
Aigvö	UTC−3

Lidnan kart (2010)

Buenos Aires (mugažo ispanijan kelel, no virktas [ˈbwenos ˈajɾes]), täuz' oficialine nimi om Avtonomine Buenos Aires-lidn (isp.: Ciudad Autónoma de Buenos Aires), om Argentinan pälidn (vspäi 1810) da kaikiš suremb lidn. Se om Argentinan federacijan subjekt, eriline administrativine rajon agjan oiktusidenke.

Lidn om valdkundan kommertine da finansine keskuz, järed transporttesol'm da meriport. Sur' Buenos Aires om valdkundan ižandusen keskuz.

Istorii

Eländpunktan aluz oli pandud ezmäižen kerdan vl 1536, i vl 1541 indejalaižed paloiba lidnad ičeze londan aigan.

Huan de Garai pani lidnan alusen tošti vl 1580, udessünduti sidä. Vspäi 1776 lidn kändihe uden Rio-de-la-Plat-varakunigadusen pälidnaks, edel sidä mülüi Peru-varakunigadushe.

Geografii

Pälidnan sijaduz valdkundas vn 2015 kartal

Lidn sijadase Riačuelo-jogen hural randal, Atlantižen valdmeren La Plat-lahten (Parananjogen estuarijan) päivlaskmaižel randal, 25 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Matkad merohosai om 275 km, Montevideohosai — 220 km päivnouzmha La Plat-lahtedme. Lidnan tobj pala sijadase alangoikahas tahondas («pamp:as»). Ei olele lujid manrehkaidusid (jäl'gmäine oli vl 1888, 5,5-ballaine).

Klimat om subtropine neps. Keza om päivoikaz. Voden keskmäine lämuz om +18,1 C°, tal'vkun-uhokun +23,6..+24,9 Cel'sijan gradusad, kezakun-elokun +11,0..+13,0 C°. Ekstremumad oma −5,4 C° (kezaku, heinku) i +43,3 C° (viluku). Paneb sadegid 1258 mm vodes, läz tazomäras kuidme, enamba redukus-sulakus (118..130 mm kus), oleskeleb vähemb niid kezakus-sügüz'kus (62..81 mm kus). Paneb lunt harvoin lujas, jäl'gmäine oli vl 2007. Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 63..65 % röunoiš kül'mkus-vilukus, 76..79 % sulakus-heinkus.

Tobmuz

Lidnan kommunad i rajonad vl 2023

Buenos Aires jagase vižtoštkümneks kommunaks (äilugu isp.: comunas), ned alajagasoiš 48 rajonaks (barrios).

Pälidnan tobmuden pämez' om sen ohjastusen pämez' (isp.: Jefe de Gobierno de la Ciudad de Buenos Aires). Kaik lidnalaižed valitas händast nelläks vodeks, toštmižstrokun voimusenke. Edeližed lidnan pämehed oma Orasio Rodriges Larreta (Horacio Rodríguez Larreta, tal'vku 2015 — tal'vku 2023), Maurisio Makri (Mauricio Macri, tal'vku 2007 — tal'vku 2015).

Eläjad

Vl 1914 lidnan ristitišt oli 1,575,000 eläjid (12nz' sija mail'mas). Se jäb läz vajehtusita 1940-nziš vozišpäi, koume millionad eläjid, no siš aigaspäi aglomeracijan ristitišt ližadui lujas. Vn 2010 Argentinan rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 2,891,082 ristitud, vn 2022 — 3,121,707 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'. Kaik 16,4 mln ristituid elädas lidnaglomeracijas 13 267 km² pindal (vn 2022 andmused), se om kahtenz' surtte Suviamerikas i 20. mail'mas. Joga nedalil 1,2 mln ezilidnoiden eläjid tuldas pälidnha radmaha, se lugumär otab Buenos Airesan radsijiden pol't.

Immigrantad Evropaspäi sauvoiba lidnad, vozil 1887−1936 italijalaižed da ispanijalaižed otiba enamba 70 % lidnan ristitištos. Nügüdläižiden eläjiden genotipan nelländez om indejine rodul, viž procentad — afrikaniženke augotižlibundanke.

Uskojiden enambuz om katoližen jumalankodikundan polenpidajad.

Transport

Avtobusad (kolektivo), lidnelektrojonused, velosiped da metro (subte) oma kundaližeks transportaks lidnan südäimes, ezilidnelektrojonused ühtenzoittas lidnrajonid ezilidnoidenke. Metropoliten radab lidnas vspäi 1913 (vspäi 2019 om 90 stancijad kudel jonol, 56,7 km raudted).

Kaik viž sodalendimportad da kaks' civilišt lendimportad om Buenos Airesas. Rahvahidenkeskeine soda- da civiline lendimport Horhe Njuberi-aviatoran nimed (AEP / SABE, 12,3 mln passažiroid vl 2019, heiden kesken verhižen maiden 735 tuhad) sijadase kahtes kilometras pohjoižpäivnouzmha lidnan keskuzpalaspäi Palermo-rajonas. Sišpäi tehtas reisid Argentinadme i Suviamerikan lähižihe maihe. Rahvahidenkeskeine soda- da civiline lendimport Pistarini-ministran nimed, vai Eseisan lendimport (EZE / SAEZ, 12,7 mln passažiroid vl 2019), radab koumekümnes vides kilometras suvipäivnouzmha lidnan keskuzpalaspäi Eseis-lidnas. Sišpäi tehtas reisid kaiken Amerikan surihe lidnoihe, Evropan pälidnoihe, Dubaihe, Argentinan äjihe lidnoihe.

Galerei

• 
  Lidnan Käskusenandajan suiman pert'kulu (2007)
• 
  Lidnan pämehen rezidencii (2008)
• 
  Buenos Airesan kafedraline päjumalanpert', vn 2019 nägu (riman katoline, om saudud vll 1754−1822)
• 
  Keskuzline azjaline rajon lidnan päivnouzmas vl 2018
• 
  Kolumban operteatr (2004, Teatro Colón)
• 
  Rahvahidenkeskeine lendimport Horhe Njuberin nimed vl 2004
• 
  Konstitusjon-päraudtestancijan sauvuz vl 2011
• 
  Buenos Airesan ezilidnoidenke nägu kaimdajaspäi vl 2011

Irdkosketused

• Buenos Aires-lidnan oficialine sait (buenosaires.gob.ar). (isp.)