Tantal

Vikipedii-späi
Tantalan palaižed kubižen santimetran kohtha
73
0
2
11
32
18
8
2
Ta
180,94788
Tantal

Tantal (Tatantalum latinan kelel) om 73nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om videndes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — videnden gruppan laptalagruppas), tabluden kudendes periodas.

Element om levitadud londuses harvoin, pala Man kores — kaks' grammad tonnas. Ei voi löuta sidä joudjas olendas.

Avaidusen istorii[vajehta | vajehtada tekst]

Ročilaine himik Anders Gustav Ekeberg avaiži tantalan vl 1802. Nimitihe mifižen Tantal-carin mödhe (amuižgrek.: Τάνταλος, Nioban tat) samižen jügedusiden tagut.

Germanijalaine Verner fon Bol'ton-himik sai puhtast metallišt tantalad ezmäižen kerdan vl 1903.

Fizižed ičendad[vajehta | vajehtada tekst]

Tantal om jüged kova hahk metall. Tantalal lujas korged suladandlämuz da kehundlämuz oma, no metall om mugažo plastine lujas. Puhthan tantalan muju om hahk.

Atommass — 180,94788. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 16,654 g/sm³. Suladandlämuz — 3290 K (3017 C°). Kehundlämuz — 5731 K (5458 C°).

Londuseline tantal kogoneb ühtes stabiližes izomäras i ühtes stabiližes izotopaspäi: 180mTa (0,012%, T½ > 4,5 × 1016 vot) i 181Ta (99,988%). 180mTa om üks'jäine stabiline londuseline izomär. Tetas mugažo 35 ratud radioaktivišt izotopad 155..180, 182..190 atommassanke i 36 ratud izomärad.

Himižed ičendad[vajehta | vajehtada tekst]

Tantal ei ole aktivine normaližiš arvoimižiš, il'mas muigotub, ku lämuz om korktemb 280 C°, i siloi se katase Ta2O5-hapandusen kaičendkerthel; se reagiruib galogenidenke, ku lämuz om korktemb 250 C°. Ku lämbitadas sidä, ka reagiruib elementoidenke С, В, Si, P, Se, Те; substancijoidenke: Н2О, СО, СО2, NO, HCl, H2S.

Tantal om lujas seižui mugliden da muiktusiden valatoitandad vaste.

Kävutand da löudmižsijad[vajehta | vajehtada tekst]

Tantal kävutase metallurgijas, atomenergetikas, elektotehnikas, elektronikas. Se om mugažo juvelirine metall.

Kaikiš järedambad tantalan löudmižsijad oma Francijas, Egiptas, Tailandas da Kitaiš. Kaikiš suremb mail'man löudmižsija om Grinbušas (Avstralii). Toižed löudmižsijad oma olmas Mozambikas i Nigerijas.

Irdkosketused[vajehta | vajehtada tekst]