Kioto

Kioto
京都市
*(Kö:to-si)*
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Japonii
Eläjiden lugu (2020)	1,463,723 ristitud
Pind	827,83 km²
Pämez'	Kodzi Matsui; (uhoku 2024—,; 松井孝治,; Matsui Kōji)
Telefonkod	+81−75
Aigvö	UTC+9

Kioto (japon.: 京都市 Kyōto-shi [kʲoːꜜto.ɕi] «pälidn») om ühesanz' lidn Japonijas eläjiden lugun mödhe. Lidn om ühtennimižen prefekturan administrativine keskuz.

Istorii

Vozil 794−1869 Kioto oli Japonijan imperatoriden rezidencijaks i valdkundan pälidnaks, lidnan enzne nimi — Heian «kožundan da tünüden pälidn». Vozil 1467−1477 (torokaig) i 1864 lujad lämoipalod oliba lidnas. Vspäi 1869 imperatoran rezidencii i pälidn sijadasoiš Tokios («päivnouzmaine pälidn»), i nimitihe Kioto-lidnad lühüdaks aigaks «päivlaskmaižeks pälidnaks» (Saikö, 西京).

Toižen mail'man sodan aigan AÜV:oiden bombardiruindad koskiba vähän Kioton puižid pühäpertid. Kaik om 1600 buddizman i 400 sintoizman pühäpertid lidnas, sen ližaks äiluguižed sadud da pert'kulud.

Mail'man tetabiden Nintendo-, Kyocera- i Omron-kompanijoiden (elektrotehnižed ladimed) päfaterad sijadasoiš Kiotos. Turizm om lidnan sal'hen päpala, matknikad ajeltas kaikes miruspäi, mugažo se om japonižiden školnikoiden lopindklassoiden matkan päsija. Lidn om kimonon omblendan i saken tehmižen päsijaduz, saken pätegijoiden (Gekkeikan, Takara Holdings) päfaterad sijadasoiš täs.

Geografijan andmused

Lidn sijadase prefekturan suvipäivlaskmas, Honšü-saren keskuzpalan päivlaskmas, Kansai (Kinki)-regionan keskuses, Kioton katl'uses, 9..971 m ü.m.t. korktusil. Mägisel'gad oma lidnan röunoikš. Koume joged jokstas lidnas: Jodo-jogi Udzi-nimenke da mülüjad sen basseinha Kamo-jogi i Kacuranjogi.

Klimat om subtropine neps pil'vekaz. Voden keskmäine lämuz om +16,2 C°, kezakun-sügüz'kun +23,3..+28,5 C°, tal'vkun-uhokun +4,8..+7,2 C°. Ekstremumad oma −11,9 C° (viluku) i +39,8 C° (heinku, eloku). Kezaaigan minimum om +4,9 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +22,9 C° (tal'vku, uhoku). Ei olele haloid kezakus-redukus. Paneb sadegid 1523 mm vodes, enamba heinkus-elokus (200..223 mm kus), vähemba tal'vkus-uhokus (53..65 mm kus). Paneb vižtoštkümne santimetrad lunt tal'ves keskmäras. Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 59..69 % voden aigan.

Tobmuz

Kioto jagase üks'toštkümneks lidnrajonaks, Nakagö-ku (中京区) om administrativižeks keskuseks.

Edeližed lidnan pämehed oma Daisaku Kadokava (門川大作 Kadokava Daisaku, uhoku 2008 — uhoku 2024), Jorikane Masumoto (桝本頼兼 Masumoto Yorikane, uhoku 1996 — uhoku 2008).

Eläjad

Lidnan ristitišt ületi millionad 1930-nziden voziden augotišes, oli 1 117 439 eläjad vl 1935, 1 041 700 eläjad vl 1945. Vn 2015 rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 1 475 183 ristitud, se oli kaikiš suremb. Vspäi 1980 lidnan ristitišt vajehtase 1,46..1,47 mln röunoiš. Kioto mülüb Osakan aglomeracijha, se om valdkundan kahtenz' surtte.

Professionaližen opendusen nell'kümne aluzkundad oma Kiotos. Niišpäi surembad oma Kioton universitet^[1] (alusenpanend 1897, 22,4 tuh. üläopenikoid vl 2022), Kioton tehnologine institut (alusenpanend 1949 käzitöiden i šuukvodindan školoiden ühtištusel), Kioton pedagogine universitet, privatižed Dosisä- i Ritsumeikan-universitetad.

Transport

Avtobusad, kiruhtramvain kaks' jonod, kaikenvuiččed lidnelektrojonused da taksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Vspäi 1981 metropoliten radab lidnas (vl 2017 om kaks' jonod, 31 stancijad, 31 km raudted).

Kioto-päraudtestancii (japon.: 京都駅 Kiōto-eki) om avaitud vspäi 1877. Sinkansen-kiruhjonused ühtenzoittas lidnad Japonijan toižidenke järedoidenke lidnoidenke.