Surgut

Surgut
Сургут (ven.)
Сәрханӆ / Сө̆ркут (hant.)
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2021)	396,443 ristitud
Pind	353,97 km²
Pämez'	Andrei Filatov; (keväz'ku 2021—)
Telefonkod	+7−3462-xxx-xxx
Avtokod	86, 186
Aigvö	UTC+5 (MSK+2)

Surgut (ven.: Сургу́т, hant.: Сәрханӆ / Сө̆ркут, tot.: Соргыт, ukr.: Сургут) om Venäman lidn da lidnümbrik Hantin da Mansin avtonomižen ümbrikon keskuzpalan päivnouzmas. Se om ümbrikon kaikiš suremb lidn eläjiden lugun mödhe, mugažo om Surgutan rajonan administrativižeks keskuseks (ei mülü sihe).

Istorii[redaktiruida | redaktiruida purde]

Eländpunktan aluz om pandud vl 1594 kuti Surgut-lidnuz Födor I Čudokaz-carin käskön mödhe alištamha Sibirin tahondoid. Vspäi 1782 alištui Tobol'skan tobmudele makundan lidnaks. Vl 1923 kadoti lidnan statusad i kändihe žiloks läz pol'tošt tuhad ristitištonke. Vspäi 1957 oli geologižen tedištelendan keskuseks. Vodele 1962 avaitihe kivivoin järedoid löudmižsijid, i žilo sauvoškanzihe hotkas. Se sai lidnan statusad tošti vn 1965 25. päiväl kezakud avtonomižen ümbrikon alištusenke.

Surgut om Venäman tegimišton koumanz' surtte keskuz Moskvan i Piterin jäl'ghe. Lidn šingotase kivivoin da sen gazan samižel («Surgutneftegaz»-kompanii), kahtel järedal GRES:al, gazan ümbriradmižen i likutimiden poltusen tegimil, raudbetonan tegimel, sömtegimištol (lihanümbriradai kombinat, maidtegim, leibtegim, oludtegim), Utair-aviakompanijal, bankoiden sferal, mecižandusen edheotandal.

Geografijan andmused[redaktiruida | redaktiruida purde]

Lidn sijadase Ob'-jogen oiktal randal, 40 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Matkad Hanti-Mansiiskhasai om 237 km päivlaskmha orhal vai 296 km avtotedme. Lähembaine lidn om Neftejugansk 46 km suvipäivlaskmha orhal vai 65 km avtol. Raudtesild i avtotesild oma saudud Obiš päliči Surgut-lidnanno vodele 2000.

Klimat om ven vilunke tal'venke. Voden keskmäine lämuz om −1,7 C°. Ekstremumad oma −55,2 C° i +35,2 C°. Paneb sadegid 580 mm vodes.

Surgut om lidnümbrikon üks'jäižeks eländpunktaks. Lidn kogoneb enamba mi 40 nomeruidud mikrorajonaspäi, mugažo 24 žilod mülüdas lidnha.

Eläjad[redaktiruida | redaktiruida purde]

Vn 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 306 675 ristitud. Kaik 360 590 eläjad oli lidnas vl 2017. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'.

Rahvahad (enamba 0,4 % vl 2010): venälaižed — 64,5 %, ukrainalaižed — 6,0 %, totarlaižed — 5,2 %, baškiralaižed — 1,8 %, azerbaidžanlaižed — 1,4 %, čuvašalaižed — 0,9 %, lezgilaižed — 0,8 %, vaugedvenälaižed — 0,8 %, moldovalaižed — 0,7 %, armenijalaižed — 0,7 %, marilaižed — 0,5 %, saksalaižed — 0,4 %, nogailaižed — 0,4 %, toižed rahvahad — 4,0 %, rahvahuden ozutandata — 11,9 %.

Ortodoksižen hristanuskondan nell'toštkümne pühäpertid^[1] oma saudud lidnan mikrorajoniš da sen žiloiš: Sündun Toižetamižen kafedraline päjumalanpert' (om letud vll 1991−2003), Eläban Eziauguižen Stroican kafedraline päjumalanpert' (saudihe vll 2016−2022), kahesa jumalanpertid, časoun', Jumalanmaman «Melensuland»-jumalaižen jumalankodi koumenke jumalanpertinke. Baptizman koume jumalanpertid, islaman kaks' mečetid i katoline tulend oma avaitud.

Surgutan valdkundaline universitet^[2] (alusenpanend 1993) om opendusen päaluzkundaks. Kaik kuz' sportkompleksad, 21 ambundsportsijad, 16 basseinad, seičeme suks'bazad oma olmas lidnümbrikos.

Edeline lidnan pämez' om Vadim Šuvalov (heinku 2016 — tal'vku 2020).

Transport[redaktiruida | redaktiruida purde]

Avtobusad da maršruttaksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Jugorskii-trakt om ümbärduzavtoteks. Jogiport jäi GRES:oiden sauvomižen aigaspäi. Päraudtestancii om saudud lidnan lodehes vl 1988.

Rahvahidenkeskeine civiline Surgut-lendimport Farman Salmanovan nimed^[3] (SGC / USRR / СУР, 1,8 mln passažiroid vl 2021) sijadase kümnes kilometras pohjoižhe lidnan keskusespäi. Tehtas reisid Keskuzazijan maihe, Keskmeren (Turkanma) i Suvipäivnouzmaižen Azijan (Tailand, Vjetnam) lebutahoiže, mugažo järedoihe lidnoihe Venämadme.

Galerei[redaktiruida | redaktiruida purde]

Lidnan muzeikeskuz (2013)
Sündun Toižetamižen kafedraline päjumalanpert' (ortodoksine hristanuskond), vn 2012 nägu
Hristos-Päzutajan loičendpert' (baptizm), vn 2011 nägu
Surgutan pämečet', vn 2011 nägu
«Surgutneftegaz»-varmituzkompanijan päfater vl 2012
«Tümen'energo:n» i «Gazprom:an» sauvused,
puišt Saimanjogenno vl 2009
Surgutan GRES-2 vl 2011
Surgutan valdkundaline universitet (2012)
«City Centre»-adivpert' (2011)
Jugran sild (Surgutan avtotesild i raudtesild) Obiš päliči vl 2012
Surgut-päraudtestancii vl 2005

Homaičendad[redaktiruida | redaktiruida purde]

↑ Surgutan pühäpertid sobory.ru-saital. (ven.)
↑ Surgutan valdkundaližen universitetan sait (surgu.ru). (ven.) (angl.)
↑ Rahvahidenkeskeižen Surgut-lendimportan sait (airport-surgut.ru). (ven.)

Irdkosketused[redaktiruida | redaktiruida purde]

Surgut Vikiaitas

	Hantin da Mansin avtonomižen ümbrikon lidnad
	Belojarskii \| Hanti-Mansiisk \| Jugorsk \| Kogalim \| Langepas \| Läntor \| Megion \| Neftejugansk \| Nižnevartovsk \| Nägan' \| Pit' Jah \| Pokači \| Radužnii \| Sovetskii \| Surgut \| Urai

[1] Surgutan pühäpertid sobory.ru-saital. (ven.)

[2] Surgutan valdkundaližen universitetan sait (surgu.ru). (ven.) (angl.)

[3] Rahvahidenkeskeižen Surgut-lendimportan sait (airport-surgut.ru). (ven.)

[1]

[2]

[3]