Taišet

Taišet
Тайшет
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2021)	34,491 ristitud
Pind	75,72 km²
Pämez'	Valerii Zaharič; (reduku 2024—,; Валерий Захарич,; velgusentäutai)
Telefonkod	+7−39 563-xx-xxx
Avtokod	38, 85, 138
Aigvö	UTC+8 (MSK+5)

Taišet (ven.: Тайше́т) om Venäman lidn, lidnankund da raudtesol'm Irkutskan agjan päivlaskmas. Se om Taišetan rajonan administrativine keskuz, mülüb rajonha vspäi 2005.

Etimologii

Nimitihe žilod raudtestancijanno sihaližen Taišetk-jogen mödhe. Jogen nimi libub suližes kottan kelespäi. Se kel' kadoi 19. voz'sadal, no oli nügüdläižen ketan kelen lähižeks. Kelen sanoiden znamoičendad: ta «vilu», šet «jogi»^[1].

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud vl 1897 kuti raudtestancii sauvomha Transsibad da Taišet-žilo holitamha sidä. Kätihe Taišetad radnikžiloks vl 1937. Radnikžilo sai lidnan statusad vn 1938 2. päiväl keväz'kud. Kävituhe türmatud da ottud plenha mehiden töid. Vspäi 1960 oli alištunu agjan tobmudele oikti.

Koume znamasišt raudted ühtenzoittas lidnas: Transsib, BAM i Suvisibirine magistral'. Raudten passažirstancii, sortiruindstancii, koume depod oma lidnas. Mecsarakon da sömtegimišton edheotandad ratas Taišetas. Vspäi 2008 alüminijantegim om sauvomas, vn 2021 lopus ezmäine pala om töhöpästtud^[2]. «Päivnouzmaine Sibir' — Tün' valdmeri»-kivivoinveim zavodiše Taišetas, sen pompstancii radab lidnanno.

Geografijan andmused

Lidn sijadase peniden Taišetk- (ven.: Тайшетка 25 km pitte) i Akul'šetk-jogiden randoil (ven.: Акульшетка 31 km pitte, Birüsan oiktad ližajoged), Päivnouzmaižen Sajanan ezimägištol, 320 m ü.m.t. keskmäižel korktusel.

Matkad Irkutskhasai om 575 km suvipäivnouzmha orhal vai 670 km «Sibir'»-avtotedme. Lähembaine lidn om Birüsinsk 12 km päivlaskmha.

Klimat om terav kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om +0,2 C°, kezakun-elokun +15,2..+18,5 C°, tal'vkun-uhokun −15,9..−18,6 C°. Ekstremumad oma −47,8 C° (uhoku) i +37,2 C° (kezaku). Kezaaigan minimum om −3,0 C° (eloku), tal'vaigan maksimum om +10,0 C° (uhoku). Voib panda halad kezaaigan miččel taht kul (heinkun minimum om 0 C°). Paneb sadegid 484 mm vodes, enamba semendkus (60 mm) i elokus (71 mm), vähemba kül'mkus-keväz'kus (22..30 mm kus). Il'man keskmäine vozne relätivine nepsuz om 72,1 %.

Tobmuz

Taišet om lidnankundan üks'jäižeks eländpunktaks.

Lidnankundan tobmuden pämez' om sen Administracijan pämez'. Edeližed Administracijan pämehed oma Aleksandr Kuzin (sügüz'ku 2022 — reduku 2024), Aleksandr Zajika (2007 — sügüz'ku 2022). Lidnan Duman ezimez' om Pavel Tereščenko vn 2022 redukuspäi. Edeližed Duman ezimehed oma Ol'ga Bičkova (Ольга Бычкова, kül'mku 2015 — reduku 2022), Aleksandr Astafjev (radoi vn 2015 kül'mkuhusai).

Eläjad

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 35 485 ristitud, rajonan nell' ühesandest, vn 2021 — 34 491 ristitud. Kaik 33 364 eläjad oli lidnas vl 2017. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 42..43 tuhad eläjid vozil 1989−2001 (43 tuh. rist. vll 1992−1996).

Ortodoksižen hristanuskondan kaks' pühäpertid^[3] oma saudud lidnas: phh. Pedroin da Pauloin jumalanpert' ühtennimiženke mez'jumalankodinke i Jumalanmaman «Kaikiden gorähižiden ihastuz»-jumalaižen jumalanpert'^[4] (om letud vll 1991−2019). Niiden ližaks ph. Mikulai-čudonsädajan puine jumalanpert' oli vspäi 1906, panihe mantazole vl 1946 hudran olendan tagut. Protestantizman kaks' kundad oma registiruidud. Mugažo islaman pühäpert' om väges.

Lapsiden opendusen aluzkundad oma kuz' nimitadud i nomeruidud (nomer 5, 15) päivkodid, kuz' keskškolad (nomer 1, 2, 5, 14, 23, 85), Venäman raudteiden privatine licei (nomer 12), specialine korrekcine škol-internat (nomer 19), ližaopendusen Raduga-keskuz («jumalanbembel'»), muzikškol (nomer 2), čomamahtoine škol, rajonan sportškol. Taišetan medicinine^[5] i tegimištoliž-tehnologine^[6] tehnikumad oma lidnan professionaližen opendusen aluzkundoikš.

Galerei

Vezičuhunduz-muštnik (2013, om saudud vl 1906)
Päivnouzmaižsibirižen raudten kontor sen Taišetan regionas vl 2021 i muštnik «40 vot BAM:ale» (om pandud vl 2014)
Lidnan počtan sortiruindkeskuz läz päraudtestancijad vl 2020
Taišet-päraudtestancii vl 2017

Homaičendad

↑ Mel'hejev M.N. Географические названия Восточной Сибири: Иркутская и Читинская области (Päivnouzmaižen Sibirin geografižed nimed: Irkutskan i Čitan agjad). — Irkutsk: Vostočno-Sibirskoje kirjpästandkodi, 1969. (ven.)
↑ Taišetan tehmižed taishet.rusal.ru-saital. (ven.)
↑ Taišetan pühäpertid sobory.ru-saital. (ven.)
↑ Taišetan pühäpertid sayansk-eparchy.ru-saital. (ven.)
↑ Taišetan medicinižen tehnikuman sait (тмт.образование38.рф). (ven.)
↑ Taišetan tegimištoliž-tehnologižen tehnikuman sait (тптт.образование38.рф). (ven.)

Irdkosketused

Lidnankundan tobmuden sait (gorodtaishet.ru). (ven.)

Taišet Vikiaitas

	Irkutskan agjan lidnad
	Alaudinsk \| Alzamai \| Angarsk \| Baikal'sk \| Birüsinsk \| Bodaibo \| Bratsk \| Čerömhovo \| Irkutsk \| Kirensk \| Sajansk \| Sibirin Usol'je \| Slüdänk \| Svirsk \| Šelehov \| Zim \| Železnogorsk Ilimal \| Taišet \| Tulun \| Ust'-Ilimsk \| Ust'-Kut \| Vihorevk

[1] Mel'hejev M.N. Географические названия Восточной Сибири: Иркутская и Читинская области (Päivnouzmaižen Sibirin geografižed nimed: Irkutskan i Čitan agjad). — Irkutsk: Vostočno-Sibirskoje kirjpästandkodi, 1969. (ven.)

[2] Taišetan tehmižed taishet.rusal.ru-saital. (ven.)

[3] Taišetan pühäpertid sobory.ru-saital. (ven.)

[4] Taišetan pühäpertid sayansk-eparchy.ru-saital. (ven.)

[5] Taišetan medicinižen tehnikuman sait (тмт.образование38.рф). (ven.)

[6] Taišetan tegimištoliž-tehnologižen tehnikuman sait (тптт.образование38.рф). (ven.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]