Dominikanine Tazovaldkund

Dominikanine Tazovaldkund
República Dominicana
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Santo Domingo
Eläjiden lugu (2018)	10,298,756 ristitud
Pind	48,670 km²
Kel'	ispanijan
Valdkundan pämez'	Luis Abinader
Päministr	eile olmas
Religii	hristanuskond
Valüt	Dominikanižen Tazovaldkundan peso (RD$) (DOP)
Internet-domen	.do
Telefonkod	+1−809, +1−829, +1−849
Aigvö	UTC−4

Dominikanine Tazovaldkund (isp.: República Dominicana [reˈpuβlika ðominiˈkana], se om täuz' oficialine nimituz), om valdkund Kariban meren randal. Se otab Haiti-saren koume nelländest päivnouzmpoles. Valdkundan pälidn da kaikiš suremb lidn om Santo Domingo.

Istorii

Vn 1844 27. päiväl uhokud Dominikanine Tazovaldkund tedištoiti ičeze ripmatomudes Haitišpäi.

Vozil 1962 i 1963 sodakukerdused oliba valdkundas. AÜV:oiden sodaväged kontroliruiba Dominikaništ Tazovaldkundad vozil 1916−1924 da 1965 (semendku-sügüz'ku).

Jäl'gmaine Konstitucii^[2] om 39nz' lugul vspäi 1844, se om hüvästadud parlamental vn 2015 13. päiväl heinkud i om väges vajehtusita.

Geografijan andmused

Dominikanine Tazovaldkund om mavaldkundröunoiš Haitinke päivlaskmas, röunan piduz — 376 km. Mererandan pird om 1288 km. Puerto Riko-sar' sijadase päivnouzmpoles Mon-sal'men kal't, nece om AÜV:oiden rippui territorii.

Reljef om mägikaz tobjimalaz. Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Duarte-mägenoc, 3087 m ü.m.t. kortte. Kaikiš madalamb čokkoim om Enrikiljo-järven pind man suvipäivlaskmas 44 m a.m.t., valdmeren pindan al.

Klimat om tropine. Paneb sadegid 1500 mm vodes (2540 mm pohjoižpäivnouzmaižil pautkil, 760 mm suvipäivlaskmas). Voden keskmäine lämuz om +25 C° (+21° keskmägil, +28° mererandal), ei oleskelend haloid.

Londuseližed pävarad oma metallad (boksitad, raudkivend, nikel', titan, vas'k, kuld, hobed); toižed varad oma keitandsol, sauvondgips.

Politine sistem

Ohjandusen form om unitarine prezidentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (isp.: Presidente de la República Dominicana). Prezident paneb ministrid da provincijoiden pämehid radsijha. Kaik rahvaz valičeb prezidentad i varaprezidentad nelläks vodeks, kahtenden strokun voimuz om olmas.

Parlament om kaks'kodine Nacionaline Kongress (isp.: Congreso Nacional de la República Dominicana). Üläkodi om Senat (Senado), 32 ühtnijad nelläks vodeks, üksin kaikuččes provincijaspäi. Alakodi om Ezitajiden Kodi (isp.: Cámara de Diputados) 190 deputatanke. Kaik rahvaz valičeb sen ühtnijoid nelläks vodeks.

Käskuzkundaližen tobmuden pä om Ülembaine käskuzkund (isp.: Poder Judicial de la República Dominicana).

Valdkundan päjärgvaličendad oliba vn 2020 5. päiväl heinkud, valitihe parlamentan ühtnijoid, prezidentad i municipalitetoiden tobmut ühten aigan. Luis Abinader om nügüdläine prezident vn 2020 elokun 16. päiväspäi, sai 52,51 % änid, nece hänen ühtenz' strok om.

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Dominikanižen Tazovaldkundan administrativiž-territorialine jagand.

Valdkund jagase koumekümneks ühteks agjaks (provincijaks) ühtenke pälidnanke (Nacionaline ümbrik). Agjad alajagasoiš 159 municipalitetaks (isp.: municipio, päiči pälidnas).

Eläjad

Dominikanižes Tazovaldkundas elädas dominikanilaižed. Vl 2014 kaik 10 349 741 ristitud elihe valdkundas.

Ristitišt augotižlibundan mödhe (2014): segoitadud rodul — 70,4 % (mestizo i indejalaižed 58 %, mulatad 12,4 %), afrikalaižed 15,8 %, evropalaižed — 13,5 %, toižed rahvahad — 0,3 %.

Uskojad (2017): riman katolikad — 47,8 %, ateistad — 28 %, protestantad — 21,3 %, toižed uskojad — 2,2 %, uskondan ozutandata — 0,7 %.

Dominikanižen Tazovaldkundan toižed sured lidnad (enamba 200 tuh. ristituid vn 2010 rahvahanlugemižen mödhe^[3], surembaspäi penembha): Santjago de los Treinta Kabaljeros, Los Al'karrisos, Iguei, Konsepsion de la Veg, San Kristobal'. Kaik om 34 lidnad enamba 30 tuh. ristitištonke. Lidnalaižiden pala om 82,5 % (2020).

Ižanduz

Dominikanine Tazovaldkund om šingotai agrariž-industrialine valdkund, keskmäižen šingotesen. Sen ekonomik om ühtenz' vai kahtenz' surtte Keskuzamerikan da Kariban meren maiden keskes. Ižanduz rippub irdpol'žes torguindaspäi keskmäižes märas. Vl 2024 valdkundan nominaline kogosüdäiprodukt oli 126,24 mlrd. US$ ekvivalentas (62. sija mail'mas; US$11,692 ühtele hengele, 77. sija) vai 312,56 mlrd. US$ tazostadud ostmižmahtusen mödhe (62. sija mugažo; US$28,950 ühtele hengele, 67. sija). Industrijan päsarakod oma raudnikel'ühthesuladusiden tehmine, kuldan samine, tekstiline, cementan pästand, sömtegimišt (saharan i tabakon tehmine), turizm. Finansine voz' zavodiše 1. vilukud.

Kogosüdäiproduktan palad (2017): maižanduz 5,5 %, tegimišt 33,8 %, holitišiden sfer 60,8 %. Radajiden järgenduz sektoroidme vl 2005: maižanduz 14,6 %, tegimišt 22,3 %, holitišiden sfer 63,1 %.

Vl 2009 valdkundan päeksport oli sobad (20 %), medicinine instrument (17 %); toine eksport — sigarad, kakao, kofe, sahar, raudnikel'ühthesuladused, kuld, hobed, elektromašiništ, cement, vas'k, kulutajiden tavarad. Importan tavarad oma kivivoi, himikalijad, zelläd, puvill i kanghad, söndtavarad. Vl 2019 import ületi eksportad läz kahthe kerdha. Irdpol'žen torguindan päižed partnörad (2017) oma Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad (Dominikanižen Tazovaldkundan eksportan 50,8 % i importan 44,7 %), Kitai (importan 14,2 %), Haiti (eksportan 11,8 %), Šveicarii (eksportan 10,0 %), Meksik (importan 8,3 %), Indii (eksportan 7,5 %), Brazilii (importan 6,5 %), Kanad (eksportan 6,2 %), Čili (importan 4,7 %).

Galerei

Parlamentan sauvuz Santo Domingos (Palacio del Congreso Nacional), kezaku 2021
Röunantagaižiden kesksidoiden ministruz (Estancia San Geronimo-sauvuz, Santo Domingo, sügüz'ku 2016)
Valdkundan Ülembaine Käskuzkund (Santo Domingo, keväz'ku 2013)
Dominikanižen Tazovaldkundan Keskuzbank (Banco Central de la República Dominicana, BCRD, Santo Domingo, uhoku 2007)
Dominikanižen ristitun muzei (edelkolumbižiden civilizacijoiden, El Museo del Hombre Dominicano, Kul'turan torg, Santo Domingo, reduku 2013)

Homaičendad

1 2 Dominikanižen Tazovaldkundan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
↑ Dominikanižen Tazovaldkundan Konstitucijan tekst constituteproject.org-saital. (angl.)
↑ Oficina Nacional de Estadística: IX Censo Nacional de Población y Vivienda 2010. Volume I: Informe General. Santo Domingo 2012, Lpp. 35−45. (PDF; 5,4 MB). (isp.)

Irdkosketused

Dominikanine Tazovaldkund Vikiaitas

	Pohjoižamerikan valdkundad
	Pohjoižamerikan valdkundad Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad (AÜV) \| Antigua da Barbud \| Bagaman Sared \| Barbados \| Beliz \| Dominik \| Dominikanine Tazovaldkund \| Gonduras \| Grenad \| Gvatemal \| Haiti \| Jamaik \| Kanad \| Kostarik \| Kuba \| Meksik \| Nikaragua \| Panam \| Sal'vador \| Sent Kits da Nevis \| Sent Lüsii \| Sent Vinsent da Grenadinad \| Trinidad da Tobago

[ciadr-1] 1 2 Dominikanižen Tazovaldkundan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Dominikanižen Tazovaldkundan Konstitucijan tekst constituteproject.org-saital. (angl.)

[3] Oficina Nacional de Estadística: IX Censo Nacional de Población y Vivienda 2010. Volume I: Informe General. Santo Domingo 2012, Lpp. 35−45. (PDF; 5,4 MB). (isp.)

[1]

[2]

[3]