Nikaragua

Nikaraguan Tazovaldkund
República de Nicaragua
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Managua
Eläjiden lugu (2018)	6,085,213 ristitud
Pind	130,370 km²
Kel'	ispanijan
Valdkundan pämez'	Daniel' Ortega
Päministr	hän-žo
Religii	hristanuskond, ateizm
Valüt	nikaraguan kordob (NIO)
Internet-domen	.ni
Telefonkod	+505
Aigvö	UTC−6

Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.

Nikaragua (isp.: Nicaragua [nikaˈɾaɣwa]), täuz' oficialine nimituz — Nikaraguan Tazovaldkund (ispanijan kelel: República de Nicaragua), om valdkund Keskuzamerikas. Nikaraguan pälidn da kaikiš järedamb lidn om Managua.

Istorii[vajehta | vajehtada lähte]

Vn 1821 15. päiväl sügüz'kud Nikaragua sai ripmatomut Ispanijaspäi, no sai täut ripmatomut vn 1838 31. päiväl semendkud Keskuzamerikan Federaližen Tazovaldkundan čihodamižen jäl'ghe.

Vozil 1979−1990 rahvahanikoiden soda mäni valdkundas kontras:oid vaste.

Valdkundan ezmäine Konstitucii oli olmas vspäi 1826. Jäl'gmäine 14nz' lugul Konstitucii^[2] om väges vs 1987 vilukun 9. päiväspäi äiluguižidenke vajehtusidenke, vn 2014 versii om nügüdläine.

Geografijan andmused[vajehta | vajehtada lähte]

Nikaragua röunatab Gondurasanke pohjoižes (röunan piduz — 940 km) i Kostarikanke suves (313 km). Ühthine mavaldkundröunoiden piduz om 1253 km. Valdkundan päivlaskmaižed randad lainištab Tün' valdmeri 320 kilometrad piččen randanpirdanke, päivnouzmaižed randad — Atlantižen valdmeren Kariban meri (randanpird — 480 km). Ühthine randanpird saridenke om 910 km.

Mogoton-mägi om kaikiš korktemb valdkundas (2438 m). Manrehkaidused oleldas paksus. Keskuzamerikan kaikiš järedambad reskveden Managua- da Nikaragua-järved levigatas Nikaraguas. Saum vezid om 10 380 km², nece otab 8% territorijad.

Klimat om valdmerine neps. Päivlaskmaižel randal paneb sadegid 1000..1500 mm vodes, semendkul-redukul vihmsezon oleskeleb. Päivnouzmaižel randal paneb 2500..6500 mm vodes, sigä om äi soid.

Londuseližed pävarad oma metallad (kuld, hobed, vas'k, cink, hahktin, vol'fram), toižed varad — mec, kala.

Politine sistem[vajehta | vajehtada lähte]

Nikaragua om unitarine konstitucine prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan da ohjastusen pämez' om prezident (isp.: Presidente de la República de Nicaragua). Kaik rahvaz valičeb händast. Prezidentan valdatusiden strok om viž vot, strokuiden lugu om röunatusita (vspäi 2014). Üks' varaprezident om hänele abhu.

Parlament om üks'kodine Nacionaline Suim (isp.: Asamblea Nacional) 92 deputatanke. Kaik rahvaz valičeb heid videks vodeks. Ohjastusele mugažo sab säta da vahvištada käskusid.

Nikaraguan järgenduseližed pävaličendad, sidä kesken valdkundan parlamentha da prezidentan, oliba vn 2016 6. päiväl kül'mkud. Nügüdläine prezident om Daniel' Ortega vspäi 2007. Vl 2016 hän sai vägestust valičendoiden satuseks (72,44%, 2011 — 62,46%), radab nelländen strokun (ezmäine strok oli vozil 1985−1990).

Administrativiž-territorialine jagand[vajehta | vajehtada lähte]

Kacu kirjutuz: Nikaraguan administrativiž-territorialine jagand.

Nikaragua jagase 17 regionaks: 15 agjad (departamentad, isp.: departamento), mugažo 2 avtonomišt agjad (isp.: región autónoma) valdkundan päivnouzmpoles. Regionad alajagasoiš 156 municipaližeks ühtnikoks (isp.: municipio).

Eläjad[vajehta | vajehtada lähte]

Nikaraguas elädas nikaragualaižed. Vn 2012 kezakus valdkundan ristitišt oli 6 071 045 eläjad^[3]. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Augotižlibundan mödhe: mestizo (segoitadud amerindian indejalaižed evropalaižidenke) — 69%, evropalaižed — 17%, afrikalaižed — 9%, indejalaižed — 5%.

Uskondan mödhe (2017): riman katolikad — 50%, evangelistad — 33,2%, toižed uskojad — 2,9%, märhapanendata — 13,2%, uskondata — 0,7%.

Toižed sured lidnad (enamba 80 tuh. ristituid vn 2005 rahvahanlugemižen mödhe, surembaspäi penembha): Leon, Činandeg, Masai, Esteli, Tipitap, Matagal'p. Vl 2005 kaik oli 46 lidnad enamba mi 10 tuh. eläjidenke. Koume ristitud videspäi oma lidnalaižed (2020).

Rahvahanižanduz[vajehta | vajehtada lähte]

Nikaraguan päeksport om kofe (19%, sidä kesken koncentriruidud — 2%), lehmänliha (16%), sagud da toižed maidproduktad (9%), merenproduktad da kala (8%), kuld (7%); toine eksport — pähkmed da voi niišpäi (5%), alkogoližed jomad (4%), rogosahar (3%), sigarad (1%), bananad (1%).

Homaičendad[vajehta | vajehtada lähte]

Irdkosketused[vajehta | vajehtada lähte]

Tobmuz

Ühthine informacii valdkundas

Nikaragua Vikiaitas

	Pohjoižamerikan valdkundad
	Pohjoižamerikan valdkundad Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad (AÜV) \| Antigua da Barbud \| Bagaman Sared \| Barbados \| Beliz \| Dominik \| Dominikanine Tazovaldkund \| Gonduras \| Grenad \| Gvatemal \| Haiti \| Jamaik \| Kanad \| Kostarik \| Kuba \| Meksik \| Nikaragua \| Panam \| Sal'vador \| Sent Kits da Nevis \| Sent Lüsii \| Sent Vinsent da Grenadinad \| Trinidad da Tobago

[1] Nikaraguan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Nikaraguan Konstitucijan tekst constituteproject.org-saital. (angl.)

[3] Población Total, estimada al 30 de Junio del año 2012 (Ühthine ristitišt 30. kezaku 2012). — Nacionaline Nikaraguan informacijan šingotesen institut (inide.gob.ni). — Lpp. 1−5. (isp.)

[1]

[2]

[3]