Nikaragua

Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.

Nikaraguan Tazovaldkund
República de Nicaragua

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Managua
Eläjiden lugu (2012)	6 071 045 ristitud
Pind	130 370 km²
Kel'	ispanijan
Valdkundan pämez'	Daniel' Ortega
Päministr	hän-žo
Religii	hristanuskond, ateizm
Valüt	nikaraguan kordob (NIO)
Internet-domen	.ni
Telefonkod	+505
Aigvö	UTC-6

Nikaragua (isp.: Nicaragua), täuz' oficialine nimituz — Nikaraguan Tazovaldkund (ispanijan kelel: República de Nicaragua), om valdkund Keskuzamerikas. Nikaraguan pälidn da kaikiš järedamb lidn om Managua.

Istorii

Vl 1821 sügüz'kun 15. päiväl Nikaragua sai ripmatomut Ispanijaspäi, no täut ripmatomut sai vl 1838 semendkun 31. päiväl Keskuzamerikan Federaližen Tazovaldkundan čihodamižen jäl'ghe.

Vozil 1979-1990 rahvahanikoiden soda oli valdkundas kontras:oid vaste.

Nügüdläine konstitucii om väges vs 1987 vilukun 9. päiväspäi.

Geografijan andmused

Nikaraguan topografine kart.

Nikaragua röunatab Gondurasanke pohjoižes (röunan piduz — 940 km) da Kostarikanke suves (313 km). Ühthine mavaldkundröunoiden piduz om 1253 km. Valdkundan päivlaskmaižed randad lainištab Tün' valdmeri 320 kilometrad piččen randanpirdanke, a päivnouzmaižed randad — Atlantižen valdmeren Kariban meri (randanpird — 480 km). Ühthine randanpird saridenke om 910 km.

Mogoton-mägi om kaikiš korktemb valdkundas (2438 m). Manrehkaidused oleldas paksus. Keskuzamerikan kaikiš järedambad reskveden Managua- da Nikaragua-järved levigatas Nikaraguas. Saum vezid om 10,380 km², nece otab 8% territorijad.

Klimat om valdmerine neps. Päivlaskmaižel randal paneb sadegid 1000-1500 mm vodes, semendkul-redukul om vihmsezon. Päivnouzmaižel randal paneb 2500-6500 mm vodes, sigä om äi soid.

Londuseližed pävarad oma metallad (kuld, hobed, vas'k, cink, hahktin, vol'fram); toižed varad — mec, kala.

Politine sistem

Nikaraguan parlamentan pert' Managuas.

Nikaragua om unitarine konstitucine prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan da ohjastusen pämez' om prezident. Kaik rahvaz valičeb händast. Prezidentan valdatusiden strok om viž vot, strokuiden lugu om röunatusita (vspäi 2014). Om üks' varaprezident hänele abhu.

Parlament om üks'kodine Nacionaline Suim (isp.: Asamblea Nacional) 92 deputatanke. Kaik rahvaz valičeb heid videks vodeks. Ohjastusele mugažo sab säta da vahvištada käskusid.

Nikaraguan järgenduseližed pävaličendad, sidä kesken valdkundan parlamentha da prezidentan, oliba vl 2011 kül'mkun 6. päiväl. Nügüdläine prezident om Daniel' Ortega vspäi 2007. Vl 2011 hän sai vägestust valičendoiden satuseks (62,46%), radab koumanden strokun (ezmäine strok oli vozil 1985-1990).

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Nikaraguan administrativiž-territorialine jagand.

Nikaragua alajagase 17 regionha: 15 departamentad (isp.: departamento), a mugažo 2 avtonomišt agjad (isp.: región autónoma) valdkundan päivnouzmpoles. Regionad jagase 156 municipaližhe ühtnikho (isp.: municipio).

Eläjad

Nikaraguas elädas nikaragualaižed.

Toižed sured lidnad (enamba 80 tuh. ristituid vn 2005 rahvahanlugemižen mödhe, surembaspäi penembha): Leon, Činandeg, Masaj, Esteli, Tipitap, Matagal'p. Vl 2005 kaik oli 46 lidnad enamba mi 10 tuh. eläjidenke.

Rahvahanižanduz

Nikaraguan päeksport om kofe (19%, sidä kesken koncentriruidud — 2%), lehmänliha (16%), sagud da toižed maidproduktad (9%), merenproduktad da kala (8%), kuld (7%); toine eksport — pähkmed da voi niišpäi (5%), alkogoližed jomad (4%), rogosahar (3%), sigarad (1%), bananad (1%).

Irdkosketused

• Nikaraguan prezidentan oficialine sait. (isp.)
• Nikaraguan Nacionaližen Suiman oficialine sait. (isp.)
• Nikaraguan Ülembaižen käskuzkundan oficialine sait. (isp.)
• Nacionaline Nikaraguan informacijan šingotesen institut (inide.gob.ni). (isp.)