Bolivii

Bolivijan Äirahvahaline Valdkund
Estado Plurinacional de Bolivia (isp.)
Buliwya Achka nasyunkunap Mama llaqta (kečuaks)
Wuliwya Suyu (aimaraks)
Tetã Volívia (guaranikš)
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Sukre
Eläjiden lugu (2018)	11,306,341 ristitud
Pind	1,098,581 km²
Kel'	ispanijan, kečuan, aimaran, guaranin da völ 33 valdkundkel't
Valdkundan pämez'	Luis Arse
Päministr	hän-žo
Religii	hristanuskond, inkanizm
Valüt	bolivijan boliviano (BOB)
Internet-domen	.bo
Telefonkod	+591
Aigvö	UTC−4

Bolivii, täuz' oficialine form — Bolivijan Äirahvahaline Valdkund (ispanijaks: Estado Plurinacional de Bolivia, kečuaks: Buliwya Achka nasyunkunap Mama llaqta, aimaraks: Wuliwya Suyu, guaranikš: Tetã Volívia), om valdkund Suviamerikan keskuzpalas. Sen oficialine pälidn om Sukre, no parlament da radonoigendajan tobmuden organad sijadasoiš La Pas-lidnas.

Etimologii

Valdkundan nimituz om anttud Simon Bolivaran oiktastuseks, hän oli üks' liderišpäi ispaniž-amerikaižiden sodoiden ripmatomudes aigan.

Istorii

Vn 1825 6. päiväl elokud Bolivii tedištoiti ripmatomudes Ispanijaspäi.

Valdkundan ezmäine Konstitucii (isp.: Constitución) oli olmas vspäi 1826. Nügüdläine 18nz' lugul Konstitucii^[2] om vahvištadud vl 2009, se om väges vajehtusita.

Geografijan andmused

Bolivii om röunoiš Čilinke (röunan piduz — 860 km) da Perunke (1075 km) suvipäivlaskmas da päivlaskmas, Brazilijanke pohjoižes da pohjoižpäivnouzmas (3423 km), Paragvainke suvipäivnouzmas (750 km), Argentinanke suves (832 km).

Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Saham-vulkan, 6542 m valdmeren pindan päl. Leved Paragvai-jogi jokseb Atlantižhe valdmerhe, no valdkund om mererandatoi.

Londuseližed pävarad oma londuseline gaz, kivivoi, tin, cink; toižed varad oma vol'fram, antimonii, hahktin, litii, raudkivend, kuld, hobed, mec, gidroenergii.

Tobmuz

Bolivii om unitarine konstitucine prezidentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (isp.: Presidente del Estado Plurinacional de Bolivia), hän-žo om ohjastusen pämeheks. Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks, enamba kaht strokud ei sa. Prezident paneb ministrid radnikusile.

Parlament om kaks'kodine Äirahvahaline Nacionaline Suim (isp.: Asamblea Legislativa Plurinacional). Senat-üläkodi (isp. Cámara de Senadores) kogoneb 36 ühtnijaspäi, sidä kesken nell' ristitud kaikuččes departamentaspäi. Alakodi om Ezitajiden (Deputatoiden) Kodi (isp. Cámara de Diputados), se mülütab 130 ezitajad-ühtnijad. Kaik rahvaz änestab parlamentan ühtnijoid videks vodeks.

Käskuzkundaline tobmuz om Bolivijan Ülembaine käskuzkund (isp.: Corte Suprema de Justicia de Bolivia). Se om üks'jäine tobmuden sarak koumespäi, kudamb sijadase oficialižes Sukre-pälidnas.

Bolivijan päjärgvaličendad oliba vn 2019 20. päiväl redukud, valitihe prezidentad i parlamentan molembiden kodiden ühtnijoid. Edeline Evo Morales-prezident sai 47,08% da radoi nelländen strokun jäl'geten, no läksi erindha protestoiden jäl'ghe. Pävaličendoiden satused oliba annuliruidud. Žanin Anjes Čaves tegi prezidentan velgusidme vs 2019 kül'mkun 12. päiväspäi. Valdkundan toštmižpävaličendad oliba vn 2020 18. päiväl redukud, valitihe prezidentad i parlamentad, Luis Arse sai vägestust (55,1% änid) i tuleb radho kül'mkun 8. päiväspäi.

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Bolivijan administrativiž-territorialine jagand.

Bolivii jagase ühesaks agjaks (departamentaks, isp.: departamento). Agjad alajagasoiš provincijoikš (niid om 112, isp. provincia), ned — kantonoikš (isp. cantón).

Eläjad

Bolivijas elädas bolivijalaižed. Kaik 10 027 254 ristitud elihe valdkundas vl 2012^[3]. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Ristitišt augotižlibundan mödhe (2009): mestizo (evropalaiž-indejalaižed) — 68%, indejalaižed (aimara i kečua tobjimalaz) — 20%, evropalaižed — 5%, čolo / čola — 2%, afrikalaižed — 1%, toiženke augotižlibundanke — 1%, märhapanendata — 3%.

Oficialižen uskondan mödhe (2012): riman katolikad — 76,8%, evangelistad i vižkümnenden päivän jumalankodikundan polenpidajad — 8,1%, toižed protestantad — 7,9%, toižed uskojad — 1,7%, religijatomad — 5,5%.

Bolivijan kaikiš surembad lidnad (enamba 200 tuh. ristituid vn 2012 rahvahanlugemižen mödhe, surembaspäi penembha): Santa Krus de la Sjerr, El' Al'to, La Pas, Kočabamb, Oruro, Sukre (pälidn), Tarih. Lidnalaižiden pala om 70,1% (2020).

Ižanduz

Bolivijan päeksport om londuseline gaz, kivivoi, soi, cinkkivend da tin.

Homaičendad

Irdkosketused

Bolivii Vikiaitas

	Suviamerikan valdkundad
	Suviamerikan valdkundad Argentin \| Bolivii \| Brazilii \| Čili \| Ekvador \| Gajan \| Kolumbii \| Paragvai \| Peru \| Surinam \| Urugvai \| Venesuel

[1] Bolivijan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Bolivijan Konstitucijan tekst constituteproject.org-saital. (angl.)

[3] Boletín Informativo − Censo Nacional de Población y Vivienda 2012 (Informacine lehtez − Ristitišton i kodielon rahvahanlugemine 2012). — Instituto Nacional de Estadística (INE, ine.gob.bo). (isp.)

[1]

[2]

[3]