Tuson

Tuson
Tucson
	Flag;
Valdkund	Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad
Eläjiden lugu (2020)	542,629 ristitud
Pind	625,04 km²
Pämez'	Redžina Romero; (tal'vku 2019—,; Regina Romero)
Telefonkod	+1−520
Aigvö	UTC−7

Tuson (angl.: Tucson [ˈtuːsɒn] / [tuːˈsɒn], isp.: Tucsón [tukˈson]) om lidn AÜV:oiden suvipäivlaskmas. Se om Arizon-štatan kahtenz' surtte lidn, Pim-ümbrikon (Pima County, 23 800 km²) administrativine keskuz.

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud vl 1768 ispanijalaižil lidnuseks («fort:aks») navaho-indejalaižiden mal. Mülüb AÜV:oihe vspäi 1853. Sai lidnan oiktusid vn 1877 7. päiväl uhokud. Šingotaškanzihe lujas 1950-nzil vozil, ristitišt ližadui 4,5 kerdha.

Tusonan ižandusen päsarakod oma aerokosmine, aviasauvomine azekhiden vägiden täht, optine elektronik (läz 150 edheotandad), vas'ken sulamine i turizm. Kaivuztegimišt om lidnan ümbrištos, sadas vas'ked, uranad, äimetalližid kivendoid. Mail'man tetabad Texas Instruments-, IBM- i Bombardier-korporacijad oma znamasiženke olemiženke lidnas.

Geografijan andmused

Lidn sijadase Arizonan suves, järedas oazisas, Santa Krus-jogen alangištos, 728 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Lidnan ühthine pind om 625,04 km², sidä kesken vezi otab 0,82 km², toine om kuivma. Meksikan röun om 100 kilometras suvhe. Matkad štatan administrativižes Finiks-keskushesai om 188 km lodeheze raudtel vai avtotedme. Vezivarad oma vähähkod.

Klimat om letetazangišton kuiv, päivoikaz, sulakus-kezakus eriližešti. Keza om räk, tal'vaig om pehmed. Voden keskmäine lämuz om +21,4 C°, kezakun-sügüz'kun +28,2..+31,2 C°, tal'vkun-uhokun +11,7..+13,4 C°. Ekstremumad oma −14 C° (viluku) i +47 C° (kezaku). Kezaaigan minimum om +6 C° (kezaku, sügüz'ku), tal'vaigan maksimum om +33 C° (uhoku). Ei voi panda halad kezakus-sügüz'kus, semendkun minimum om 0 C°. Il'man lämuz voib olda +40 C° vai sen korktemb sulakus-redukus. Paneb sadegid 269 mm vodes, enamba heinkus-sügüz'kus (34..56 mm kus), kuiv sezon oleskeleb sulakus-kezakus (17 mm kaikes pordos). Paneb lunt läz kerdan tal'ves, kaikiš enamba lunt pani vn 1971 tal'vkus (17 sm kaikes kus). Keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 21..27 % röunoiš sulakus-kezakus i 37..50 % toižiš kuiš.

Tobmuz

Tuson jagase kudeks valičemižümbrikoks (angl.: ward 1..6).

Lidnan tobmuden pämez' om mer (angl.: mayor of Tucson). Edeline mer om Džonatan Rotšil'd (Jonathan Rothschild, tal'vku 2011 — tal'vku 2019).

Eläjad

Vn 2010 AÜV:oiden rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 520 116 ristitud, vn 2020 — 542 629 ristitud. Vl 2017 lidnan ristitišt oli 535 677 eläjad i läz 850 tuh. ristituid elihe ezilidnoidenke. Läz üht millionad eläjid om lidnaglomeracijas (2020). Sen ližaks, om äi illegitimižid immigrantoid Meksikaspäi.

Augotižlibundan mödhe (2020): evropalaižed — 43,65 % (ispanijalaižita), latinamerikalaižed i ispanijalaižed — 42,18 %, afroamerikalaižed — 5,11 %, azijalaižed — 3,01 %, indejalaižed — 1,69 %, valdmerimalaižed — 0,24 %, segoitadud augotižlibundanke — 3,65 %, toižen augotižlibundan — 0,46 %.

Arizon-štatan universitet^[1] (alusenpanend 1885, 49,5 tuh. üläopenikoid vl 2021) om päižeks radonandajaks lidnas.

Transport

Avtobusad (Sun Tran bus system) i tramvain jono (6,3 km) oma kundaližeks transportaks lidnas. Severz'-se velotemaršrutoid oma sätud.

Rahvahidenkeskeine civiline Tuson-lendimport^[2] (TUS / KTUS, 3,7 mln passažiroid vl 2019) sijadase kümnes kilometras suvhe lidnan keskuzpalaspäi. Tehtas reisid AÜV:oiden päivlaskman i Tehas-štatan surihe lidnoihe, Čikagho, Minneapolisha. Il'mvägiden järed Devis-Monten sodabaz radab lidnan suvipäivnouzmas, lendimiden tuhad i kosmoslaivoiden kümnikad kaitas siš.

Galerei

Lidnan tobmuden sauvuz (2018)
Pim-ümbrikon Käskuzkund (2010)
Ph. Avgustinan kafedraline päjumalanpert', vn 2018 nägu (riman katoline, nüg. om saudud vodele 1968)
Arizon-štatan universitetan Optikan tedoiden kolledž vl 2019
Tusonan konferenckeskuz (Tucson Convention Center, 2016, aren i muzikholl)
Rahvahidenkeskeižen Tuson-lendimportan terminalad vl 2007

Homaičendad

Irdkosketused

Lidnan tobmuden oficialine sait (tucsonaz.gov). (angl.) (+ äikel'ne avtomatine känduz)

Tuson Vikiaitas

	AÜV:oiden järedad lidnad
	Enamba 3 mln. eläjid	Los Andželes \| Nju Jork
	1—3 mln. eläjid	Čikago \| Dallas \| Filadel'fii \| Finiks \| Hjuston \| San Antonio \| San Diego \| San Hose
	750 tuh. eläjid — 1 mln.	Džeksonvill \| Fort Uert \| Indianapolis \| Kolumbus \| Ostin \| San Francisko \| Šarlott
	Enamba 500 tuh. eläjid	Al'bukerke \| Baltimor \| Boston \| Denver \| Detroit \| El' Paso \| Fresno \| Las Vegas \| Luisvill \| Memfis \| Miluoki \| Našvill \| Oklahoma Siti \| Portlend \| Sakramento \| Sietl \| Tuson \| Vašington

[1] Arizon-štatan universitetan sait (arizona.edu). (angl.)

[2] Rahvahidenkeskeižen Tuson-lendimportan sait (flytucson.com). (angl.)

[1]

[2]