Rijad

Rijad
الرياض‎
(ar-Rijād)

Valdkund	Saudan Arabii
Eläjiden lugu (2017)	7,676,654 ristitud
Pind	1,973 km²
Pämez'	Faisal bin Bandar al' Saud (viluku 2015—)
Telefonkod	+966−11
Aigvö	UTC+3

Rijad (arab.: الرياض‎ [ar.riˈjaːdˤ], vepsän transkripcii: ar-Rijād, sijaline virkand [er.rɪˈjɑːðˤ], kändase «sadud» — rauda «sad»-sanan äilugu) om Saudan Arabijan pälidn da kaikiš suremb lidn. Se om Rijadan agjan administrativine keskuz mugažo.

Istorii

Eländpunkt oli tetab edelislamižel eral kuti Hadžr (arab.: حجر‎), agjan pälidn 10. voz'sadahasai. «Rijad» mainitase 17. voz'sadaspäi kuti oazisan peniden lidnoiden ühthine nimi. Vl 1774 kätihe sidä Ezmaižen Saudan valdkundan pälidnaks.

Rijad šingotase finansižil aluzkundoil, kivivoin ümbriradmižel, sömtegimištol, cementan tegimil i sauvondedheotandoil. Äiluguižed opendusen aluzkundad, muzejad da adivpertid oma saudud. Lidn vasttab viž millionad turistoid vodes, om Dženadrijah- (verblüdvoibištelendad, runoiden lugend), kirjoiden i vauktusen jogavoččid festivalid.

Geografijan andmused

Lidn sijadase valdkundan keskuzpalan päivnouzman oazisas, 599 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Rijad om ümbärtud letetazangištol päivnouzmaspäi i mägitazangištol päivlaskmaspäi. Raudte ühtenzoitab lidnad Persijan lahten El' Hubar-meriportanke, avtoted lähttas Persijan lahten i Rusttan meren portoihe.

Klimat om räk kuiv päivoikaz letetazangišton. Voden keskmäine lämuz +26,8 C°, semendkun-sügüz'kun +33..+36 C°, tal'vkun-uhokun +14..+17 C°. Minimaline lämuz oli −2 C°, maksimum oleli +50 C°. Paneb sadegid 112 mm vodes, pol' oleskeleb keväz'kus-sulakus (24..28 mm kus), kezakuspäi redukuhusai paneb vaiše 11 mm kaikes pordos. Voden keskmäine relätivine nepsuz om 26 %.

Rijad jagase 130 municipalitetaks-rajonaks, ühtenzoittas niid 15 municipaližihe sarakoihe.

Eläjad

Vll 1960−1980 lidnan ristitišt ližadui 140 tuhaspäi ühthe millionhasai. Vl 2010 eläjiden lugu oli 5 700 000 ristitud, valdkundan videndez, heiden keskes koumandez oma verazmalaižiden kanzad. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'.

Vl 2017 lidnalaižiden 64,2 % oliba Saudan Arabijan rahvahanikad, indijalaižed otiba 13,7 % ristitištos, pakistanalaižed — 12,4 %, toižed verazmalaižed — 9,7 %.

Islaman 2 400 pühäpertid om olmas lidnas.

Üks' kaikiš surembišpäi om Saud-kunigahan universitet (arab.: جامعة الملك سعود Džāmiʿa al-Malik Saʿūd, alusenpanend 1957, Rijadan universitet vll 1964−1982, 61,4 tuh. üläopenikoid vl 2022). Kaikiš järedamb mail'mas universitet naižiden täht radab lidnas vspäi 1970, se om Nora bint Abdulrahman-princessan universitet (PNU, arab.: جامعة الأميرة نورة بنت عبد الرحمن Džamieat al'amirat Nurat bint eabd Alrahman, 33,8 tuhad üläopenikoid vl 2011).

Transport

Kiruhavtobusad (koume jonod) oma kundaližeks transportaks. Metro om sauvomas vspäi 2014 (kuz' jonod, 84 stancijad, 176 km raudteid), vodele 2022 enamba 90 % om vaumitud, avaiduz linneb vl 2023. Passažirühtenzoituz om olmas raudtel meriporthasai.

Rahvahidenkeskeine civiline «Halid-kunigaz»-lendimport (arab. Maṭār al-Malik Khālid al-Duwaliyy, RUH / OERK, 26 mln passažiroid vl 2018) sijadase 35 km pohjoižhe lidnan keskusespäi. Tehtas reisid Lähižen Päivnouzmman valdkundoihe i Afrikan lähižihe maihe, Indijan lidnoihe, Evropan järedoihe lidnoihe, mugažo Saudan Arabijadme.

Irdkosketused

• Lidnan informacine sait (riyadh.sa). (arab.) (angl.)