Tartu

**Tartu**
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Estinma
Eläjiden lugu (2023)	97,435 ristitud
Pind	38,98 km²
Pämez'	Urmas Klaas; (sulaku 2014—)
Telefonkod	+372-xxx-xxxx
Aigvö	tal'vel UTC+2,; kezal UTC+3

Tartu (mugažo estin kelel, virktas [ˈtɑrtˑu], sijaline Tarto; vozil 1224−1893 Derpt) om kahtenz' surtte Estinman lidn eläjiden lugun mödhe. Se sijadase valdkundan päivnouzmas, om Tartun makundan administrativižeks keskuseks.

Istorii

Eländpunkt om tetab Tarbatu-nimenke 1. voz'tuhan keskespäi. 1030-nz' voz' lugese lidnan alusenpanendan vodeks, Tartu mainitase ezmäižen kerdan kirjutadud purtkiš kuti Jur'jev-lidn anastandan tagut Kijevan Jaroslav Melev-ruhtinasel i oli nimitadud hänen hristanuskondan Jurii-nimen mödhe.

Tartu šingotase mašiništonsauvomižel, sömtegimištol (olud^[1] i alkogolitomižed jomad, jauh, erazvuiččed konservad), poligrafijal, IT-kompanijoil, turizmal (14 adivpertid) i openduzkeskuseks universitetan mediciniženke klinikanke.

Geografijan andmused

Lidn sijadase Emäjogen randoil (lankteb Peipusjärvhe), korktusil 79 metrhasai, 57 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Matkad Tallidnhasai om 185 km lodeheze avtotedme vai raudtedme.

Klimat om ven kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om +6,3 C°, kezakun-elokun +15,5..+18 C°, tal'vkun-uhokun −2,1..−4,4 C°. Ekstremumad oma −38,6 C° (tal'vku) i +35,2 C° (eloku). Kezaaigan minimum om −2,2 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +13 C° (tal'vku). Ei voi panda halad heinkus-elokus. Paneb sadegid 673 mm vodes, enamba kezakus (88 mm) i elokus (79 mm), vähemba uhokus-sulakus (35..39 mm kus). Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 65..70 % röunoiš sulakus-kezakus, 82..89 % sügüz'kus-uhokus. Tal'vaig om pil'vekaz lujas, semendku-heinku oma päivoikahad.

Tobmuz

Tartun municipalitetan (est.: Tartu linn) pind om 154 km². Ilmatsalu-žilo (347 rist. vl 2020), Märj-žilo (Märja, 619 rist. vl 2020) i kümne küläd mülüdas sihe Tartun ližaks. Lidn ičeksaz jagase 18 nimitadud oficialižeks mikrorajonaks (linnaosa).

Urmas Klaas radab lidnan pämehen (est.: Tartu linnapea) vn 2014 sulakuspäi. Edeline lidnan pämez' om Urmas Kruuze (Urmas Kruuse, sulaku 2007 — keväz'ku 2014).

Eläjad

Vn 2000 Estinman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 101 169 ristituid, vn 2011 — 97 600 ristituid. Kaik 93 715 eläjad oli lidnas vl 2018. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 113 977 eläjad vl 1989.

Rahvahad (enamba 0,4 % vl 2011): estilaižed — 81,7 %, venänikad — 14,7 %, ukrainalaižed — 0,9 %, suomalaižed — 0,7 %, vaugedvenälaižed — 0,4 %, toižed rahvahad i rahvahuden ozutandata — 1,6 %.

Kelenmahtused (kodikel' i toine kel' vl 2000): estin kel' — 93,0 %, venän kel' — 71,7 %, anglijan kel' — 36,6 %, saksan kel' — 20,1 %, suomen kel' — 8,4 %.

Tartun universitet (alusenpanend 1632), Estinman openduzministruz i Estinman rahvahaline muzei sijadasoiš Tartus.

Transport

Avtobusad oma kundaližeks transportaks lidnas. Voib sadas jonusel Tallidnhasai i Valghasai.

Tartun civiline lendimport^[2] (TAY / EETU, 26 tuh. passažiroid vl 2018) sijadase kümnes kilometras suvipäivlaskmha lidnan keskusespäi. Tehtas reisid Hel'sinkinnoks.

Avton seižmine om maksutoi Tartus, konz nece om ozutadud znamal i časud oma pandud vedajan tulendan aiganke.