Dublin

Dublin
Baile Átha Cliath (irl.)
Dublin (angl.)
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Irlandii
Eläjiden lugu (2022)	592,713 ristitud
Pind	117,8 km²
Pämez'	Emma Blein; (tal'vku 2024—,; Emma Blain)
Telefonkod	+353-(0)1
Aigvö	tal'vel UTC+0,; kezal UTC+1

Dublin (mugažo anglijan kelel, virkand [ˈdʌblɨn], sijaline virkand [ˈdʊblən], [ˈdʊbələn]; irl.: Baile Átha Cliath [bˠalʲə aːha klʲiəh], lühüdas BÁC) om Irlandijan pälidn da kaikiš suremb lidnankund eläjiden lugun mödhe. Se i lähižed grafkundad mülüdas Lenster-agjaha.

Etimologii

«Dublin»-nimituz sündui irlandijan kelen sanoiden ühtištusespäi: dubh «must» da linn «abai, učulm, uit».

Istorii

Tulijad Skandinavijaspäi paniba lidnusen i eländpunktan alust vl 841, se oli vikingoiden penen sijaližen kunigahusen pälidnaks koume voz'sadad. Dublin oli alištunu Anglijan tobmudele vspäi 1169. Om ripmatoman Irlandijan pälidnaks vspäi 1949.

Dublin šingotase zell'tegimištol, elektrotehnižen sarakon i programholitusen kompanijoiden tegimil, sauvondal, veroližen oluden keitandal, transporttesol'meks.

Geografijan andmused

Lidnan sijaduz enččes Dublin-grafkundas i Irlandijas vn 2004 kartal

Lidn seižub Liffi-jogen (angl.: River Liffey, irl.: An Life) molembil randoil, nell' metrad ü.m.t. keskmäižel korktusel, sen jogen lanktendan sijas Irlandijan merhe.

Klimat om ven meren, pil'vekaz vodes läbi. Voden keskmäine lämuz +9,7 C°, kezakun-sügüz'kun +13,2..+15,4 C°, tal'vkun-uhokun +5,2..+5,5 C°. Ekstremumad oma −15,7 C° (viluku, tal'vku) i +33,0 C° (heinku). Kezaaigan minimum om −0,7 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +18,5 C° (viluku). Ei voi panda halad heinkus-elokus. Paneb sadegid 772 mm vodes, läz tazomäras kuidme, enamba elokus (73 mm) i redukus-tal'vkus (72..83 mm kus), vähemba uhokus-semendkus (51..57 mm kus). Paneb lunt 12 päiväd tal'ves keskmäras. Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 68..72 % röunoiš keväz'kus-sügüz'kus, 76..84 % redukus-uhokus.

Tobmuz

Vspäi 1994 Dublinan lidnterritorii (angl.: Dublin Metropolitan Area) mülüb Dublin-lidnha ičesaz (lidnan istorine keskuz faktižikš) da koumhe grafkundha (Fingal, Dun Leare Ratdaun, Suvidublin), kudambihe enzne Dublin-grafkund alajagoihe.

Lidnan käskusenandai tobmuz om Dublin-lidnan Nevondkund (angl.: Dublin City Council, irl.: Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath) vspäi 2001, kogoneb 63 ühtnijaspäi, valitas heid videks vodeks. Sen i lidnan pämez' om lord-mer («lord» ližazihe vspäi 1665), valitas händast kezakun lopus vaiše vodeks (tobjimalaz). Nece tradicii jäb vajehtamata vspäi 1229.

Oz., edeližed lidnan pämehed oma Dohi de Rošte (Daithí de Róiste, kezaku 2023 — kezaku 2024), Pol Makoliff (angl.: Paul McAuliffe, kezaku 2019 — kezaku 2020, Naiel Ring (angl.: Nial Ring, kezaku 2018 — kezaku 2019).

Eläjad

Vn 2011 Irlandijan rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 527 612 ristitud. Vn 2016 rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 553 165 ristitud, ezilidnoidenke — 1 173 179 ristitud 318 km² pindal. Kaik 1 263 219 eläjad oli ezilidnoidenke 345 km² pindal vl 2022. Kaik 1 904 806 ristitud elädas lidnaglomeracijas (vn 2016 rahvahanlugemine) 6 983 km² pindal, nece otab kaht videndest valdkundan ristitištos.

Dublin om valdkundan üläopendusen keskuseks, nell' universitetad da toižed üläopendusen aluzkundad ratas siš. Znamasižed oma Irlandijan nacionaline universitet^[1] (panihe alust vl 1908, 30 tuh. üläopenikoid kümnel fakul'tetal) i Dublinan universitet üks'jäiženke Triniti-kolledžanke^[2] (alusenpanend 1592, 16,7 tuh. üläopenikoid vl 2014).

Transport

Avtobusad, tramvaid, dizel'- da elektrojonused, taksid i velosipedoiden kortom oma kundaližeks transportaks lidnas sen ezilidnoidenke. Dublinan meriport radab (23 mln tonnoid jüguid i 1,4 mln passažiroid vl 2003), om ehtatimiden jonoid.

Rahvahidenkeskeine civiline Dublin-lendimport^[3] (DUB / EIDW, 31,9 mln passažiroid vl 2023) sijadase üks'toštkümnes kilometras pohjoižhe lidnan keskuzpalaspäi. Tehtas reisid Evropan äjihe maihe, AÜV:oiden i Kanadan järedoihe lidnoihe, Dubaihe, om sezonreisid Keskmeren, Suomenman i Avstrijan lebutahoiže.

Galerei

Dublinan lord-meran rezidencii (2015)
Dublinan zamk (2007)
Pühän Patrikan päjumalanpert' (Árd Eaglais Naomh Pádraig, anglikanine jumalankodikund), vn 2009 nägu
Rahvahidenkeskeine finansiden holitišiden keskuz (IFSC) korktoiden tehnologijoiden Dublin Docklands-rajonas vl 2012
Dublinan Konferenckeskuz vl 2012
Triniti-kolledž (Dublinan universitet, 2019)
Dublin-port vl 2009
Hjuston-päraudtestancii vl 2006
Konnolli-päraudtestancii vl 2016
Jonuz tuleb Pirs-stancijha vl 2003

Homaičendad

↑ Irlandijan nacionaližen universitetan sait (nui.ie). (irl.) (angl.)
↑ Dublinan universitetan Triniti-kolledžan sait (tcd.ie). (angl.) (irl.)
↑ Rahvahidenkeskeižen Dublin-lendimportan sait (dublinairport.com). (angl.)

Irdkosketused

Lidnan ohjastusen oficialine sait (dublincity.ie). (angl.) (irl.)

Dublin Vikiaitas

	Evropan pälidnad
	Afinad \| Amsterdam \| Andorr la Vel'j \| Baku \| Belgrad \| Berlin \| Bern \| Bratislav \| Brüssel' \| Budapešt \| Buharest \| Dublin \| Hel'sinki \| Jerevan \| Kijev \| Kišinöv \| Kopenhagen \| Lissabon \| London \| Lüblän \| Lüksemburg-lidn \| Madrid \| Minsk \| Monako-lidn \| Moskv \| Nikosii \| Oslo \| Pariž \| Podgoric \| Prag \| Reikjavik \| Rig \| Rim \| San Marino-lidn \| Sarajevo \| Skopje \| Sofii \| Stokhol'm \| Zagreb \| Tallidn \| Tbilis \| Tiran-lidn \| Vaduc \| Vallett \| Varšav \| Vatikan \| Ven \| Vil'nüs

[1] Irlandijan nacionaližen universitetan sait (nui.ie). (irl.) (angl.)

[2] Dublinan universitetan Triniti-kolledžan sait (tcd.ie). (angl.) (irl.)

[3] Rahvahidenkeskeižen Dublin-lendimportan sait (dublinairport.com). (angl.)

[1]

[2]

[3]