London

London

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Sur' Britanii
Eläjiden lugu (2022)	8,866,180 ristitud
Pind	1,572 km²
Pämez'	Sadik Han (semendku 2016—, Sadiq Khan)
Telefonkod	+44-(0)20; −01 322, 01 689, 01 708, 01 737, 01 895, 01 923, 01 959, 01 992
Aigvö	tal'vel UTC+0, kezal UTC+1

Suren Londonan kart (2024)

London (mugažo anglijan-ki kelel, virktas: [ˈlʌndən]; latinan kelel: Londinium) om Suren Britanijan da Pohjoižen Irlandijan Ühtenzoittud Kunigahusen i sen Anglijan pälidn, kaikiš järedamb lidn valdkundas i Britanijan saril, Evropan kahtenz' lidn ristituiden lugun mödhe Moskvan jäl'ghe.

Lidn om Ühtenzoittud Kunigahusen kaikiš znamasižemb politine, ekonomine da kul'turine keskuz. Mail'man rahaazjoiden keskusišpäi ühtes rives Nju Jorkanke i Tokionke.

Istorii

Rimalaine Klavdii-imperator pani Londonan lidnan alust vodel 43 meiden erad. Läz 100. vodespäi London oli rimalaižen Britanijan pälidnaks, Anglijan pälidn 11.-12. voz'sadaspäi, Suren Britanijan pälidn vspäi 1707. Se oli Britanižen imperijan päkeskuseks 16.-20. voz'sadoil. Vll 1825−1925 London oli mail'man kaikiš järedambaks eländpunktaks eläjiden lugun mödhe.

Keskaigaine Tauer-lidnuz om kaičenus vn 1666 suren lämoipalon jäl'ghe. Lidnan nügüdläine istorine keskuz panihe Viktorija-kunigaznaižen tobmuden aigan (1837−1901), kogoneb Vestminster- i Siti-rajonišpäi.

Geografižed andmused

Suren Londonan sijaduz valdkundas vn 2014 kartal

Londonan sijaduz om Suren Britanijan saren suvipäivnouzmpoles, Temzanjogen molembil randoil läz sen lanktendsijad Pohjoižmerhe, Noländel (Grinvičun) meridianal, 11 m ü.m.t. keskmäižel korktusel.

Klimat om ven valdmeren valatoitusenke, pil'vekaz, tal'vel eriližešti. Voden keskmäine lämuz om +11,7 C°, kezakun-sügüz'kun +15,9..+19,0 C°, tal'vkun-uhokun +5,6..+5,9 C°. Ekstremumad oma −17,4 C° (tal'vku) i +40,2 C° (heinku). Kezaaigan minimum om −0,6 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +21,2 C° (uhoku). Ei voi panda halad heinkus-sügüz'kus (sügüz'kun minimum om +1,4 C°). Paneb sadegid 615 mm vodes, läz tazomäras kuidme, enamba redukus-vilukus (57..67 mm kus), vähemba keväz'kus-sulakus (39..42 mm kus). Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 65..70 % röunoiš keväz'kus-elokus, 77..81 % redukus-uhokus.

Tobmuz

Lidnan rajonad vl 2009

Kaks' grafkundad oma lidnan paloikš: London-Siti (keskuzpalas) i Sur' London (angl.: Greater London). Jäl'gmäine jagase 32 rajonaks (üks'lugu angl.: borough boro).

Suren Londonan radonoigendajan tobmuden pämez' om mer (angl.: Mayor of London). Kaik rahvaz valičeb händast nelläks vodeks, toižiden strokuiden voimuz om olmas. Edeline mer om Boris Džonson (Boris Johnson, 3. semendku 2008 — 9. semendku 2016).

Eläjad

Vl 2007 lidnan eläjiden lugu oli 7 556 900 ristitud. Vn 2011 rahvahanlugemižen mödhe lidnan ristitišt oli 8,173,941 eläjad, vn 2021 — 8,799,800 eläjad. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli läz 8 mln eläjid vll 1931−1951 (8,164,416 eläjad vl 1951) i om nügüd'. Suren Londonan pind om 1572 km² (aglomeracijas — 8382 km²). Kaiken lidnaglomeracijan ristitišt om 14,9 millionad eläjid (vn 2024 andmused).

Augotižlibundan mödhe (2021): vaugedverižed — 53,8 % (sündnuded Surhe Britanijha 36,8 %), azijalaižed — 20,8 %, muzaverižed — 13,5 %, toižen augotižlibundan — 6,3 %, segoitadud augotižlibundan — 5,7 %.

Transport

Avtobusad (läz 700 maršrutad, 50 ölišt N-nimenke), metron kaks' sistemad, lidnelektrojonused (viž jonod 78 stancijanke, 86 km raudted) i vezitransport (22 valdmad Temzadme) oma kundaližeks transportaks lidnas. Tramvain nell' maršrutad (Tramlink) 28 km pitte oma Kroidon-rajonas vspäi 2000. Leved tramvaisistem lopi radod vl 1952, trolleibusverk om demontiruidud vspäi 1962. Jogiport radab Temzanjogel. Rengazavtote (M25-trass) ümbärdab Londonad, sen ližaks kaks' rengazavtoted oma lidnan südäimes. Tulend ajaden avtol röunatud Südäirengaztel lidnan keskuzpalha om maksline vspäi 2003.

Vspäi 1863 mail'man ezmäine metropoliten radab lidnas — Londonan metro (vspäi 2018 om 11 jonod, 270 stancijad, 402 km raudted). Sen ližaks, Doklendan kebn metro om avaitud vl 1987 (vspäi 2011 om seičeme jonod, 45 stancijad, 38 km raudted).

Lidnas rahvahidenkeskeine civiline Hitrou-lendimport (LHR / EGLL) radab, üks' kaikiš järedambišpäi mail'mas, vastsi 80,1 mln passažiroid vl 2018.

Mel'heižtahod

Londonas om äi mail'man tetabid mel'heižtahoid: Vestminsteran abbatuz, Vestminsteran pert'kulun kompleks časčuhundusenke (Parlament da Big Ben), Pühän Pauloin päjumalanpert', Taueran lidnuz i m. e.

Sport

London oli vastnu Kezaližiden Olimpižiden vändoid vozil 1908, 1948 da 2012.

Galerei

• 
  Britanijan Parlament
  da Big Ben (2005)
• 
  Sitiholl (2004)
• 
  Taueran lidnuz, vn 2007 nägu
• 
  Ümbrikacundan kezr (2006)
• 
  Taueran sild (2010)

Temzanjogen nägu vn 2008 uhokus

Irdkosketused

• Suren Londonan ohjastusen sait — London City Hall (london.gov.uk). (anglijan kelel)