Afinad

Afinad
Αθήνα

Lidnanznam
Valdkund	Grekanma
Eläjiden lugu (2021)	3,041,131 ristitud
Pind	412 km²
Pämez'	Kostas Bakojannis (sügüz'ku 2019—, Κώστας Μπακογιάννης)
Telefonkod	+30−21
Aigvö	tal'vel UTC+2, kezal UTC+3

Lidnan kart (2024)

Afinad (grek.: Αθήνα [aˈθina]; amuižgrek.: Ἀθῆναι [atʰɛ̂ːnai̯], äilugus) om Grekanman pälidn da kaikiš suremb lidn. Se om Attik-agjan administrativižeks keskuseks mugažo.

Vl 2004 lidn vastsi 28nzid lugul Kezaližid Olimpižid vändoid.

Istorii

Eländpunkt mainitase ezmäižen kerdan 15. voz'sadal edel m.e.. Se om nimitadud sodan i melevuden Afina-jumalnaižen oiktastuseks. Lidn oli Amuižen Grekanman znamasižeks keskuseks. Klassižen antikaigan (5. voz'sada EME) lidn-valdkund saihe ičeze korktaha änikoičendhasai. Sen satused märičiba Evropan Udessündutandan kul'turan šingotesen tendencijoid.

Vl 1834 Afinad kändihe uden Grekanman pälidnaks Nafplionan jäl'ghe. Sil aigal Afiniden ristitišt oli viž tuhad ristituid.

Lidn sen ezilidnoidenke om grekan ižandusen südäin. Grekanman kogosüdäiproduktan pol' tegese Afiniš, elektrusen nell' videndest kulutase siš. Afinad ezilidnoidenke šingotasoiš nenil sarakoil: tekstiline, omblendtegimišt, nahkan da kengiden tehmine, sömtegimišt, metallanümbriradmine, metallurgii, himine, poligrafine. Kivioinümbriradai tegim radab Aspropirgos-ezilidnas, «Hellenic Shipyards»-verf' om Skaramangas-ezilidnas, metallurgine tegim om saudud Elefsinas. Lidn om valdkundan torguindan i bankoiden keskuz. Grekanman importan 70 % i eksportan kaks' videndest läbitab pälidnad.

Geografijan andmused

Afiniden nägu Man kaimdajaspäi vl 2003 vai sen aigemba

Afinad sijadasoiš valdkundan keskuses, 20 metrad ü.m.t. keskmäižel korktusel. Reljef om erazvuitte lidnan röunoiš. Afinan tazangišt om ottud lidnfartalil täuzin i om ümbärtud nenil mägil: Egaleo päivlaskmas, Poikilon lodehes, Parnis pohjoižes, Pendelikon pohjoižpäivnouzmas, Imitos päivnouzmas. Saronikos-merilaht om suvipäivlaskmas. Pirei-ezilidn om meriportaks kaks'toštkümnes kilometras suvipäivlaskmha Afiniden keskuzpalaspäi.

Klimat om subtropine kuiv. Kezaaig om kuiv i päivoikaz lujas. Voden keskmäine lämuz om +19,2 C°, heinkun-elokun +29,3..+29,4 C°, kezakun i sügüz'kun +25,0..+26,6 C°, tal'vkun-keväz'kun +10,2..+13,1 C°. Ekstremumad oma −6,5 C° (viluku) i +44,8 C° (kezaku). Kezaaigan minimum om +11,8 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +25,3 C° (uhoku). Voib panda halad kül'mkus-keväz'kus. Paneb sadegid 433 mm vodes, enamba kül'mkus-vilukus (56..76 mm kus), vähemba kezakus-elokus (5..12 mm kus). Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 42..50 % röunoiš kezakus-elokus, 70..73 % kül'mkus-uhokus.

Tobmuz

Agjan municipalitetad i lidnan sijaduz agjas da valdkundas vn 2008 kartal

Afinad-municipalitetan rajonad (2007)

Todesižikš Afinad ülitadas Attik-agjan territorijad.

Attik-agjan Sured Afinad jagasoiš 35 municipalitetaks, kaikutte om ičeze pämehenke. Afinad-municipalitet om üks' niišpäi. Se alajagase seičemeks nomeruidud ühthižkundaks (nomer 1..7), niiden ühthine pind om 39 nellikkilometrad, ristitišt 655 780 eläjad (vl 2011). Kostas Bakojannis om Afinad-municipalitetan pämez' vn 2019 sügüz'kuspäi.

Lidnan municipalitetan tobmuden pämez' om dimarh. Edeline lidnan pämez' om Giorgos Kaminis (Γεώργιος Καμίνης, viluku 2011 — sulaku 2019).

Sured Afinad oma 361 nellikkilometrad pindal, nell' periferišt ühtnikad om niiš: Keskuzližed Afinad, Pohjoižed Afinad, Päivlaskmaižed Afinad i Suvižed Afinad. Pirei-kund i völ nell' kundad sätas periferišt Pirei-ühtnikad (se-žo Sur' Pirei). Sured Afinad i Sur' Pirei oma lidnaglomeracijan paloikš 412 km² pindanke. Se lidnaglomeracii, periferižed ühtnikad Päivnouzmaine Attik i Päivlaskmaine Attik sätas Afiniden metropoliteništ rajonad 2929 km² pindanke.

Eläjad

Afiniden kaiken lidnaglomeracijan ristitišt om 3,7 millionad eläjid (vn 2011 rahvahanlugemine, 2928,72 km² pindal, Pirei-portanke da toižidenke ezilidnoidenke), se om valdkundan eläjiden koumandez. Pälidnan ristitišt ližadui eriližešti vn 1921 grekiž-turkižen vajehtusen jäl'ghe. Vspäi 1991 (3,5 mln eläjid) metropolitenižen rajonan ristitišt om stabiline. Anttas Afiniden ristitišton arvod viž millionad tulijoidenke pordaigaližešti (üläopenikad, radnikad, turistad, repatriantad, immigrantad).

Transport

Afiniden kundaližen transportan kart (2022): metro, ezilidnelektrojonused, tramvaiverk

Metropoliten, lidnelektrojonused, tramvai, avtobusad da trolleibusad, taksid da libutimed (funikulörad) oma kundaližeks transportaks lidnan südäimes. Vspäi 1869 metro radab lidnas da sen kaimdailidnoiš (vspäi 2022 66 stancijad om koumel jonol, 91,7 km raudted, nellänz' jono om sauvomižes).

Afiniden rahvahidenkeskeine civiline Elefterios Venizelos-lendimport (ATH / LGAV, 31,8 mln passažiroid vl 2024) radab vspäi 2001. Se seižub 94 metrad ülemb valdmeren tazopindad, sijadase kaks'kümnes kilometras päivnouzmha lidnan keskuzpalaspäi (metrol, 30 km avtotedme). Sišpäi tehtas reisid Evropan da Lähižen Päivnouzmman äjihe maihe.

Irdkosketused

• Afinad-municipalitetan oficialine sait (cityofathens.gr). (grek.) (angl.)