Kopenhagen

Kopenhagen
København

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Danii
Eläjiden lugu (2022)	1,366,301 ristitud
Pind	525,5 km²
Pämez'	Sofi Hestorp-Andersen (viluku 2022—, Sophie Hæstorp Andersen)
Telefonkod	+45−3
Aigvö	tal'vel UTC+1, kezal UTC+2

Lidnan kart ezilidnoidenke (2009)

Kopenhagen (dan.: København [kʰøpm̩ˈhɑwˀn] vai [kʰøb̥ənˈhaʊ̯ˀn], vanhan danijan Køpmannæhafn-nimitusespäi «torgovanoiden merivaldmad») om Danijan pälidn da kaikiš suremb kommun. Mülüb Danijan pälidnan agjaha (dan.: Region Hovedstaden), no ei ole sen keskuseks.

Kaik 13 municipalitetad mülüdas lidnha täuzin i völ koume paloin, kaks' lidnad oma Pälidnan regionan paloikš mugažo. Läz kaht millionad ristituid elädas lidnas ezilidnoidenke (2015), nece om valdkundan ristitišton enamba koumandest.

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud vl 1167 lidnuseks kalanpüdajiden külän sijas. Vl 1254 se sai lidnan oiktusid. Vl 1416 Norvegijan, Danijan i Ročinman Erik Pomeranijalaine-kunigaz oti lidnad vägel i kändi sidä ičeze rezidencijaks vl 1433. Vn 1728 lämoipalo pani mantazole lidnan pertišton nelländest. 20. voz'sadan augotišele Kopenhagen kändihe lidnaks änikoičijanke tegimištonke da ohjastusenke, kaiči neitralitetad Ezmäižen mail'man sodan aigan.

Lidn šingotase valdkundan ižandusen i rahaazjoiden keskuseks. Arni lidnan ižanduz kogoneb holitišiden sferaspäi läz täuzin (oz., transport, sido, torguind, finansad), radajiden millionan koumandesespäi penemb mi kümne tuhad oma ottud tegimištho. Kopenhagenan fondbirž (CSE) radab vspäi 1620 i mülüb Ročinman OMX-koncernha. Bankoiden päfaterad: Alm. Brand, Danske Bank, Nykredit, Nordea Bank Danmark. Nened järedad rahvahidenkeskeižed kompanijad baziruišoiš lidnas: A. P. Moller-Maersk Group (rahvahidenkeskeižiden jüguiden vendad ujuden suril laivoil), Novo Nordisk (farmaceftine), Carlsberg (olud), Novozymes (himine sarak: enzimad pezendabutusiden täht). Ühthine kompanii ohjandab Kopenhagenan i Mal'mön meriportoil.

Geografijan andmused

Kopenhagen sijadase valdkundan päivnouzmas, Baltijan meren Eresunn (Zund)-sal'men randal. Lidn otab kahten saren paloid: Zelandii i Amager. Pen' Slotshol'men-sar' om Kopenhagenan istorine keskuz.

Klimat om ven valdmeren pil'vekaz, tal'vel eriližešti. Keza om viluhk, tal'v om pehmed. Voden keskmäine lämuz om +9,1 C°, kezakun-elokun +15,6..+18,1 C°, tal'vkun-keväz'kun +1,4..+3,5 C°. Ekstremumad oma −27,6 C° (viluku) i +35,6 C° (heinku). Kezaaigan minimum om +0 C° (eloku), tal'vaigan maksimum om +15,8 C° (uhoku). Ei voi panda halad kezakus-heinkus vaiše (heinkun minimum om +0,1 C°). Paneb sadegid 646 mm vodes, läz tazomäras kuidme, enamba kezakus-redukus (61..67 mm kus), vähemba uhokus (37 mm) i sulakus (36 mm). Paneb lunt 21 päiväd tal'ves. Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 72..76 % röunoiš sulakus-elokus, 82..86 % redukus-keväz'kus.

Tobmuz

Lidnan kommunan kart ümbrištonke (2014)

Kopenhagen-kommun jagase kümneks rajonaks (dan.: bydele).

Edeližed lidnankundan pämehed (ober-burgomistrad, merad) oma Lars Vaiss (reduku 2020 — tal'vku 2021, Lars Weiss), Frank Jensen (viluku 2010 — reduku 2020), Ritt Bjerregor (2006−2009, Ritt Bjerregaard).

Eläjad

Vl 2018 lidnan eläjiden lugu oli 1 308 893 ristitud. Läz 2,1 mln eläjid om kaikes lidnaglomeracijas 3371,8 km² pindal (2022).

Augotižlibundan mödhe (2022): danijalaižed — 73,7 %, toižed evropalaižed — 12,9 %, azijalaižed — 8,2 %, afrikalaižed — 3 %, toižen augotižlibundan — 2,2 %.

Transport

Avtobusad, ezilidnelektrojonused da velosipedad oma kundaližeks transportaks lidnas da sen ümbrištos. Metro radab lidnas vspäi 2002 (kaks' jonod 22 stancijanke, 23 km raudted vspäi 2007).

Eresunnan sild-tonnel' 16 km pitte ühtenzoitab lidnad ročin Mal'mö-lidnanke. Jogapäiväline ehtatim ühtenzoitab Oslonke (Norvegii).

Kaik kaks' rahvahidenkeskešt lendimportad sijadasoiš lidnan ümbrištos. Kaikiš suremb Skandinavijan maiš civiline Kastrup-lendimport (CPH / EKCH, 26,7 mln passažiroid vl 2023) radab kahesas kilometras suvhe lidnan keskuzpalaspäi. Pen' Roskil'de-lendimport (RKE) om 15 km päivlaskmha.

Tetabad sündnuded da eläjad

• Hans Kristian Andersen (1805−1875) — danine kirjutai, mail'man tetabiden sarnoiden sädai.
• Sören K'jerkegor (1813−1855) — danine filosof, protestantine teolog da kirjutai
• Dipika Padukone (sünd. 1986) — indine aktris da fotomodel.

Irdkosketused

• Kopenhagen-lidnan tobmuden oficialine sait (kk.dk). (dan.) (angl.)