Vašington (lidn)

Vašington
Washington, D.C.

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad
Eläjiden lugu (2020)	689,545 ristitud
Pind	177 km²
Pämez'	Müriel Bauzer (viluku 2015—, Muriel Bowser)
Telefonkod	+1−202
Aigvö	tal'vel UTC−5, kezal UTC−4

Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.

Lidnan kart (2024)

Vašington (anglijan kelel: Washington, D.C. [ˈwɑʃɪŋtən ˌdiː ˌsiː]) om Amerikan Ühtenzoittud Valdkundoiden pälidn. Oficialine nimi om Kolumbijan federaline ümbrik. Se om ičenaine territorii, kudamb ei mülü toižihe štatoihe.

Lidnan deviz om (latinan kelel): Justitia Omnibus (angl.: Justice for All, «Oigedsudind kaikiden täht»).

Lidnan nimed

Lidn sai ičeze nimen ezmäižen Ühtenzoittud Štatoiden prezidentan Džordž Vašingtonan mödhe. Vodespäi 1871 Vašington, Džordžtaun da toižed rajonad oma ühtenzoittud Kolumbijan federaližhe ümbrikho (anglijan kelel: District of Columbia, lühüdas: D.C.). Amerikalaižed tobjimalaz kuctas paginas lidnan «Di-Si»:kš vai «Vašington Di-Si»:kš, miše erištada lidnad ühtennimižes štataspäi AÜV:oiden lodehel.

Istorii

Vašingtonan alusenpanendan dat om 1791. voz'.

Geografii

Vašington sijadase AÜV:oiden pohjoižpäivnouzmas, 53 kilometras Atlantižen valdmeren randištospäi. Lidnan sijaduz om Potomak-jogen pohjoižrandal, sil om röunad Virginii-štatanke suvipäivlaskmal da Merilend-štatanke kaikil toižil polilpäi. Puištod ottas lidnan videndest, saum vezid om kümnendez (18,71 nellikkilometrad). Lähembaine toine sur' lidn om Baltimor pohjoižpäivnouzmas.

Klimat om subtropine neps. Voden keskmäine lämuz om +15,2 C°, kezakun-elokun +24,6..+27,2 C°, tal'vkun-uhokun +3,1..+5,4 C°. Ekstremumad oma −26 C° (viluku, uhoku) i +41 C° (heinku, eloku). Kezaaigan minimum om +6 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +29 C° (uhoku). Paneb sadegid 1062 mm vodes, läz tazomäras kuidme, enamba semendkus-heinkus i sügüz'kus (100..110 mm kus), vähemba uhokus (67 mm). Paneb lunt 35 sm tal'ves. Keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 58..70 % voden aigan.

Tobmuz

Vn 2015 vilukun 2. päiväspäi Müriel Elizabet Bauzer radab 8. lidnan pämehen (meran, angl.: Mayor). Nece naine vajehti endišt Vinsent Grei-pämest.

Valdkundan koumen tobmuden oksiden ezitaikundad sijadasoiš Vašingtonas, sidä kesken AÜV:oiden prezidentan rezidencii (Vauged Pert') om, mugažo rahvahaližen znamoičendan muzejad da muštpachad. Mail'man bankan, Rahvahidenkeskeižen valütfondan, Amerikan valdkundoiden organizacijan (AVO), Amerikoidenkeskeižen bankan da Panamerikaižen tervudenorganizacijan päfaterad oma lidnas.

Ristitišt

Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 802 178 eläjad vl 1950. Sid' ristitud sirdaškanziba ezilidnoihe, i vl 2010 kaikenaigaižiden eläjiden lugu oli 601 723 ristitud lidnan röunoiden südäimes. Köläidimenvuičcen migracijan taguiči ezilidnoišpäi ristitišt sureneb muupäivin ühthe millionhasai. Kaik 693 972 eläjad oli lidnas vl 2017. Vašingtonan lidnaglomeracijan eläjiden lugu om 6,3 millionad ristituid (2020, kudenz' surtte AÜV:oiš), oli 6,1 mln eläjid vl 2017.

Eläjad religijan mödhe (vl 2000): hristanuskojad — 58,1 % (katolikad, baptistad), islamanuskojad — 10,6 %, judaizman uskojad — 4,5 %, toižiden religijoiden polenpidajad i religijatomad — 26,8 %.

Transport

Avtobusad, ezilidnelektrojonused, velosipedad i taksid oma kundaližeks transportaks lidnas da sen ezilidnoiš. Vodespäi 1976 metropoliten radab lidnas (angl.: Washington Metro, Metrorail, Metro, vspäi 2023 om kuz' jonod, 98 stancijad, 208 km raudted). Päraudtestancii om kaikiš järedambišpäi AÜV:oiš.

Kaik koume lendimportad om läz lidnad, kaikid niid kävutadas tazomäras:

• Rahvahidenkeskeine civiline Vašington Dalles-lendimport (IAD / KIAD) sijadase 42 km päivlaskmha lidnan keskusespäi. Sišpäi tehtas reisid mail'man äjihe maihe, mugažo AÜV:oidme;
• Toine znamoičendal om Rahvahidenkeskeine civiline Baltimor/Vašington-lendimport Targud Maršallan nimed (BWI), se sijadase 48 km pohjoižpäivnouzmha lidnan keskusespäi. Lendimportaspäi tehtas reisid Keskuzamerikan maihe, Kanadha da Reikjavikha, no tobjimalaz AÜV:oiden lidnoihe;
• Rahvahaline Vašington-lendimport Ronal'd Reiganan nimed (DCA) radab südäireisiden täht vaiše, sijadase ani lidnan röunan taga Potomak-jogen randal, vides kilometras suvhe lidnan keskusespäi.

Lidnan nägud

• 
  AÜV:oiden parlament — Kongressan pert' (Kapitolii, 2006)
• 
  Vašingtonan kafedraline päjumalanpert', vn 2011 nägu
• 
  Džeffersonan memorial (2011)
• 
  AÜV:oiden prezidentan rezidencii — Vauktan Pertin suvine ocsein (2006)
• 
  AÜV:oiden kaičendministruz (Pentagon) vl 1998 vai sen aigemba

Vašingtonan monumentan panoram (2008)

Irdkosketused

• Federaližen Kolumbii-ümbrikon tobmuden sait (dc.gov). (anglijan kelel)