Turku

Vikipedii-späi
Turku (veps. i suom.)
Åbo (roč.)
 Lidnanznam
 Flag
Valdkund Suomenma
Eläjiden lugu (2023) 201,085 ristitud
Pind 306,36 km²
Turku (veps. i suom.) Åbo (roč.)
Pämez' Minna Arve
(kül'mku 2017—)
Telefonkod +358-(0)2
Aigvö tal'vel UTC+2,
kezal UTC+3


Lidnan rajonad (2012)

Turku (mugažo suomen kelel, virktas [ˈturku]; roč.: Åbo [ˈoːbu]) om Suomenman lidn, Suvipäivlaskmaine Suomenma-provincijan pälidn. Se om valdkundan kudenz' lidn eläjiden lugun mödhe.

Istorii[vajehta | vajehtada tekst]

Raudaigan (vl 500 e.m.e. — 1250) alangišt Auranjogen da Vähäjogen keskes oli tetabaks torguindtahoks. Nügüdläižen eländpunktan aluz om pandud 13. voz'sadal kuti katoline päjumalanpert'. Sai lidnan oiktusid 1290-nzil vozil. Vl 1318 Uz'lidnan sodaväged polttiba lidnad, no udessaudihe sidä teravas torgovanoil, sikš miše ladihe kožundaktad i sab oli torguida vaiše lidnan territorijal.

Turku šingotase äjil sarakoil, sidä kesken laivansauvomižel, zelläntegimel, cementan tegimel, sömtegimištol, telekommunikacijan i diagnostikan ladimiden tehmižel.

Geografijan andmused[vajehta | vajehtada tekst]

Lidn sijadase Auranjogen da Baltijan meren randoil. Matkad Turkun keskusespäi Hel'sinkin keskushesai om 150 km päivnouzmha orhal, 165 km avtotedme vai 188 km raudtedme. Vn 2018 andmisiden mödhe lidnan ühthine pind om 306,36 km², sidä kesken kuivma 245,67 km², meri 57,24 km², vezi i sokaz tahond ottas 3,45 nellikkilometrad.

Klimat om ven kontinentaline, Baltijan meren valatoitusenke. Voden keskmäine lämuz om +5,8 C°, kezakun-elokun +14,4..+17,5 C°, vilukun-uhokun −3,8..−4,5 C°. Ekstremumad oma −35,5 C° (viluku) i +35,9 C° (heinku). Kezaaigan minimum om −2,2 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +11 C° (tal'vku). Ei olele haloid heinkus i elokus. Paneb sadegid 684 mm vodes, enamba heinkus-elokus i redukus-tal'vkus (71..74 mm kus), vähemba sulakus-semendkus (32..35 mm kus). Tal'vaigan poud oleskeleb harvoin.

Tobmuz[vajehta | vajehtada tekst]

Turku jagase 87 valičemižtahoks, ühtetas niid ühesha administrativižhe lidnanlaptha.

Edeline lidnan pämez' om Aleksi Randell (2010−2017).

Eläjad[vajehta | vajehtada tekst]

Vl 1990 lidnan eläjiden lugu oli 159 180 ristitud. Kaik 191 664 eläjad oli lidnas vn 2018 lopus. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Vn 2016 andmusiden mödhe suomen kel' om mamankeleks 84,0 % täht lidnalaižišpäi, ročin kel' — 5,4 %, toižed keled — 10,6 %.

Transport[vajehta | vajehtada tekst]

Avtobusad oma kundaližeks transportaks. Meriport da koume raudtestancijad sijadasoiš lidnas. Port om valdkundan üks'jäine vastmaha raudteehtatint, ühtenzoitase ehtatimil Stokhol'manke.

Rahvahidenkeskeine civiline Turku-lendimport[1] (TKU / EFTU, 453 tuh. passažiroid vl 2019) sijadase kahesas kilometras pohjoižhe lidnan keskuzpalaspäi. Tehtas reisid Righa, Stokhol'mha i Gdan'skha, Mariehamnha, om sezonreisid Rimha i Kanarižen sariden lebutahoiže.

Homaičendad[vajehta | vajehtada tekst]

  1. Rahvahidenkeskeine Turku-lendimport finavia.fi-saital. (suom.) (roč.) (angl.)

Irdkosketused[vajehta | vajehtada tekst]




Suomenman agjad da niiden administrativižed keskused
Ahvenanma1 (Mariehamn) | Kainu (Kajani) | Kanta Häme (Hämenlidn) | Keskpohjanma (Kokkol) | Kesksuomenma (Jüväskülä) | Kümenlakso (Kouvol) | Laplandii (Rovanem') | Pirkanma (Tampereh) | Pohjanma (Vas) | Pohjoižkarjal (Jogensu) | Pohjoižpohjanma (Oulu) | Pohjoižsavo (Kuopio) | Päijät Häme (Laht) | Sadakund (Pori) | Suvikarjal (Lapenrand) | Suvipohjanma (Seinjogi) | Suvipäivlaskmaine Suomenma (Turku) | Suvisavo (Mikoi) | Udenma (Hel'sinki)
1 Avtonomine agj.