Astan

Astan
Astana / Астана (kaz.)
Астана (ven.)
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Kazahstan
Eläjiden lugu (2023)	1,402,002 ristitud
Pind	797,33 km²
Pämez'	Ženis Kasimbek; (tal'vku 2022—,; Жеңіс Қасымбек)
Telefonkod	+77−172
Aigvö	UTC+6

Astan (kaz.: Astana / Астана «pälidn», ven.: Астана́) om Kazahstanan pälidn. Se om lidn tazovaldkundan alištusenke, valdkundan kahtenz' lidn eläjiden lugun mödhe.

Istorii[vajehta | vajehtada lähte]

Nügüdläižen eländpunktan aluz om pandud vl 1830 kuti kozakoiden Akmolan forpost läz kazahlaižiden surt Akmol-žilod kaičemha Venälaižen imperijan ut ümbrikod kazahan toižiden hanoiden sodavägiden londoišpäi. Vn 1863 16. päiväl kezakud Akmolan varmitez da ühtenzoittud žilo senno saiba ümbrikon pälidnan statusad Akmolinsk-nimenke. Vll 1961−1992 nimitihe sidä Celinograd:aks (kaz. i ven.: Целиноград). Vll 1992−1998 nimi oli Akmol (kaz.: Ақмола, ven.: Акмола), udesnimitihe čoman kulundan da hüvän associacijan täht Astan:aks (kaz. i ven. Астана). Vn 2019 20. päiväl kezakud parlament vahvišti pälidnan ut nimitust — Nur-Sultan (kaz.: Нұр-Сұлтан). Astan-nimi om pörtud vn 2022 sügüz'kus.

Kätihe Kazahstanan pälidnaks vs 1997 tal'vkun 10. päiväspäi.

Astan šingotase sauvondal, torguindal i transportkeskuseks varažomidenke. Tegimišton päsarakod oma sauvondmaterialiden pästand, mašinansauvomine (sidä kesken katl'ad i lämbituzladimed, libutimed), sömtegimišt.

Geografijan andmused[vajehta | vajehtada lähte]

Lidn sijadase valdkundan pohjoižes, Išim-jogen molembil randoil (kaz.: Есіл), 347 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Pälidnan territorii om anklavaks Akmolan agjan suvipäivnouzmas.

Klimat om terav kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om +4 C°, kezakun-elokun +19,1..+20,6 C°, tal'vkun-uhokun −12..−14,5 C°. Ekstremumad oma −51,6 C° i +41,6 C°. Kezaaigan minimum om −2,2 C° (eloku), tal'vaigan maksimum om +8,2 C° (uhoku). Paneb sadegid 338 mm vodes, enamba kezakus (40 mm) i heinkus (56 mm), vähemba vilukus-sulakus i sügüz'kus (17..21 mm kus). Ei olele haloid heinkus. Mecankazvatusen sur' projekt tegese ümbri lidnas polenemha kuivaigad i stepin kovid tulleid.

Astan jagase videks administrativižeks rajonaks: Almati, Esil', Sariark (kaz.: Сарыарқа), Baikonur (vn 2018 keväz'kuspäi), Nur (Нура, vspäi 2023).

Tobmuz[vajehta | vajehtada lähte]

Edeližed lidnan pämehed (akimad):

Aset Isekešev (21. kezaku 2016 — 10. sügüz'ku 2018, Әсет Исекешев)
Bahit Sultanov (11. sügüz'ku 2018 — 12. kezaku 2019, Бақыт Сұлтанов)
Altai Kul'ginov (13. kezaku 2019 — 8. tal'vku 2022, Алтай Көлгінов)

Eläjad[vajehta | vajehtada lähte]

Vl 2015 lidnan eläjiden lugu oli 852 985 ristitud^[1], vn 2017 kezakus lidnan ristitišt ületi millionad, i vl 2018 se oli 1 070 196 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'.

Rahvahad (enamba 0,4 % vn 2022 augus, ristitišt 1 239 744 eläjad): kazahlaižed — 81,1 %, venänikad — 11,3 %, ukrainalaižed — 1,2 %, totarlaižed — 1,0 %, uzbekad — 0,9 %, saksalaižed — 0,8 %, korejalaižed — 0,6 %, kirgizlaižed — 0,5 %, azerbaidžanlaižed — 0,4 %, toižed rahvahad — 2,2 %.

Üläopendusen vižtoštkümne aluzkundad i läz 17 kolledžad anttas professionališt opendust.

Transport[vajehta | vajehtada lähte]

Avtobusad i velosipedad oma kundaližeks transportaks lidnas, kiruhtramvain jono om sauvomas vspäi 2017. Rengazavtote ümbri lidnas om avaitud täuzin vn 2019 lopus. Kezaline navigacii oleskeleb Išim-jogedme lidnan röunoiš.

Vl 2017 uz' «Nurli Žol»-päraudtestancii om avaitud lidnan suvipäivnouzmas.

Rahvahidenkeskeine civiline lendimport Nursultan Nazarbajevan nimed^[2] (kaz.: Nursultan Nazarbaev halyqaralyq áýejaıy, NQZ / UACC, 5,1 mln passažiroid vl 2019) sijadase 16 kilometras suvipäivnouzmha lidnan azjaližes keskusespäi. Tehtas reisid Azijan lähižiden maiden i Venäman surihe lidnoihe, Frankfurtha i Pekinha, mugažo Kazahstanan kaikihe surihe lidnoihe, om čarterreisid Keskmeren, Egiptan i Tailandan lebutahoiže.

Sebruzlidnad[vajehta | vajehtada lähte]

Jordanii Amman, Jordanii (vspäi 2005)
Turkanma Ankar, Turkanma (2001)
Tailand Bankok, Tailand (2004)
Kirgizstan Biškek, Kirgizstan (2011)
Pol'šanma Gdan'sk, Pol'šanma (1996)
Vjetnam Hanoi, Vjetnam (2009)
Venäma Kazan', Tatarstanan Tazovaldkund, Venälaine Federacii (2004)
Filippinad Manil, Filippinad (2004)
Francii Nicc, Francii (2014)
Suomenma Oulu, Suomenma (2013)
Kitai Pekin, Kitai (2006)
Venäma Piter, Venälaine Federacii (1996)
Latvii Rig, Latvii (1998)
Korejan Tazovaldkund Seul, Korejan Tazovaldkund (2004)
Gruzii Tbilis, Gruzii (1996)
Venäma Uf, Baškortostanan Tazovaldkund, Venälaine Federacii (2010)
Pol'šanma Varšav, Pol'šanma (2002)
Horvatii Zagreb, Horvatii (2014)

Homaičendad[vajehta | vajehtada lähte]

Irdkosketused[vajehta | vajehtada lähte]

Lidnan administracijan (Astanan Akimat:an) oficialine portal (astana.gov.kz). (kazah.) (ven.) (angl.)

Astan Vikiaitas

	Azijan pälidnad
	Abu Dabi \| Amman \| Ankar \| Astan \| Ašhabad \| Bagdad \| Baku \| Bandar Seri Begavan \| Bankok \| Beirut \| Biškek \| Dakk \| Damask \| Dili \| Doh \| Džakart \| Dušanbe \| El' Kuveit \| Hanoi \| Islamabad \| Jerevan \| Jerusalim \| Kabul \| Katmandu \| Kuala Lumpur \| Male \| Manam \| Manil \| Maskat \| Naip'jido \| Nikosii \| Pekin \| Phen'jan \| Pnompen' \| Rijad \| Sanaa \| Seul \| Singapur \| Šri Džajavardenepura Kotte \| Taškent \| Tbilis \| Tehran \| Thimphu \| Tokio \| Ulanbatar \| Uz' Deli \| V'jent'jan

[1] 2015 жылғы 1 қаңтарға Қазақстан Республикасының облыстары, қалалары және аудандары бойынша халық саны (Vn 2015 Kazahstanan Tazovaldkundan ristitišt). — Kazahstanan statistikan komitet (stat.gov.kz). (kazah.)

[2] Rahvahidenkeskeižen lendimportan Nursultan Nazarbajevan nimed sait (nn-airport.kz). (kazah.) (ven.) (angl.)

[1]

[2]