Tomsk

Tomsk
Томск
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2021)	568,508 ristitud
Pind	294,6 km²
Pämez'	Ivan Kläin; (reduku 2013—)
Telefonkod	+7−3822-xxx-xxx
Avtokod	70
Aigvö	UTC+7 (MSK+4)

Tomsk (ven.: Томск) om lidn da lidnümbrik Venäman Sibiriš. Se om Tomskan agjan administrativine keskuz da kaikiš suremb lidn, mugažo Tomskan rajonan tobmuden aluzkundoiden olendsija.

Tomsk om Päivlaskmaižen Sibirin opendusen, tedon da tegimišton udištamižen järed keskuz.

Istorii[vajehta | vajehtada lähte]

Eländpunktan aluz om pandud vl 1604 kozakoil Boris Godunovan käskön mödhe kuti lidn lidnusenke. Vozil 1804−1925 oli Tomskan gubernijan pälidnaks. 1830-nzil vozil kazvoi lujas kuldan samižen tagut Sibiriš. Transsib-raudte ristikoiči Ob'-jogen toižes sijas (nüg. Novosibirsk) i jäti lidnad edahaižes poles.

Tomsk šingotase kivivoin ümbriradmižen tegimel (läz lidnad) i kivivoinhimijal, elektrotehnižen sarakon tegimil (kabeläd, mašiništ kosmosapparatoiden, laivoiden i kivivoinveimiden täht^[1], radiosidon ladimišt), mašinansauvomižel (instrumentad, manometrad), sömtegimištol, mugažo virifabrik i räzinkengiden tegim ratas lidnas.

Geografijan andmused[vajehta | vajehtada lähte]

Lidn sijadase agjan suvipäivnouzmas. Lidnan keskuz seižub Tom'-jogen oiktal randal (Obin bassein da oiged randpol'), 140 metrhasai korktusil, 80 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Matkad Moskvhasai om 3,5 tuhad kilometrid päivlaskmha orhal. Lähembaižed järedad lidnad oma Seversk-kaimdailidn ani lodeheze, Kemerovo 145 km suvhe orhal vai 216 km avtotedme i Novosibirsk 272 km suvipäivlaskmha avtotedme.

Klimat om venon kontinentaližen i sibirin teravan kontinentaližen röunal. Voden keskmäine lämuz om +0,9 C°, kezakun-elokun +16..+19 C°, tal'vkun-uhokun −15..−17 C°. Ekstremumad oma −55 C° i +35,6 C°. Paneb sadegid 568 mm vodes, enamba kezakus-elokus (61..75 mm kus), vähemba uhokus-keväz'kus (24..25 mm kus).

Tomsk jagase nelläks administrativižeks rajonaks: Kirovan (mougotil randoil), Leninan, Nevondkundaline, Oktäbrin. Mugažo om ühesa valičendümbrikod kaikes lidnas. Koume žilod, koume küläd da raudtesara mülüdas lidnümbrikho Tomskan ližaks.

Eläjad[vajehta | vajehtada lähte]

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 524 669 ristitud, lidnümbrikon — 546 049 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 576 624 eläjad vl 2020. Kaik 594 827 ristitud elihe lidnümbrikos vl 2018, i 589 701 ristitud vl 2021. Tomsk om lidnaglomeracijan keskuseks 10 818 km² pindal, 781 tuh. eläjid (2017. voz').

Kaik om ühesa üläopendusen aluzkundad, 15 tedoinstitutad da kuz' biznes-inkubatorad lidnas. Kaikiš znamasižemb om Tomskan valdkundaline universitet^[2] (alusenpanend 1878, 15 fakul'tetad i kuz' institutad, 23 tuhad üläopenikoid).

Transport[vajehta | vajehtada lähte]

Avtobusad, trolleibusad, tramvaid, ezilidnelektrojonused da taksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Jogiport radab vemha jüguid tobman palan.

Rahvahidenkeskeine civiline Tomsk (Bogašovo)-lendimport^[3] (TOF / ТСК / UNTT, 759 tuh. passažiroid vl 2019) sijadase 14 km suvipäivnouzmha. Tehtas reisid Moskvha, Piterihe, Alauz'lidnha, Kazanihe i Sibirin järedoihe lidnoihe, sezonreisid Mustmeren lebutahoiže, mugažo čarterreisid Suvipäivlaskmaižhe Azijha. Golovino-sodalendimport om saudud suvipäivlaskmha lidnaspäi.

Tetabad ristitud[vajehta | vajehtada lähte]

Sündnuded

Mihail Baškatov (sünd. 1981) — Venäman akt'or da TV-vedai.

Elänuded

Aleksandr Volkov (1891−1977) — oli venälaine mez', sarnoiden da istoriziden romaniden nevondkundaline kirjutai, dramaturg i kändusiden tegii.

Sebruzlidnad[vajehta | vajehtada lähte]

AÜV Monro, Mičigan-štat, AÜV (vspäi 1995)
Venäma Novorossiisk, Krasnodaran rand, Venälaine Federacii (2008)
Venäma Smolensk, Smolenskan agj, Venälaine Federacii (2009)
Gruzii Tbilis, Gruzii (2002)
Korejan Tazovaldkund Ul'san, Suvikorei (2003)

Galerei[vajehta | vajehtada lähte]

Lidnan administracijan sauvuz (2004)
Sündun Eläbzdusen jumalanpert' (ortodoksine hristanuskond), vn 2011 nägu (om saudud vll 1789−1807)
Vauged pämečet', vn 2010 nägu (om saudud vl 1900, vn 1999 rekonstrukcii)
«Sibkabel'»-tegimen kontor vl 2014
Eriline ekonomine zon (Tomsk) — Innovacijoiden da tehnologijoiden keskuz vl 2012
Tomskan valdkundaline universitet, Sibirin fiziž-tehnine institut (2012)
Tomskan valdkundaline filarmonii (2013)
Miramiks-torguindkeskuz (2013)
Rahvahidenkeskeižen Tomsk-lendimportan sauvuz vl 2020
Tomsk-I-päraudtestancijan sauvuz vl 2006

Homaičendad[vajehta | vajehtada lähte]

↑ «Polüs»-tedotehmižkeskusen sait (polus-tomsk.ru). (ven.)
↑ Tomskan valdkundaližen universitetan sait (tsu.ru). (ven.) (angl.) (kit.)
↑ Tomsk-lendimportan sait (tomskairport.ru). (ven.)

Irdkosketused[vajehta | vajehtada lähte]

Tomsk Vikiaitas

	Tomskan agjan lidnad
	Asino \| Kedrovii \| Kolpaševo \| Seversk \| Streževoi \| Tomsk

	Venälaižen Federacijan subjektoiden pälidnad
	Abakan \| Alauz'lidn \| Anadir' \| Arhangel'sk \| Astrahan' \| Barnaul \| Belgorod \| Birobidžan \| Blagoveščensk \| Bränsk \| Čeboksarad \| Čeläbinsk \| Čerkessk \| Čit \| Elist \| Gatčin \| Gorno-Altaisk \| Groznii \| Habarovsk \| Hanti-Mansiisk \| Irkutsk \| Iževsk \| Ivanovo \| Jakutsk \| Jaroslavl' \| Jekaterinburg \| Joškar-Ol \| Kaliningrad \| Kalug \| Kazan' \| Kemerovo \| Kirov \| Kizil \| Kostrom \| Krasnodar \| Krasnogorsk \| Krasnojarsk \| Kurgan \| Kursk \| Lipeck \| Magadan \| Magas \| Mahačkal \| Maikop \| Moskv \| Murmansk \| Nal'čik \| Nar'jan Mar \| Novosibirsk \| Omsk \| Orel \| Orenburg \| Penz \| Perm' \| Petropavlovsk Kamčatkal \| Petroskoi \| Piter \| Pskov \| Rostov Donal \| Räzan' \| Salehard \| Samar \| Saransk \| Saratov \| Siktivkar \| Simferopol' (de fakto) \| Sevastopol' (de fakto) \| Smolensk \| Stavropol' \| Sur' Uz'lidn \| Suvisahalinsk \| Tambov \| Tomsk \| Tul \| Tver' \| Tümen' \| Uf \| Ulan Ude \| Ul'janovsk \| Vladikavkaz \| Vladimir \| Vladivostok \| Volgograd \| Vologd \| Voronež

[1] «Polüs»-tedotehmižkeskusen sait (polus-tomsk.ru). (ven.)

[2] Tomskan valdkundaližen universitetan sait (tsu.ru). (ven.) (angl.) (kit.)

[3] Tomsk-lendimportan sait (tomskairport.ru). (ven.)

[1]

[2]

[3]